Plaveiselcelcarcinoom: Vorm van huidkanker
Een plaveiselcelcarcinoom is de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker. Deze vaak agressieve vorm van huidkanker komt het vaakst voor op lichaamsdelen die zijn blootgesteld aan uv-stralen door de zon of zonnebanken. Wanneer tekenen van een plaveiselcelcarcinoom optreden, is het belangrijk om meteen een arts te raadplegen, omdat de tumor zich kan verspreiden naar andere weefsels. Bekende symptomen zijn schilferende of rode huidplekken of een gezwel op de huid, vaak op plaatsen die aan de zon zijn blootgesteld.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom
- Risicofactoren: Blootstelling aan de zon
- Aandoeningen
- Omgevingsfactoren
- Risicogroepen
- Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag
- Huid
- Andere lichaamsdelen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose van plaveiselcelcarcinoom
- Complicaties van plaveiselcelcarcinoom
- Verspreiding naar andere lichaamsdelen
- Lokaal destructieve groei
- Postoperatieve complicaties
- Recidief
- Functionele beperkingen
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met plaveiselcelcarcinoom
- Bescherm je huid tegen de zon
- Laat verdachte huidvlekken controleren
- Volg behandelingsadviezen op
- Bescherm je huid na de behandeling
- Plan regelmatige controles bij je arts
- Let op je algehele gezondheid
- Misvattingen rond plaveiselcelcarcinoom
- Plaveiselcelcarcinoom is niet gevaarlijk
- Alleen langdurige blootstelling aan de zon veroorzaakt plaveiselcelcarcinoom
- Plaveiselcelcarcinoom ontwikkelt zich altijd snel
- Een plaveiselcelcarcinoom ziet er altijd hetzelfde uit
- Behandeling van plaveiselcelcarcinoom is altijd eenvoudig
- Plaveiselcelcarcinoom heeft geen invloed op andere lichaamsfuncties
Epidemiologie
Plaveiselcelcarcinoom is een type huidkanker dat ontstaat in de plaveiselcellen van de huid of slijmvliezen. Het komt relatief vaak voor en is wereldwijd een van de meest voorkomende vormen van huidkanker.Incidentie en prevalentie
De incidentie van plaveiselcelcarcinoom varieert sterk tussen verschillende geografische gebieden, afhankelijk van zonblootstelling, huidtype en andere omgevingsfactoren. In landen met een hoog aantal zonuren, zoals Australië en de Verenigde Staten, komt het vaker voor. De prevalentie van plaveiselcelcarcinoom neemt wereldwijd toe, wat deels wordt toegeschreven aan de vergrijzing van de bevolking en verhoogde blootstelling aan UV-straling.
Leeftijd en geslacht
Plaveiselcelcarcinoom komt vaker voor bij ouderen, vooral bij mensen boven de 60 jaar. Er is ook een hogere incidentie bij mannen in vergelijking met vrouwen, wat mogelijk verband houdt met verhoogde blootstelling aan zonlicht, bijvoorbeeld door beroepsactiviteiten of buitenactiviteiten.
Ras en etniciteit
Personen met een lichte huidskleur hebben een aanzienlijk hoger risico op het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinoom dan mensen met een donkerdere huidskleur. Dit komt doordat mensen met een lichtere huidskleur minder melanine hebben, wat hen minder beschermt tegen de schadelijke effecten van UV-straling.
Mechanisme
Plaveiselcelcarcinoom ontstaat wanneer gezonde plaveiselcellen in de huid of slijmvliezen genetische schade oplopen, vaak door blootstelling aan ultraviolette (UV) straling of andere carcinogenen.DNA-schade en mutaties
De belangrijkste oorzaak van plaveiselcelcarcinoom is blootstelling aan UV-straling, die het DNA in de huidcellen kan beschadigen. Dit leidt tot mutaties in genen die betrokken zijn bij de celdeling en de controle van celgroei, zoals de p53-gen. Deze mutaties kunnen de cel helpen ontsnappen aan normale regulatie, wat kan leiden tot ongecontroleerde groei en kanker.
