Uhthoff-fenomeen: Ergere oogproblemen bij multiple sclerose

Het Uhthoff-fenomeen (Uhthoff-syndroom) is een symptoom van multiple sclerose, gekenmerkt door tijdelijke oogproblemen. Een wazig gezichtsvermogen, blinde plekken in het gezichtsveld en dubbelzien komen tot stand na een toename van de lichaamstemperatuur, meestal geassocieerd met oververhitting of lichaamsbeweging. Het fenomeen werd voor het eerst in de literatuur beschreven in 1890 door de Duitse professor Wilhelm Uhthoff, een grondlegger van de neuro-oftalmologie.

• Wat is multiple sclerose?
• Terminologie van Uhthoff-fenomeen
• Oorzaken: Probleem met zenuwimpulsen
• Risicofactoren: Stijging van lichaamstemperatuur
• Symptomen: Tijdelijke en omkeerbare oogproblemen
• Behandeling van oververhitting
• Tips om af te koelen bij oververhitting
• Prognose

Wat is multiple sclerose?

Multiple sclerose (MS) is een chronische auto-immuunziekte die de beschermende bedekking van de zenuwen aantast, in medische termen gekend als de myelineschede. De myelineschede geleidt elektrische signalen en beschermt de zenuwen. Door MS ontstaan littekens op de myelineschede. De zenuwvezels zijn hierdoor beschadigd, waardoor enkele noodzakelijke lichaamsfuncties zijn aangetast.

Bekende symptomen van MS zijn:

• gevoelloosheid en tintelingen
• mentale veranderingen
• spierzwakte
• veranderingen in het gezichtsvermogen (optische neuritis treedt op wanneer de oogzenuw, die verantwoordelijk is voor het doorgeven van informatie van het oog naar de hersenen, beschadigd is)
• wijzigingen in het coördinatie- en evenwichtsvermogen

Terminologie van Uhthoff-fenomeen

Bij het Uhthoff-fenomeen verergeren de ooggerelateerde symptomen van multiple sclerose door een stijgende lichaamstemperatuur. Oververhitting zorgt niet alleen voor oogklachten bij MS-patiënten, maar leidt ook tot andere symptomen of symptomen die opnieuw opflakkeren, zoals zwakke benen of evenwichts- en coördinatieproblemen (ataxie), vermoeidheid, pijn, concentratieproblemen, urineproblemen en andere fysieke en cognitieve stoornissen. Dit is dan gekend als ‘hitte-intolerantie’ of ‘warmtegevoeligheid’. De meeste bronnen associëren het Uhthoff-fenomeen louter met visuele symptomen, terwijl andere bronnen de beschrijving uitbreiden met extra tijdelijke stoornissen in lichaamsfuncties veroorzaakt door schade aan het centrale zenuwstelsel.

Oorzaken: Probleem met zenuwimpulsen

Naarmate de temperatuur van een patiënt stijgt, zelfs met minder dan één graad, vermindert het vermogen om zenuwimpulsen langs beschadigde zenuwen uit te voeren. Hierdoor gaan boodschappen langzamer of niet meer naar de hersenen. De exacte oorzaak of een verklaring van het Uhthoff-fenomeen is onbekend.

Risicofactoren: Stijging van lichaamstemperatuur

Een stijging van de lichaamstemperatuur (door lichaamsbeweging, een warm bad, de zon, koorts, stress, sterke emotionele reacties, het gebruik van een haardroger, hormonale veranderingen bij vrouwen, opvliegers tijdens de menopauze of andere oorzaken) zijn uitlokkende factoren die bij patiënten met een demyeliniserende aandoening het fenomeen veroorzaken. Verder is dit fenomeen geassocieerd met patiënten die in het verleden optische neuritis gehad hebben, of nog steeds kampen met optische neuritis.

Symptomen: Tijdelijke en omkeerbare oogproblemen

De ooggerelateerde symptomen bij het Uhthoff-fenomeen komen niet bij elke patiënt met multiple sclerose tot stand, maar slechts bij circa 4% van de aangetaste patiënten. Wanneer patiënten met multiple sclerose een zware lichaamsbeweging uitoefenen, uitgeput zijn of blootgesteld zijn aan oververhitting, dan komt een duidelijke achteruitgang van de gezichtsscherpte tot stand. De patiënten ervaren een wazig gezichtsvermogen, blinde vlekken in het gezichtsveld (scotomen), pijn bij het maken van oogbewegingen, lichtflitsen (fotopsie) en dubbelzien (diplopie). Soms treedt zelfs een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen op.

Behandeling van oververhitting

De behandeling is om oververhitting te voorkomen varieert van patiënt tot patiënt. Zodra de patiënt zijn grenzen kent, is het mogelijk om hiermee rekening te houden en activiteiten te plannen. Het beoefenen van sportactiviteiten of andere fysieke activiteiten is nog mogelijk, maar de patiënt opteert dan best voor een koeler moment van de dag, bijvoorbeeld in de ochtend. Hierdoor is de kans minder groot dat de patiënt oververhit geraakt. Ook is het belangrijk om tijdig te stoppen en een pauze te nemen bij een fysieke activiteit.

Tips om af te koelen bij oververhitting

Enkele manieren oververhitting zelf te behandelen omvatten:

• een breedgerande hoed dragen om de ogen te beschermen
• een koelvest of andere koelingsmaterialen gebruiken
• een koud bad of een koude douche nemen
• hete omgevingen vermijden, zoals warme huizen, winkels, sauna's en bubbelbaden
• koude vloeistoffen drinken
• lichtgekleurde, loszittende kleding dragen in de zomer
• met een ventilator of airconditioner afkoelen
• op ijsblokjes of ijslolly’s zuigen
• schaduw opzoeken indien mogelijk

Prognose

De oogproblemen zijn van tijdelijke aard en omkeerbaar van zodra de lichaamstemperatuur weer op peil is. Deze tijdelijke visuele problemen verbeteren namelijk met rust en tijd.

Lees verder

• Multiple sclerose: Chronische auto-immuunaandoening
• Oogproblemen en behandeling bij multiple sclerose (MS)
• Plots blind aan één oog of beide ogen door aandoeningen
• Tijdelijk verlies van gezichtsvermogen (plots visusverlies)