Plaveiselcelcarcinoom: Vorm van huidkanker

Een plaveiselcelcarcinoom is de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker. Deze vaak agressieve vorm van huidkanker komt het vaakst voor op lichaamsdelen die zijn blootgesteld aan uv-stralen door de zon of zonnebanken. Wanneer tekenen van een plaveiselcelcarcinoom optreden, is het belangrijk om meteen een arts te raadplegen, omdat de tumor zich kan verspreiden naar andere weefsels. Bekende symptomen zijn schilferende of rode huidplekken of een gezwel op de huid, vaak op plaatsen die aan de zon zijn blootgesteld.

• Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom
• Risicofactoren: Blootstelling aan de zon
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag
• Huid
• Andere lichaamsdelen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van plaveiselcelcarcinoom
• Complicaties van plaveiselcelcarcinoom
• Verspreiding naar andere lichaamsdelen
• Lokaal destructieve groei
• Postoperatieve complicaties
• Recidief
• Functionele beperkingen
• Preventie

Oorzaken van plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom is een ongecontroleerde groei van abnormale cellen die ontstaan in de squameuze cellen, die de meeste bovenste lagen van de huid (de epidermis) vormen. De precieze oorzaak van deze vorm van huidkanker is nog niet volledig bekend, maar blootstelling aan uv-stralen speelt een belangrijke rol.

Risicofactoren: Blootstelling aan de zon

Een plaveiselcelcarcinoom komt vaker voor bij een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Wanneer de volgende aandoeningen aanwezig (geweest) zijn, lopen patiënten meer kans op het krijgen van de tweede meest voorkomende vorm van huidkanker na een melanoom:

• actinische cheilitis (ontsteking van de lip door zonneschade)
• actinische keratose (huidletsels door overmatige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van de zon)
• chronische ontsteking zoals bij lupus vulgaris
• orgaantransplantatie gehad hebben
• leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en wangen)
• xeroderma pigmentosum (aandoening met symptomen aan huid, ogen en hersenen)
• ziekte van Bowen (huidaandoening: voorstadium van huidkanker)
• HPV (humaan papillomavirus)
• hiv of aids

Omgevingsfactoren

Een plaveiselcelcarcinoom kan het gevolg zijn van omgevingsfactoren:

• blootstelling aan straling zoals bij radiotherapie voor de behandeling van kanker of veel röntgenfoto’s
• blootstelling aan de zon
• ernstige zonnebrand op jonge leeftijd
• zonnebanken en zonnebaden
• chemotherapie
• langdurige blootstelling aan chemicaliën zoals arseen (arsenicum) in het water (meerdere tumoren ontwikkelen zich vaak)
• levensstijl:
• alcoholgebruik
• roken
• uiterlijk:
• blonde of rode haren
• een lichte huidskleur
• een oudere leeftijd (vooral zestig- en zeventigplussers, maar ook jongeren zijn aangetast)
• mannelijk geslacht
• oogkleur: blauwe ogen, groene ogen of grijze ogen

Symptomen: Gezwel op huid of huiduitslag

Huid

Een plaveiselcelcarcinoom ontstaat meestal op plaatsen die aan zonlicht of ultraviolette straling zijn blootgesteld, zoals het hoofd, de nek, de oren, de lippen, de armen, de benen en de handen. De meeste patiënten hebben slechts één tumor, maar vooral bij mensen die in hun kindertijd aan chemicaliën zijn blootgesteld en verzwakte patiënten zoals nierpatiënten, komen soms meerdere kankergezwellen (carcinomen) voor. Plaveiselcelcarcinomen ontstaan zowel op onbeschadigde huid als op gewonde of ontstoken huid. Vaak vertoont de huid in deze gebieden al tekenen van zonneschade, waaronder rimpels, pigmentveranderingen, sproeten, ouderdomsvlekken, verlies van elasticiteit en gebroken bloedvaten.

