Chemotherapie (cytostatica) bij kanker en bijwerkingen

Bij de behandeling van kanker wordt vaak chemotherapie ingezet om tumorcellen te doden. Chemotherapie maakt gebruik van geneesmiddelen, ook wel cytostatica genoemd, die de groei en verspreiding van kankercellen kunnen remmen en in sommige gevallen zelfs leiden tot genezing van de kanker. Dit helpt de symptomen bij de patiënt te verlichten. De behandeling kan bestaan uit één soort chemotherapie, maar vaker wordt een combinatie van verschillende chemotherapeutische middelen gebruikt. Deze middelen werken op verschillende manieren om de kankercellen aan te vallen. De arts bepaalt op basis van de individuele situatie van de patiënt welke combinatie van behandelingen het meest geschikt is. Chemotherapie wordt vaak gecombineerd met andere behandelingen zoals radiotherapie en/of chirurgie om het beste resultaat te bereiken.

• Keuze van chemotherapie
• Werking van cytostatica bij de bestrijding van kanker
• Soorten cytostatica
• Toediening van cytostatica
• Bijwerkingen van chemotherapie
• Prognose van chemotherapie
• Complicaties van chemotherapie
• Preventie van complicaties

Keuze van chemotherapie

De keuze voor chemotherapie is afhankelijk van diverse factoren, waaronder de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt, de aard en de verspreiding van de kanker, de oorsprong van de kanker in het lichaam, het type kanker en de morfologie van de kankercellen onder de microscoop. De arts bepaalt op basis van deze factoren welk type en welke dosis chemotherapie het meest geschikt is voor de individuele patiënt. Chemotherapie wordt vaak gecombineerd met andere behandelingen zoals radiotherapie (medische term voor bestraling) en chirurgie om het maximale resultaat te behalen.

Werking van cytostatica bij de bestrijding van kanker

Kanker wordt gekenmerkt door een ongecontroleerde groei van cellen die zich ongeordend en continu vermenigvuldigen, wat leidt tot de vorming van tumoren. Cytostatica, oftewel chemotherapie, zijn geneesmiddelen die gericht zijn op het remmen van deze abnormale celgroei en celdeling. Er zijn verschillende werkingsmechanismen:

• Schade aan genetisch materiaal: Sommige cytostatica veroorzaken schade aan het DNA van de kankercellen, waardoor ze niet meer in staat zijn zich correct te repliceren of te herstellen.
• Blokkering van chemische processen: Andere cytostatica verstoren de chemische processen die nodig zijn voor de celdeling.
• Impact op snel delende normale cellen: Cytostatica hebben niet alleen invloed op kankercellen, maar ook op normale cellen die vaak delen, zoals huid- en haarcellen, wat leidt tot bijwerkingen zoals haarverlies. Gelukkig herstellen de meeste normale cellen na de behandeling.

Soorten cytostatica

Er zijn meer dan honderd verschillende cytostatica op de markt, elk met specifieke toepassingen en bijwerkingen. Enkele veelgebruikte categorieën zijn:

• Alkyleringsmiddelen: Deze worden vaak ingezet bij borstkanker, Hodgkin-lymfoom (kanker van het lymfesysteem), lymfomen, multiple myeloom (ziekte van Kahler), sarcomen (bindweefselkanker), eierstokkanker, leukemie en longkanker.
• Antimetabolieten: Deze worden gebruikt bij leukemie, borstkanker, eierstokkanker en darmkanker.
• Anti-tumorantibiotica: Effectief tegen diverse vormen van kanker, inclusief sarcomen en leukemie.
• Topoisomeraseremmers: Deze helpen bij leukemie, longkanker, en andere soorten kanker.
• Mitoseremmers: Deze worden vaak voorgeschreven bij borst- en longkanker, leukemie, lymfomen en myeloom.

Toediening van cytostatica

Chemotherapie kan plaatsvinden in een ziekenhuis, vooral als de behandeling meerdere keren kort op elkaar plaatsvindt, of thuis. Meestal worden cytostatica toegediend via een infuus. In sommige gevallen kan een veneuze poortkatheter worden geplaatst om frequente prikken te vermijden. De chemotherapie kan variëren in duur en frequentie, afhankelijk van het type kanker en de reactie op de behandeling. Sommige patiënten ondergaan een korte kuur, terwijl anderen een langdurig schema van meerdere maanden volgen.

Bijwerkingen van chemotherapie

Chemotherapie kan verschillende bijwerkingen veroorzaken, afhankelijk van de soort en dosis van de gebruikte cytostatica. Niet alle patiënten ervaren bijwerkingen, maar de meeste ondervinden er wel enkele. De bijwerkingen zijn te behandelen, en patiënten moeten deze altijd aan hun arts doorgeven. Mogelijke bijwerkingen zijn:

Bron: Cursus Medical Management Assistant: Medische Terminologie 2, Dr. Hilde Vandenhoudt, academiejaar 2011-2012, pagina 25 (digitale editie)

Prognose van chemotherapie

De prognose van chemotherapie varieert afhankelijk van het type kanker, de reactie op de behandeling en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Over het algemeen kan chemotherapie leiden tot een significante vermindering of zelfs volledige verdwijning van de tumor, vooral wanneer deze vroeg wordt toegepast en effectief is. De kans op herstel hangt sterk af van de respons van de tumor op de chemotherapie en de mogelijkheid om eventuele bijwerkingen onder controle te houden.

Complicaties van chemotherapie

Hoewel chemotherapie vaak effectief is bij de behandeling van kanker, kunnen er complicaties optreden. Deze kunnen variëren van tijdelijke bijwerkingen tot ernstige aandoeningen zoals:

• Infecies: Door een verminderd aantal witte bloedcellen kunnen patiënten vatbaarder zijn voor infecties.
• Hartaandoeningen: Langdurige blootstelling aan bepaalde chemotherapie-middelen kan leiden tot hartproblemen.
• Nierproblemen: Sommige cytostatica kunnen nierfuncties beïnvloeden en leiden tot nierbeschadiging.

Preventie van complicaties

Om complicaties van chemotherapie te voorkomen of te minimaliseren, kunnen patiënten en zorgverleners bepaalde voorzorgsmaatregelen nemen:

• Regelmatige controles: Regelmatige bloedonderzoeken om het aantal witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes te monitoren.
• Preventieve medicatie: Voor het beheersen van misselijkheid, infecties en andere bijwerkingen kunnen preventieve medicijnen worden voorgeschreven.
• Gezonde levensstijl: Een gezond dieet en voldoende rust kunnen bijdragen aan een beter herstel en minder bijwerkingen.

Lees verder

• Bijwerkingen door chemotherapie (behandeling van kanker)
• Orale mucositis: Oorzaken van mondslijmvliesontsteking
• Radiotherapie (behandeling via bestraling): Tumor verkleinen
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Ototoxiciteit: Schade aan het oor door medicatie of omgeving