Smaakstoornis: Verminderd smaakgevoel (smaakverlies)

Een patiënt met een smaakstoornis (dysgeusie) heeft een probleem met het smaakgevoel. De patiënt heeft hierbij een verminderd smaakgevoel, een vervormde smaak (bijvoorbeeld het steeds proeven van een metaalachtige smaak in de mond) of een volledig verlies van smaakgevoel. Een volledig onvermogen om te proeven is tamelijk zeldzaam. Meestal zijn tijdelijke aandoeningen of omgevingsfactoren hiervan de oorzaak, en herstelt het probleem zich door enkele levensstijlaanpassingen of met behulp van medicijnen. Af en toe is een verstoorde smaak het gevolg van een neurologische aandoening.

• Smaak is vooral geur
• Oorzaken smaakstoornis: Aandoeningen en omgevingsfactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling smaakverlies
• Voedingsadviezen bij smaakproblemen
• Complicaties van verminderd smaakgevoel

Smaak is vooral geur

De tong detecteert de smaken zoet, zout, zuur, bitter en hartig. In feite is het smaakvermogen zeer verwant aan het geurvermogen. Veelal hebben patiënten met smaakproblemen namelijk een geuraandoening. Deze patiënten hebben bijvoorbeeld problemen om de smaak van een voedingsproduct te identificeren. Bij het kauwen op voedsel komen immers aroma’s vrij die het gevoel van geur activeren door middel van een speciaal kanaaltje dat de achterkant van de keel met de neus verbindt. Als dit kanaal geblokkeerd is, bijvoorbeeld omdat de neus gevuld is door een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of griep, bereiken de geuren de smaakcellen in de neus niet. Hierdoor verliest een patiënt veel smaak. Zonder geur proeven veel voedingsmiddelen niet lekker en hebben ze weinig of geen smaak. Smaak bestaat met andere woorden vooral uit geurvermogen in combinatie met een beetje smaak.

Oorzaken smaakstoornis: Aandoeningen en omgevingsfactoren

Problemen met de smaakzin komen tot stand door een ontbrekende zenuwprikkel van een smaaksensatie in de hersenen. Soms is een smaakstoornis eveneens het gevolg van aandoeningen waarbij problemen ontstaan met de verwerking van deze smaaksensaties in de hersenen. Veelal vermindert het smaakvermogen na de leeftijd van zestig jaar. Ongeveer drie op vier patiënten boven de tachtig jaar heeft ervaart zelfs een smaakstoornis. Zoute en zoete smaken gaan eerst verloren. Bittere en zure smaken blijven langer overeind. Enkele oorzaken van een verminderde smaak zijn enerzijds aandoeningen en behandelingen en anderzijds enkele omgevingsfactoren.

Aandoeningen en behandelingen

Het smaakverlies is vaak het gevolg van enkele (tijdelijke) aandoeningen en behandelingen:

• Bell's palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade)
• brandend maagzuur
• chirurgie aan het oor of een verstandskies (molaar)
• de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies)
• een droge mond (xerostomie)
• een keelontsteking
• een nasale infectie (infectie aan de neus), neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen), sinusitis
• een middenoorontsteking (otitis media)
• een speekselklierinfectie
• een trauma aan het oor, de mond, de neus, of het hoofd
• een verkoudheid
• gezwollen of ontstoken tandvlees door plaque op tanden (gingivitis)
• het syndroom van Sjögren (auto-immuunaandoening die een droge mond en droge ogen veroorzaakt)
• griep en andere virale infecties
• mondbranden (aandoening met pijn aan tong en mond)
• vitamine B12-tekort en zinkdeficiëntie (tekort aan zink)

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren leiden ook tot een meestal tijdelijk smaakverlies:

• de blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, zoals insecticiden
• een slechte mondhygiëne
• het gebruik van geneesmiddelen zoals bepaalde schildkliermedicatie, chemotherapie, antibiotica en antihistaminica (geneesmiddelen tegen allergische reacties)
• radiotherapie (behandeling via bestraling) voor hoofd- en halskanker
• zware rokers (in het bijzonder het roken van pijp of sigaar)