Een plaveiselcelcarcinoom begint meestal als een snelgroeiend, koepelvormig, etterend gezwel met een slecht gedefinieerde rand. Het kan ook verschijnen als kanker die eruitziet als wratten, rode en schilferige vlekken op de huid of open huidzweren. De huid voelt meestal ruw en korstig aan en bloedt gemakkelijk wanneer ze wordt geschraapt. Grote gezwellen jeuken of zijn pijnlijk. Verder kunnen er littekens of een chronische ARTIKEL=189923 huiduitslag[/ARTIKEL] ontstaan. In tegenstelling tot andere soorten huidkanker, kan plaveiselcelcarcinoom zich verspreiden naar de weefsels, botten en nabijgelegen lymfeklieren (lymfekliermetastasen), waardoor de behandeling moeilijker wordt.

Andere lichaamsdelen

Plaveiselcelcarcinomen kunnen ook ontstaan op andere lichaamsdelen, zoals de mond, de keel, de slokdarm, de longen, de blaas en de geslachtsorganen.

Diagnose en onderzoeken

Een dermatoloog (huidarts) zal de patiënt bevragen over de medische geschiedenis, de geschiedenis van ernstige zonnebrand of bruinen, eventuele pijn of andere symptomen. De arts onderzoekt daarna de huid om de grootte, vorm, kleur en textuur van de plek te controleren en zoekt naar andere verdachte plekken op de huid. Hij zal ook de lymfeklieren betasten om te zien of ze groter of harder zijn dan normaal. Als de plek verdacht is, neemt de arts een huidbiopsie, die naar het laboratorium wordt gestuurd voor verder microscopisch onderzoek.

Behandeling

De behandeling van een plaveiselcelcarcinoom varieert, afhankelijk van de grootte, locatie en het stadium van de kanker. Diverse methoden kunnen worden gebruikt om de huidkanker te verwijderen:

• chirurgie: De arts verwijdert de tumor met behulp van een klein handgereedschap en een elektronische naald om kankercellen te doden.
• cryochirurgie: Hierbij bevriest de arts de huidkankercellen met vloeibare stikstof.
• dermabrasie: Bij dermabrasie schuurt de arts met een apparaatje over het getroffen gebied zodat daarna een nieuwe, gezonde huidlaag ontstaat.
• excisie: Excisie is de medische term voor het uitsnijden van de kanker onder lokale verdoving. De arts verwijdert ook een beetje gezonde huid rond de tumor om zeker te zijn dat alle kankercellen zijn verwijderd.
• lymfeklieroperatie: Bij een lymfeklieroperatie verwijdert de arts een stuk van de lymfeknoop. De patiënt is volledig verdoofd (algemene anesthesie) tijdens de ingreep.
• medicijnen: Gerichte medicamenteuze behandelingen kunnen ook worden gebruikt om een plaveiselcelcarcinoom te verwijderen.
• Mohs-chirurgie: Bij Mohs-chirurgie snijdt de arts de kanker weg en bekijkt hij de uitgesneden huid meteen onder een microscoop.
• radiotherapie: Soms gebruikt de arts radiotherapie om een groot en agressief plaveiselcelcarcinoom te verwijderen.
• topische chemotherapie: Een arts kan een gel of crème voorschrijven die de patiënt topisch aanbrengt (op de huid).

Prognose van plaveiselcelcarcinoom

Plaveiselcelcarcinomen zijn minder agressief dan melanomen, maar gevaarlijker dan basaalcelcarcinomen (langzaam groeiende vorm van huidkanker). De kankercellen kunnen zich namelijk verspreiden naar lymfeklieren of verre organen zoals de lever (levermetastasen) of longen (longmetastasen). Grotere, sneller groeiende plaveiselcelcarcinomen metastaseren zich vaker. Plaveiselcelcarcinomen van de lippen en mond zijn gevaarlijker dan andere huidgezwellen. Een tijdige controle van veranderingen aan de huid is noodzakelijk. Patiënten die ooit huidkanker hebben gehad, lopen een hoger risico om opnieuw huidkanker te krijgen. Daarom is het belangrijk om regelmatig een dermatoloog te bezoeken voor een huidcontrole.

