Plaveiselcelcarcinoom: Vorm van huidkanker

Een plaveiselcelcarcinoom is de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker. Deze vaak agressieve vorm van huidkanker komt het vaakst voor op lichaamsdelen die beschadigd zijn door uv-stralen door de zon of zonnebanken. Wanneer tekenen van een plaveiselcelcarcinoom optreden, is het belangrijk om meteen een arts te raadplegen, omdat de tumor zich kan verspreiden naar andere weefsels. Bekende symptomen zijn schilferende of rode huidplekken of een gezwel op de huid, vaak op plaatsen die blootgesteld geweest zijn aan de zon.

• Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom
• Risicofactoren: Blootstelling aan de zon
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag
• Huid
• Andere lichaamsdelen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie
• Prognose van vorm van huidkanker

Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom is een ongecontroleerde groei van abnormale cellen die ontstaan in de squameuze cellen, die de meeste bovenste lagen van de huid (de epidermis) vormen. Waarom precies dit type huidkanker tot stand komt, is niet geweten.

Risicofactoren: Blootstelling aan de zon

Een plaveiselcelcarcinoom komt vaker tot stand bij een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Wanneer volgende aandoeningen aanwezig (geweest) zijn, lopen patiënten meer kans op het krijgen van de tweede meest voorkomende vorm van huidkanker na een melanoom:

• actinische cheilitis (ontsteking van de lip door zonneschade)
• actinische keratose (huidletsels door overmatige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van de zon)
• een chronische ontsteking zoals bij lupus vulgaris
• een orgaantransplantatie gehad hebben
• leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en wangen)
• xeroderma pigmentosum (aandoening met symptomen aan huid, ogen en hersenen)
• ziekte van Bowen (huidaandoening: voorstadium van huidkanker), HPV (humaan papillomavirus), hiv of aids

Omgevingsfactoren

Een plaveiselcelcarcinoom resulteert mogelijk uit omgevingsfactoren:

• blootstelling aan straling zoals bij radiotherapie voor de behandeling van kanker of veel röntgenfoto’s gehad hebben
• blootstelling aan de zon
• ernstige zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zon) op jonge leeftijd
• zonnebanken en zonnebaden
• chemotherapie
• langdurige blootstelling aan chemicaliën zoals arseen (arsenicum) in het water (dan ontwikkelen zich vaak meerdere tumoren)
• levensstijl:
• alcoholgebruik
• roken
• uiterlijk:
• blonde of rode haren
• een lichte huiskleur
• een oudere leeftijd (vooral zestig- en zeventigplussers, maar ook jongeren zijn aangetast)
• mannelijke geslacht
• oogkleur: blauwe ogen, groene ogen of grijze ogen

Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag

Huid

Een plaveiselcelcarcinoom komt tot stand op plaatsen die aan zonlicht of ultraviolette straling zijn blootgesteld, zoals het hoofd, de nek, de oren, de lippen, de armen, de benen en de handen. De meeste patiënten hebben slechts één tumor, maar vooral bij mensen die in de kindertijd aan chemicaliën zijn blootgesteld en verzwakte patiënten zoals nierpatiënten, komen soms meerdere kankergezwellen (carcinomen) tot stand. Plaveiselcelkanker komen voor op zowel een onbeschadigde huid als een gewonde of ontstoken huid. Vaak onthult de huid in deze gebieden wel reeds tekenen van beschadiging door de zon, waaronder rimpels, pigmentveranderingen, sproeten, ouderdomsvlekken, een verlies van elasticiteit en gebroken bloedvaten.

Een plaveiselcelcarcinoom begint meestal als een snelgroeiend koepelvormig, etterend gezwel met een slecht gedefinieerde rand. Het is ook mogelijk dat de kanker verschijnt als wratten, rode en schilferige vlekken op de huid of open huidzweren. De huid voelt meestal ruw en korstig aan, en bloedt gemakkelijk wanneer de huid wordt geschraapt. Grote gezwellen jeuken of zijn pijnlijk. Verder is het ook mogelijk dat littekens of een chronische (pijnlijke) huiduitslag op de huid verschijnt. In tegenstelling tot andere soorten huidkanker, verspreidt de huidkanker zich mogelijk naar de weefsels, de botten en nabijgelegen lymfeklieren (lymfekliermetastasen), waardoor de behandeling moeilijker is.