Immuunsysteem en tumorgroei
In een gezond lichaam wordt de groei van kankercellen meestal beperkt door het immuunsysteem. Bij plaveiselcelcarcinoom kunnen tumoren echter evaderen en zich zonder onderdrukking ontwikkelen, wat bijdraagt aan de progressie van de ziekte.
Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom
Een plaveiselcelcarcinoom is een ongecontroleerde groei van abnormale cellen die ontstaan in de squameuze cellen, die de meeste bovenste lagen van de huid (de epidermis) vormen. De precieze oorzaak van deze vorm van huidkanker is nog niet volledig bekend, maar blootstelling aan uv-stralen speelt een belangrijke rol.Risicofactoren: Blootstelling aan de zon
Een plaveiselcelcarcinoom komt vaker voor bij een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren.Aandoeningen
Wanneer de volgende aandoeningen aanwezig (geweest) zijn, lopen patiënten meer kans op het krijgen van de tweede meest voorkomende vorm van huidkanker na een melanoom:- actinische cheilitis (ontsteking van de lip door zonneschade)
- actinische keratose (huidletsels door overmatige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van de zon)
- chronische ontsteking zoals bij lupus vulgaris
- orgaantransplantatie gehad hebben
- leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en wangen)
- xeroderma pigmentosum (aandoening met symptomen aan huid, ogen en hersenen)
- ziekte van Bowen (huidaandoening: voorstadium van huidkanker)
- HPV (humaan papillomavirus)
- hiv of aids
Langdurige blootstelling aan de zon verhoogt de kans op een plaveiselcelcarcinoom / Bron: Blueeve, PixabayOmgevingsfactoren
Een plaveiselcelcarcinoom kan het gevolg zijn van omgevingsfactoren:- blootstelling aan straling zoals bij radiotherapie voor de behandeling van kanker of veel röntgenfoto’s
- blootstelling aan de zon
- ernstige zonnebrand op jonge leeftijd
- zonnebanken en zonnebaden
- chemotherapie
- langdurige blootstelling aan chemicaliën zoals arseen (arsenicum) in het water (meerdere tumoren ontwikkelen zich vaak)
- levensstijl:
- alcoholgebruik
- roken
- uiterlijk:
- blonde of rode haren
- een lichte huidskleur
- een oudere leeftijd (vooral zestig- en zeventigplussers, maar ook jongeren zijn aangetast)
- mannelijk geslacht
- oogkleur: blauwe ogen, groene ogen of grijze ogen
Risicogroepen
Plaveiselcelcarcinoom komt vaker voor in bepaalde risicogroepen, die blootgesteld zijn aan een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.Ouderen
De kans op plaveiselcelcarcinoom neemt toe met de leeftijd. Dit heeft te maken met de accumulatie van UV-schade gedurende het leven en het afnemen van de effectiviteit van het immuunsysteem bij ouderen.
Mensen met een lichte huidskleur
Personen met een lichte huidskleur hebben een verhoogd risico op plaveiselcelcarcinoom, vooral als zij veel blootstelling aan de zon hebben gehad. Dit geldt met name voor mensen die een type huid hebben dat snel verbrandt.
Mensen met een geschiedenis van huidkanker
Patiënten die eerder huidkanker hebben gehad, lopen een verhoogd risico om opnieuw plaveiselcelcarcinoom te ontwikkelen. Het hebben van een voorgeschiedenis van andere huidkankers, zoals basaalcelcarcinoom, verhoogt de kans op het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinoom.
Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag
Huid
Een plaveiselcelcarcinoom ontstaat meestal op plaatsen die aan zonlicht of ultraviolette straling zijn blootgesteld, zoals het hoofd, de nek, de oren, de lippen, de armen, de benen en de handen. De meeste patiënten hebben slechts één tumor, maar vooral bij mensen die in hun kindertijd aan chemicaliën zijn blootgesteld en verzwakte patiënten zoals nierpatiënten, komen soms meerdere kankergezwellen (carcinomen) voor. Plaveiselcelcarcinomen ontstaan zowel op onbeschadigde huid als op gewonde of ontstoken huid. Vaak vertoont de huid in deze gebieden al tekenen van zonneschade, waaronder rimpels, pigmentveranderingen, sproeten, ouderdomsvlekken, verlies van elasticiteit en gebroken bloedvaten.Een plaveiselcelcarcinoom begint meestal als een snelgroeiend, koepelvormig, etterend gezwel met een slecht gedefinieerde rand. Het kan ook verschijnen als kanker die eruitziet als wratten, rode en schilferige vlekken op de huid of open huidzweren. De huid voelt meestal ruw en korstig aan en bloedt gemakkelijk wanneer ze wordt geschraapt. Grote gezwellen jeuken of zijn pijnlijk. Verder kunnen er littekens of een chronische ARTIKEL=189923 huiduitslag[/ARTIKEL] ontstaan. In tegenstelling tot andere soorten huidkanker, kan plaveiselcelcarcinoom zich verspreiden naar de weefsels, botten en nabijgelegen lymfeklieren (lymfekliermetastasen), waardoor de behandeling moeilijker wordt.
Andere lichaamsdelen
Plaveiselcelcarcinomen kunnen ook ontstaan op andere lichaamsdelen, zoals de mond, de keel, de slokdarm, de longen, de blaas en de geslachtsorganen.Alarmsymptomen
Het herkennen van vroege tekenen van plaveiselcelcarcinoom kan cruciaal zijn voor het tijdig stellen van de diagnose en behandeling.Veranderingen in huidlaesies
Een van de meest voorkomende symptomen van plaveiselcelcarcinoom is een verandering in bestaande huidlaesies, zoals moedervlekken of wratten. Deze laesies kunnen korstig of schilferig worden, pijn veroorzaken of bloeden.
Zweren die niet genezen
Een ander alarmsymptoom is een zweer of open wond die niet geneest. Plaveiselcelcarcinoom kan zich als een pijnlijke, niet-genezende wond voordoen, vaak met een harde rand.
Pijn of jeuk
Patiënten kunnen pijn of jeuk ervaren in het gebied van de tumor, vooral als de tumor in de mond, lippen of genitaliën zit. Dit kan wijzen op een vergevorderd stadium van de ziekte.
Diagnose en onderzoeken
Een dermatoloog (huidarts) zal de patiënt bevragen over de medische geschiedenis, de geschiedenis van ernstige zonnebrand of bruinen, eventuele pijn of andere symptomen. De arts onderzoekt daarna de huid om de grootte, vorm, kleur en textuur van de plek te controleren en zoekt naar andere verdachte plekken op de huid. Hij zal ook de lymfeklieren betasten om te zien of ze groter of harder zijn dan normaal. Als de plek verdacht is, neemt de arts een huidbiopsie, die naar het laboratorium wordt gestuurd voor verder microscopisch onderzoek.Behandeling
De behandeling van een plaveiselcelcarcinoom varieert, afhankelijk van de grootte, locatie en het stadium van de kanker. Diverse methoden kunnen worden gebruikt om de huidkanker te verwijderen:- chirurgie: De arts verwijdert de tumor met behulp van een klein handgereedschap en een elektronische naald om kankercellen te doden.
- cryochirurgie: Hierbij bevriest de arts de huidkankercellen met vloeibare stikstof.
- dermabrasie: Bij dermabrasie schuurt de arts met een apparaatje over het getroffen gebied zodat daarna een nieuwe, gezonde huidlaag ontstaat.
- excisie: Excisie is de medische term voor het uitsnijden van de kanker onder lokale verdoving. De arts verwijdert ook een beetje gezonde huid rond de tumor om zeker te zijn dat alle kankercellen zijn verwijderd.
- lymfeklieroperatie: Bij een lymfeklieroperatie verwijdert de arts een stuk van de lymfeknoop. De patiënt is volledig verdoofd (algemene anesthesie) tijdens de ingreep.
- medicijnen: Gerichte medicamenteuze behandelingen kunnen ook worden gebruikt om een plaveiselcelcarcinoom te verwijderen.
