Smaakstoornis: Verminderd smaakgevoel (smaakverlies)

Een patiënt met een smaakstoornis, ook wel dysgeusie genoemd, ervaart een probleem met het smaakgevoel. Dit kan variëren van een verminderd smaakgevoel tot een vervormde smaak (bijvoorbeeld het voortdurend proeven van een metaalachtige smaak) of zelfs een volledig verlies van smaak. Het volledige onvermogen om te proeven is relatief zeldzaam. In de meeste gevallen zijn tijdelijke aandoeningen of omgevingsfactoren de oorzaak, en herstelt het probleem vaak door levensstijlaanpassingen of medicatie. Soms kan een verstoorde smaak echter het gevolg zijn van een neurologische aandoening.

• Smaak en geur
• Oorzaken van smaakstoornissen: Aandoeningen en omgevingsfactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van smaakverlies
• Voedingsadviezen bij smaakproblemen
• Complicaties van verminderd smaakgevoel
• Preventie van smaakstoornissen

Smaak en geur

De tong detecteert de smaken zoet, zout, zuur, bitter en hartig. Het smaakvermogen is echter sterk verweven met het geurvermogen. Patiënten met smaakproblemen hebben vaak ook last van geurstoornissen. Dit komt omdat aroma’s die vrijkomen bij het kauwen op voedsel, het gevoel van geur stimuleren via een speciaal kanaaltje dat de achterkant van de keel met de neus verbindt. Als dit kanaal geblokkeerd is, bijvoorbeeld door een verkoudheid of griep, bereiken de geuren de smaakcellen niet, wat leidt tot een verminderd smaakgevoel. Smaak bestaat dus voor een groot deel uit geur, gecombineerd met een beetje smaak.

Oorzaken van smaakstoornissen: Aandoeningen en omgevingsfactoren

Problemen met het smaakvermogen ontstaan vaak door een tekort aan zenuwprikkels die de smaakervaring naar de hersenen sturen. Smaakstoornissen kunnen ook het gevolg zijn van aandoeningen die de verwerking van deze prikkels in de hersenen beïnvloeden. Na de leeftijd van zestig jaar neemt het smaakvermogen vaak af. Ongeveer drie op de vier mensen boven de tachtig jaar ervaart smaakstoornissen, waarbij zoute en zoete smaken meestal eerst verloren gaan, terwijl bittere en zure smaken langer behouden blijven. Enkele oorzaken van een verminderd smaakvermogen zijn aandoeningen, behandelingen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen en behandelingen

Smaakverlies kan het gevolg zijn van verschillende tijdelijke aandoeningen en behandelingen:

• Bell's palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade)
• Brandend maagzuur
• Chirurgie aan het oor of een verstandskies (molaar)
• De ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies)
• Een droge mond (xerostomie)
• Keelontsteking
• Een nasale infectie (infectie aan de neus), neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen), sinusitis
• Een middenoorontsteking (otitis media)
• Een speekselklierinfectie
• Een trauma aan het oor, de mond, de neus of het hoofd
• Een verkoudheid
• Gezwollen of ontstoken tandvlees door plaque op tanden (gingivitis)
• Het syndroom van Sjögren (auto-immuunaandoening die een droge mond en droge ogen veroorzaakt)
• Griep en andere virale infecties
• Mondbranden (aandoening met pijn aan tong en mond)
• Vitamine B12-tekort en zinkdeficiëntie (tekort aan zink)

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren die tot tijdelijk smaakverlies kunnen leiden, omvatten:

• Blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, zoals insecticiden
• Een slechte mondhygiëne
• Het gebruik van geneesmiddelen zoals bepaalde schildkliermedicatie, chemotherapie, antibiotica en antihistaminica (geneesmiddelen tegen allergische reacties)
• Radiotherapie (behandeling via bestraling) voor hoofd- en halskanker
• Zware rokers, vooral het roken van pijp of sigaar

Diagnose en onderzoeken

Een KNO-arts kan een geurstoornis identificeren wanneer de smaakpapillen goed functioneren en de smaakproblemen aanhouden. Tijdens het consult stelt de arts vragen over:

• De aanwezigheid van een ziekte of letsel in het recente verleden
• Andere symptomen zoals verlies van eetlust of ademhalingsproblemen
• Mogelijke geurproblemen
• De smaakbeleving van voedingsmiddelen en dranken
• De start- en duur van de smaakproblemen
• Veranderingen in tandpasta of mondwater
• Rookgedrag van de patiënt
• Het laatste tandartsbezoek
• Het medicatiegebruik
• Het vermogen om goed te blijven eten ondanks smaakveranderingen

De arts voert daarnaast een lichamelijk onderzoek uit waarbij de oren, neus en keel worden geïnspecteerd. Tevens worden de tanden en de mondhygiëne van de patiënt gecontroleerd. Indien nodig wordt een smaaktest uitgevoerd.