Andere lichaamsdelen

Plaveiselcelcarcinomen komen naast de huid ook voor op andere lichaamsdelen, zoals de mond, de keel, de slokdarm, de longen, de blaas en de geslachtsorganen.

Diagnose en onderzoeken

Een dermatoloog (huidarts) bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis, de geschiedenis van ernstige zonnebrand of bruinen, eventuele pijn of andere aanwezige symptomen. De arts onderzoekt daarna de huid om de grootte, vorm, kleur en textuur van de plek te controleren. De dermatoloog zoekt voorts naar eventuele andere verdachte plekken op de huid. Daarna betast hij de lymfeklieren om er zeker van te zijn dat ze niet groter of harder zijn dan normaal. Wanneer het bultje verdacht is, neemt de arts een huidbiopsie van deze plek. Dit monster stuurt hij dan naar het laboratorium voor verder microscopisch onderzoek.

Behandeling

De arts behandelt een plaveiselcelcarcinoom meestal met een kleine ingreep. Diverse methoden zijn mogelijk voor het verwijderen van de huidkanker.

• chirurgie: De arts verwijdert de tumor met behulp van een klein handgereedschap en een elektronisch naald om kankercellen te doden.
• cryochirurgie: Hierbij bevriest de arts de huidkankercellen met vloeibare stikstof.
• dermabrasie: Bij dermabrasie schuurt de arts met een apparaatje over het getroffen gebied zodat daarna weer een nieuwe, gezonde laag tot stand komt.
• excisie: Excisie is de medische term voor het uitsnijden van de kanker hetgeen gebeurt onder lokale verdoving. De arts verwijdert standaard ook en een beetje gezonde huid rond de huidkanker om er zeker van dat alle kankercellen verwijderd zijn.
• lymfeklieroperatie: Bij een lymfeklieroperatie verwijdert de arts een stuk van de lymfeknoop. De patiënt is hierbij volledig verdoofd (algemene anesthesie) zodat hij slaapt tijdens de ingreep.
• medicijnen: Via een gerichte medicamenteuze behandeling is het ook mogelijk om een plaveiselcelcarcinoom te verwijderen.
• Mohs-chirurgie: Wanneer de arts een Mohs operatie uitvoert, snijdt hij de kanker weg en bekijkt hij de uitgesneden huid meteen met een microscoop.
• radiotherapie: Af en toe gebruikt de arts radiotherapie voor het verwijderen van een groot en agressief plaveiselcelcarcinoom.
• topische chemotherapie: Een arts schrijft mogelijk een gel of crème voor die de patiënt topisch moet toepassen (op de huid aanbrengen).

Preventie

Het risico op een plaveiselcelcarcinoom verminderen is mogelijk met deze adviezen:
blootgestelde lichaamsdelen bedekken, bijvoorbeeld met een breedgerande hoed, een zonnebril met UV-bescherming, …

• dagelijks zonnebrandcrème gebruiken
• de huid niet laten verbranden
• de zon vermijden tijdens de piekuren
• maandelijks de huid onderzoeken
• stoppen met Roken en alcohol beperken
• zonnebanken vermijden

Prognose van vorm van huidkanker

Plaveiselcelcarcinomen zijn minder agressief dan melanomen, maar veel gevaarlijker dan basaalcelcarcinomen (langzaam groeiende vorm van huidkanker). De kankercellen verspreiden zich namelijk mogelijk naar lymfeklieren of verre organen zoals de lever (levermetastasen) of longen (longmetastasen). Grotere, sneller groeiende plaveiselcelcarcinomen metastaseren (verspreiden) zich het vaakst. Plaveiselcelcarcinomen van de lippen en mond zijn ook gevaarlijker dan andere huidgezwellen. Een tijdige controle van veranderingen van de huid is noodzakelijk. Patiënten die ooit huidkanker hebben gehad, lopen een hoger risico om opnieuw huidkanker te krijgen. Het is bijgevolg belangrijk om regelmatig de huidarts te bezoeken voor een huidcontrole.

Lees verder

• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren
• Mohs-chirurgie: Procedure voor behandeling van huidkanker
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon
• Basaalcelcarcinoom: Langzaam groeiende vorm van huidkanker
• Ziekte van Bowen: Huidaandoening (voorstadium huidkanker)