Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon

Bij actinische keratose ontstaat een kleine, ruwe, verhoogde plek op de huid. Deze huidletsels verschijnen vaak op gebieden die langdurig aan de zon zijn blootgesteld, zoals het gezicht, de hoofdhuid en de nek. Sommige patiënten met actinische keratose kunnen uiteindelijk een vorm van huidkanker ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om deze gezwellen zo snel mogelijk te laten verwijderen. Het risico op actinische keratose kan worden verminderd door de blootstelling aan de zon te minimaliseren en de huid te beschermen tegen ultraviolette (UV) straling.

• Synoniemen van actinische keratose
• Epidemiologie van actinische keratose
• Oorzaken en risicofactoren: Blootstelling aan de zon
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling door verwijderen van huidletsels
• Complicaties: Ontwikkelen van huidkanker
• Prognose bij tijdige behandeling
• Ondersteuning en nazorg
• Preventie: Verminderen van blootstelling aan de zon

Synoniemen van actinische keratose

Actinische keratose staat ook bekend onder de volgende termen:

• AK
• Keratosis actinica
• Zonne-keratose
• Zonnebrandkeratose

Epidemiologie van actinische keratose

Het risico op actinische keratose neemt toe naarmate iemand dichter bij de evenaar woont. De prevalentie is bijzonder hoog in Australië, waar 40-60% van de bevolking ouder dan veertig jaar aan actinische keratose lijdt. Mannen hebben een iets hoger risico dan vrouwen, waarschijnlijk omdat ze meer tijd in de zon doorbrengen en minder bescherming gebruiken. Mensen met een donkere huid, zoals Afro-Amerikanen, Iberiërs en Aziaten, hebben een lager risico dan Caucasiërs, hoewel huidkanker door actinische keratose iedereen kan treffen. Ouderen (vijftigplussers) zijn het vaakst getroffen door deze aandoening.

Oorzaken en risicofactoren: Blootstelling aan de zon

Zon

Actinische keratose ontstaat voornamelijk door langdurige blootstelling aan zonlicht. Personen die dagelijks veel tijd in de zon doorbrengen, zoals mensen die buiten werken, lopen een groter risico op deze huidziekte. Dit risico geldt ook voor mensen die als kind of tiener veel ernstige zonnebrand hebben gehad. De blootstelling aan de zon is sterker in gebieden met reflecterende oppervlakken, zoals water, zand, beton en witgeschilderde oppervlakken. Het risico is ook groter aan het begin van de zomer en op grotere hoogte, waar zonlicht intenser is.

Andere risicofactoren

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door een nier- of andere orgaantransplantatie, chronische leukemie, chemotherapie, of aids, hebben een verhoogd risico op actinische keratose. Het gebruik van immunosuppressiva (middelen die het immuunsysteem onderdrukken) kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Mensen met een lichte huid, blauwe of groene ogen, en blond of rood haar hebben een hoger risico.

Symptomen

Actinische keratose komt vaak voor in meervoudige vormen. De huidletsels verschijnen meestal op het gezicht, de hoofdhuid, de oren, de lippen, de handrug, de onderarmen, de schouders, de nek, de borst, of andere zonblootgestelde gebieden. Aanvankelijk verschijnen er vlakke en schilferige plekken die vaak moeilijk te zien zijn, maar wel voelbaar zijn. Ze hebben vaak een witte of gele korstige bovenlaag en kunnen variëren in kleur van grijs, roze, rood tot vlezig. Na verloop van tijd verharden deze gezwellen en krijgen ze een wratachtig, korrelig of ruw uiterlijk. De gezwellen groeien meestal langzaam en bereiken vaak een grootte van minder dan 2,5 cm in diameter. Soms kunnen ze jeuken of een prikkend of brandend gevoel veroorzaken. Bij ontsteking kan de huid rondom de gezwellen rood worden, en in zeldzame gevallen kunnen de gezwellen zelfs gaan bloeden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts zal de huid onderzoeken om de diagnose actinische keratose te stellen. Een huidbiopsie kan nodig zijn om kanker uit te sluiten, omdat het moeilijk kan zijn om goedaardige vlekken van kankercellen te onderscheiden.

Differentiële diagnose

Aandoeningen die vergelijkbare symptomen vertonen als actinische keratose en daarom in overweging moeten worden genomen, zijn:

• basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende vorm van huidkanker)
• discoïde lupus erythematosus (symptomen aan huid, haar en mond)
• invasieve plaveiselcelcarcinomen (vorm van huidkanker)
• ouderdomswrat (goedaardige, pijnloze gezwellen op de huid)
• porokeratose
• ziekte van Bowen (huidaandoening: voorstadium van huidkanker)

Behandeling door verwijderen van huidletsels

De meeste actinische keratosen zijn goedaardig, maar soms kan de aandoening leiden tot huidkanker. Het is essentieel om de gezwellen tijdig te diagnosticeren en te verwijderen voordat ze mogelijk tot kanker uitgroeien. Verwijdering kan op verschillende manieren gebeuren, waaronder:

Wegbranden met elektrische cauterisatie
Wegschrapen en doden van resterende cellen met elektriciteit (curettage en electrodesiccatie)
Chirurgisch verwijderen (excisie)
Bevriezen met cryochirurgie
Bij aanwezigheid van veel gezwellen kunnen andere behandelingen zoals chemische peelings, crèmes zoals 5-fluorouracil (5-FU) en imiquimod, en fotodynamische therapie (laserbehandeling) nodig zijn.

Complicaties: Ontwikkelen van huidkanker

Tot 10% van de actinische keratosen kan uitmonden in een vorm van huidkanker, met name plaveiselcelcarcinoom, de tweede meest voorkomende vorm van huidkanker. In zeldzame gevallen kan actinische keratose ook leiden tot basaalcelcarcinoom, de meest voorkomende vorm van huidkanker. Het risico op huidkanker neemt toe naarmate een patiënt meer gezwellen heeft.

Prognose bij tijdige behandeling

De prognose voor actinische keratose is over het algemeen goed. De huidletsels kunnen effectief worden verwijderd, hoewel soms agressieve therapieën nodig zijn om kanker te voorkomen. Patiënten dienen alert te blijven op langdurige blootstelling aan de zon. Bij veel of grote letsels die niet reageren op cryochirurgie of lokale therapie, kunnen dermabrasie, chemische peelings of lasertherapie worden overwogen.

Ondersteuning en nazorg

Na de behandeling van actinische keratose is regelmatige controle door een arts belangrijk om te zorgen voor een adequate nazorg. Dit helpt bij het vroegtijdig opsporen van eventuele nieuwe letsels en voorkomt de ontwikkeling van huidkanker. Volg de aanbevelingen van je arts op met betrekking tot huidverzorging en bescherming tegen de zon om herhaling te voorkomen.

Preventie: Verminderen van blootstelling aan de zon

De beste manier om het risico op actinische keratose en huidkanker te verminderen, is door de huid te beschermen tegen zonlicht en UV-straling. Dit kan door het dragen van aangepaste kleding zoals hoeden, lange mouwen, lange rokken of broeken. Kies een zonnebril die zowel UVA- als UVB-stralen blokkeert. Gebruik zonnebrandcrème gedurende het hele jaar, inclusief in de winter, en breng het regelmatig aan wanneer je naar buiten gaat. Het is vooral belangrijk om de zon te vermijden tussen 10.00 en 16.00 uur, wanneer de UV-stralen het sterkst zijn. Vermijd ook het gebruik van zonnelampen, zonnebanken en zonnestudio’s.

Lees verder

• Huidschade door blootstelling aan UV-straling van de zon