Diagnose en onderzoeken

De KNO-arts identificeert een eventuele geurstoornis wanneer blijkt dat de smaakpapillen prima functioneren en de smaakproblemen aanhouden. Tijdens een vraaggesprek stelt de arts aan de patiënt vragen inzake:

• de aanwezigheid van een ziekte of letsel (in het recente verleden)
• de aanwezigheid van eventuele andere symptomen zoals een verlies van eetlust of ademhalingsproblemen
• de aanwezigheid van mogelijke geurproblemen
• de smaakbeleving van voedingsproducten en dranken
• de start- en duurtijd van deze smaakproblemen
• de verandering van tandpasta of mondwater
• het eventuele rookgedrag van de patiënt
• het laatste tandartsbezoek van de patiënt
• het medicatiegebruik
• het vermogen om goed te blijven eten ondanks de smaakwijzigingen

Hij voert daarnaast een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij de oren, de neus en de keel inspecteert. Hij bekijkt tevens de tanden en de mondhygiëne van de patiënt. Daarnaast voert hij indien nodig een smaaktest uit.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert indien nodig een CT-scan of MRI-scan uit om de sinussen of het gedeelte van de hersenen in beeld te brengen dat verantwoordelijk is voor de reukzin.

Behandeling smaakverlies

Zelfzorg

De tanden goed poetsen en voldoende flossen voorkomt een tandvleesontsteking. Stoppen met roken is een ander advies om volop te genieten van alle smaken. Het volledig smaakvermogen keert veelal al na twee dagen na het stoppen terug.

Professionele medische zorg

De behandeling van het smaakverlies is afhankelijk van de oorzaak. De patiënt herstelt normaal gezien wanneer hij genezen is van de verkoudheid, sinusitis, allergische rhinitis of griep. Eventueel neemt hij hiervoor medicijnen zoals decongestiva (zwelling van slijmvliezen in neus verminderen) of antihistaminica. Antibiotica bestrijden bacteriële infecties zoals bacteriële sinusitis, een keelontsteking of een speekselklierinfectie. Is de smaakstoornis is te wijten aan allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) of sinusitis, dan zijn medicijnen beschikbaar om een verstopte neus te verlichten. Bepaalde medicijnen leiden tot smaakproblemen. De arts zet dan mogelijk andere medicatie in of hij verandert de dosis.

Voedingsadviezen bij smaakproblemen

Ouderen of patiënten bij wie het smaakverlies permanent is, zijn in staat om dankzij enkele tips de smaak van het eten te verbeteren.

Aanbevolen
Deze voedingstips helpen om de smaak te verbeteren.

• Aromatische kruiden en hete kruiden gebruiken om meer smaak toe te voegen.
• Kleine hoeveelheden kaas, spekjes, boter, olijfolie, of geroosterde noten op groenten toevoegen (indien dit toegelaten is van de arts).
• Voedingsmiddelen bereiden met verschillende kleuren en texturen.

Afgeraden

Suiker of zout toevoegen aan levensmiddelen is niet aanbevolen. Ook gecombineerde gerechten zoals stoofschotels zijn geen goed idee, omdat deze de individuele smaken verbergen en de smaak tevens verdunt.

Complicaties van verminderd smaakgevoel

Sommige patiënten die kampen met smaakproblemen, voegen te veel suiker of zout aan de voeding toe. Dit resulteert soms in medische aandoeningen, zoals diabetes (suikerziekte) of een te hoge bloeddruk (hypertensie). In ernstige gevallen ontwikkelt de patiënt een depressie, huwelijksproblemen of ontstaat zelfs ondervoeding.

Lees verder

• Zure smaak in mond: Oorzaken van zuur smaakgevoel
• Zoute smaak in mond: Oorzaken van zoutachtige smaak
• Zeepachtige smaak in mond: Oorzaken van zeepsmaak
• Metaalsmaak in mond: Oorzaken van metaalachtige smaak
• Bittere smaak in mond: Oorzaken van bitter smaakgevoel