- Mohs-chirurgie: Bij Mohs-chirurgie snijdt de arts de kanker weg en bekijkt hij de uitgesneden huid meteen onder een microscoop.
- radiotherapie: Soms gebruikt de arts radiotherapie om een groot en agressief plaveiselcelcarcinoom te verwijderen.
- topische chemotherapie: Een arts kan een gel of crème voorschrijven die de patiënt topisch aanbrengt (op de huid).
Prognose van plaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinomen zijn minder agressief dan melanomen, maar gevaarlijker dan basaalcelcarcinomen (langzaam groeiende vorm van huidkanker). De kankercellen kunnen zich namelijk verspreiden naar lymfeklieren of verre organen zoals de lever (levermetastasen) of longen (longmetastasen). Grotere, sneller groeiende plaveiselcelcarcinomen metastaseren zich vaker. Plaveiselcelcarcinomen van de lippen en mond zijn gevaarlijker dan andere huidgezwellen. Een tijdige controle van veranderingen aan de huid is noodzakelijk. Patiënten die ooit huidkanker hebben gehad, lopen een hoger risico om opnieuw huidkanker te krijgen. Daarom is het belangrijk om regelmatig een dermatoloog te bezoeken voor een huidcontrole.Complicaties van plaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom kan leiden tot diverse complicaties, die variëren afhankelijk van de ernst en locatie van de kanker. Het is essentieel om op de hoogte te zijn van deze mogelijke complicaties om een tijdige en effectieve behandeling te kunnen waarborgen.Verspreiding naar andere lichaamsdelen
Een van de grootste risico's van plaveiselcelcarcinoom is de mogelijkheid dat de kanker zich uitbreidt naar andere delen van het lichaam. Dit kan leiden tot meer complexe behandelingen en een slechtere prognose.- Lymfeklieren: De kanker kan zich verspreiden naar nabijgelegen lymfeklieren, wat lymfekliermetastasen wordt genoemd. Dit bemoeilijkt de behandeling en kan leiden tot verdere verspreiding van de ziekte.
- Interne organen: In gevorderde stadia kan plaveiselcelcarcinoom zich uitbreiden naar interne organen zoals de longen, lever of slokdarm. Dit maakt de behandeling aanzienlijk moeilijker en vermindert de overlevingskansen.
Lokaal destructieve groei
Plaveiselcelcarcinomen kunnen lokaal zeer destructief zijn, vooral wanneer ze niet tijdig worden behandeld.- Weefselschade: De kanker kan de omliggende huid en weefsels ernstig beschadigen, wat kan leiden tot uitgebreide weefselverlies en cosmetische problemen.
- Botinvasie: In sommige gevallen kan de kanker door de huid en zachte weefsels heen groeien en de onderliggende botten aantasten, wat leidt tot ernstige pijn en functionele beperkingen.
Postoperatieve complicaties
Behandelingen voor plaveiselcelcarcinoom, zoals chirurgie, kunnen leiden tot complicaties.- Infecties: Chirurgische verwijdering van de tumor kan resulteren in infecties op de operatieplaats, vooral als grote huidgebieden zijn betrokken.
- Littekens: Chirurgie kan aanzienlijke littekens achterlaten, wat kan leiden tot cosmetische en functionele problemen, vooral als het gezicht of andere zichtbare delen van het lichaam zijn betrokken.
Recidief
Zelfs na succesvolle behandeling kan plaveiselcelcarcinoom terugkeren.- Herhaling van kanker: Er is altijd een risico dat de kanker opnieuw optreedt op dezelfde plaats of elders op de huid, vooral bij mensen met een voorgeschiedenis van huidkanker.
- Nieuwe tumoren: Patiënten met een plaveiselcelcarcinoom hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nieuwe tumoren, zowel plaveiselcelcarcinomen als andere vormen van huidkanker.