Diagnostisch onderzoek

Indien nodig voert de arts een CT-scan of MRI-scan uit om de sinussen of het gedeelte van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de reukzin te visualiseren.

Behandeling van smaakverlies

Zelfzorg

Goed poetsen van de tanden en voldoende flossen helpt om tandvleesontsteking te voorkomen. Het stoppen met roken kan ook het smaakvermogen verbeteren, vaak binnen twee dagen na het stoppen.

Professionele medische zorg

De behandeling van smaakverlies hangt af van de onderliggende oorzaak. Meestal herstelt de patiënt wanneer de oorzaak, zoals een verkoudheid, sinusitis, allergische rhinitis of griep, is behandeld. Medicijnen zoals decongestiva (die de zwelling van slijmvliezen in de neus verminderen) of antihistaminica kunnen worden gebruikt. Antibiotica worden ingezet voor bacteriële infecties zoals bacteriële sinusitis, keelontsteking of speekselklierinfecties. Indien smaakstoornissen worden veroorzaakt door allergieën of sinusitis, kunnen medicijnen worden voorgeschreven om een verstopte neus te verlichten. Sommige medicijnen kunnen smaakproblemen veroorzaken; de arts kan dan de medicatie aanpassen of een alternatieve behandeling voorstellen.

Voedingsadviezen bij smaakproblemen

Voor ouderen of patiënten met permanent smaakverlies kunnen de volgende tips helpen om de smaak van voedsel te verbeteren.

Aanbevolen
De volgende voedingstips kunnen helpen om de smaak te verbeteren:

• Gebruik aromatische kruiden en hete kruiden om meer smaak toe te voegen.
• Voeg kleine hoeveelheden kaas, spekjes, boter, olijfolie of geroosterde noten toe aan groenten (indien goedgekeurd door de arts).
• Bereid voedsel met verschillende kleuren en texturen voor een verbeterde smaakbeleving.

Afgeraden

Het toevoegen van suiker of zout aan voedsel wordt niet aanbevolen. Ook combinaties zoals stoofschotels zijn minder ideaal, omdat ze de individuele smaken verbergen en de smaak kunnen verdunnen.

Complicaties van verminderd smaakgevoel

Patiënten met smaakstoornissen voegen soms te veel suiker of zout toe aan hun voedsel, wat kan leiden tot medische aandoeningen zoals diabetes (suikerziekte) of hoge bloeddruk (hypertensie). In ernstige gevallen kunnen smaakproblemen bijdragen aan depressie, relatieproblemen of zelfs ondervoeding.

Preventie van smaakstoornissen

Voorkomen van smaakstoornissen kan door het implementeren van enkele eenvoudige maatregelen:

• Handhaaf een goede mondhygiëne door regelmatig tanden te poetsen en te flossen om tandvleesontstekingen en andere mondproblemen te voorkomen.
• Vermijd blootstelling aan schadelijke chemicaliën en rook, die het smaakvermogen kunnen beïnvloeden.
• Eet een gevarieerd dieet dat rijk is aan voedingsstoffen om deficiënties te voorkomen die smaakstoornissen kunnen veroorzaken.
• Houd uw neus en keel gezond door regelmatig medische controles en tijdige behandeling van infecties.
• Raadpleeg een arts voordat u nieuwe medicijnen gebruikt of als u vermoedt dat uw huidige medicatie uw smaakvermogen beïnvloedt.

Lees verder

• Zure smaak in mond: Oorzaken van zuur smaakgevoel
• Zoute smaak in mond: Oorzaken van zoutachtige smaak
• Zeepachtige smaak in mond: Oorzaken van zeepsmaak
• Metaalsmaak in mond: Oorzaken van metaalachtige smaak
• Bittere smaak in mond: Oorzaken van bitter smaakgevoel