Complicaties van plaveiselcelcarcinoom

Plaveiselcelcarcinoom kan leiden tot diverse complicaties, die variëren afhankelijk van de ernst en locatie van de kanker. Het is essentieel om op de hoogte te zijn van deze mogelijke complicaties om een tijdige en effectieve behandeling te kunnen waarborgen.

Verspreiding naar andere lichaamsdelen

Een van de grootste risico's van plaveiselcelcarcinoom is de mogelijkheid dat de kanker zich uitbreidt naar andere delen van het lichaam. Dit kan leiden tot meer complexe behandelingen en een slechtere prognose.

• Lymfeklieren: De kanker kan zich verspreiden naar nabijgelegen lymfeklieren, wat lymfekliermetastasen wordt genoemd. Dit bemoeilijkt de behandeling en kan leiden tot verdere verspreiding van de ziekte.
• Interne organen: In gevorderde stadia kan plaveiselcelcarcinoom zich uitbreiden naar interne organen zoals de longen, lever of slokdarm. Dit maakt de behandeling aanzienlijk moeilijker en vermindert de overlevingskansen.

Lokaal destructieve groei

Plaveiselcelcarcinomen kunnen lokaal zeer destructief zijn, vooral wanneer ze niet tijdig worden behandeld.

• Weefselschade: De kanker kan de omliggende huid en weefsels ernstig beschadigen, wat kan leiden tot uitgebreide weefselverlies en cosmetische problemen.
• Botinvasie: In sommige gevallen kan de kanker door de huid en zachte weefsels heen groeien en de onderliggende botten aantasten, wat leidt tot ernstige pijn en functionele beperkingen.

Postoperatieve complicaties

Behandelingen voor plaveiselcelcarcinoom, zoals chirurgie, kunnen leiden tot complicaties.

• Infecties: Chirurgische verwijdering van de tumor kan resulteren in infecties op de operatieplaats, vooral als grote huidgebieden zijn betrokken.
• Littekens: Chirurgie kan aanzienlijke littekens achterlaten, wat kan leiden tot cosmetische en functionele problemen, vooral als het gezicht of andere zichtbare delen van het lichaam zijn betrokken.

Recidief

Zelfs na succesvolle behandeling kan plaveiselcelcarcinoom terugkeren.

• Herhaling van kanker: Er is altijd een risico dat de kanker opnieuw optreedt op dezelfde plaats of elders op de huid, vooral bij mensen met een voorgeschiedenis van huidkanker.
• Nieuwe tumoren: Patiënten met een plaveiselcelcarcinoom hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nieuwe tumoren, zowel plaveiselcelcarcinomen als andere vormen van huidkanker.

Functionele beperkingen

Afhankelijk van de locatie en de omvang van de tumor, kan plaveiselcelcarcinoom leiden tot functionele beperkingen.

• Mobiliteit: Tumoren op de ledematen kunnen de mobiliteit beïnvloeden, wat leidt tot moeilijkheden bij het lopen of het gebruik van de handen.
• Zicht en spraak: Wanneer de kanker zich ontwikkelt in de buurt van de ogen of mond, kan dit leiden tot problemen met het zicht of de spraak.

Preventie

Het risico op een plaveiselcelcarcinoom kan worden verminderd met de volgende adviezen:

• blootgestelde lichaamsdelen bedekken, bijvoorbeeld met een breedgerande hoed en een zonnebril met UV-bescherming
• dagelijks zonnebrandcrème gebruiken
• de huid niet laten verbranden
• de zon vermijden tijdens de piekuren
• maandelijks de huid onderzoeken
• stoppen met roken en alcoholgebruik beperken
• zonnebanken vermijden

Lees verder

• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren
• Mohs-chirurgie: Procedure voor behandeling van huidkanker
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon
• Basaalcelcarcinoom: Langzaam groeiende vorm van huidkanker
• Ziekte van Bowen: Huidaandoening (voorstadium huidkanker)