Functionele beperkingen
Afhankelijk van de locatie en de omvang van de tumor, kan plaveiselcelcarcinoom leiden tot functionele beperkingen.- Mobiliteit: Tumoren op de ledematen kunnen de mobiliteit beïnvloeden, wat leidt tot moeilijkheden bij het lopen of het gebruik van de handen.
- Zicht en spraak: Wanneer de kanker zich ontwikkelt in de buurt van de ogen of mond, kan dit leiden tot problemen met het zicht of de spraak.
Zonnebrandcrème gebruiken is noodzakelijk bij blootstelling aan de zon / Bron: Dimitrisvetsikas1969, PixabayPreventie
Het risico op een plaveiselcelcarcinoom kan worden verminderd met de volgende adviezen:- blootgestelde lichaamsdelen bedekken, bijvoorbeeld met een breedgerande hoed en een zonnebril met UV-bescherming
- dagelijks zonnebrandcrème gebruiken
- de huid niet laten verbranden
- de zon vermijden tijdens de piekuren
- maandelijks de huid onderzoeken
- stoppen met roken en alcoholgebruik beperken
- zonnebanken vermijden
Praktische tips voor het omgaan met plaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom is een type huidkanker dat ontstaat in de plaveiselcellen, die zich in de buitenste laag van de huid bevinden. Hoewel het vaak voorkomt in gebieden die aan zonlicht worden blootgesteld, kan het zich ook op andere delen van het lichaam ontwikkelen. Het is belangrijk om vroegtijdig symptomen te herkennen en passende maatregelen te nemen.Bescherm je huid tegen de zon
De belangrijkste risicofactor voor plaveiselcelcarcinoom is blootstelling aan uv-straling van de zon. Het dragen van beschermende kleding, zoals hoeden en zonnebrillen, en het gebruiken van zonnebrandcrème met een hoge SPF (ten minste 30) kan helpen om je huid te beschermen. Zorg ervoor dat je de zonnebrandcrème elke twee uur opnieuw aanbrengt, vooral als je in het water of in de zon bent.Laat verdachte huidvlekken controleren
Als je verdachte huidvlekken of veranderingen in je huid opmerkt, zoals een gezwollen plek, zweren die niet genezen of een verandering in bestaande moedervlekken, maak dan zo snel mogelijk een afspraak met je arts voor onderzoek. Vroege detectie van plaveiselcelcarcinoom kan de kans op succesvolle behandeling aanzienlijk verhogen.Volg behandelingsadviezen op
Als bij je plaveiselcelcarcinoom wordt vastgesteld, kan je arts verschillende behandelingen aanbevelen, afhankelijk van het stadium van de kanker. Dit kan onder andere chirurgie omvatten om de tumor te verwijderen, bestraling of chemotherapie, afhankelijk van de ernst. Volg de behandeladviezen van je arts nauwkeurig op en bespreek eventuele zorgen die je hebt.Bescherm je huid na de behandeling
Na een behandeling voor plaveiselcelcarcinoom is het belangrijk om je huid goed te blijven verzorgen. Vermijd blootstelling aan direct zonlicht en gebruik altijd zonnebrandcrème om terugkeer van de huidkanker te voorkomen. Bovendien kan het nuttig zijn om milde huidverzorgingsproducten te gebruiken om de huid te kalmeren en irritatie te verminderen.Plan regelmatige controles bij je arts
Na de behandeling van plaveiselcelcarcinoom is het essentieel om regelmatig controles bij je arts in te plannen. Dit stelt je arts in staat om je huid te monitoren op tekenen van herhaling of andere huidkankers. Vroege detectie van een terugkeer of nieuwe tumoren kan de prognose verbeteren.Let op je algehele gezondheid
Het handhaven van een gezond dieet, regelmatig bewegen en het vermijden van risicofactoren zoals roken kan helpen om je algehele gezondheid te bevorderen en je immuunsysteem te ondersteunen. Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan een snellere herstelperiode na de behandeling en de kans op complicaties verkleinen.Door deze praktische tips op te volgen, kun je de kans op een succesvolle behandeling van plaveiselcelcarcinoom vergroten en de gezondheid van je huid op lange termijn behouden.
