Ziekte van Alzheimer: Vorm van dementie (geheugenverlies)

De ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie, een ziekte waarbij de geheugenfunctie achteruitgaat. 60 tot 80% van de patiënten met dementie heeft de ziekte van Alzheimer. Bij deze ziekte is het geheugen, het denken en het gedrag aangetast. Verdwalen op bekende routes, items op een verkeerde plaats leggen en een verlies van sociale vaardigheden zijn beginsymptomen. In een later stadium is het niet meer mogelijk om voor zichzelf te zorgen, anderen te herkennen of een gesprek te voeren. De ziekte is onomkeerbaar en progressief waardoor de patiënt uiteindelijk komt te overlijden binnen een aantal jaar nadat de diagnose gesteld is. Zorg en ondersteuning aan zowel de patiënt als diens omgeving is noodzakelijk bij de ziekte van Alzheimer. De ziekte van Alzheimer is vernoemd naar Dr. Alois Alzheimer die de aandoening voor het eerst beschreef in 1906.

• Oorzaken ziekte van Alzheimer
• Risicofactoren vorm van dementie
• Types hersenaandoening
• Symptomen: Van mild naar zeer ernstig geheugenverlies
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijnen en ondersteuning
• Prognose van aandoening is slecht
• Preventie van problemen met het geheugen

Oorzaken ziekte van Alzheimer

De exacte oorzaak van de ziekte van Alzheimer is niet bekend. Bepaalde veranderingen in de hersenen leiden tot de ziekte van Alzheimer. De hersenschors gaat hierbij achteruit.

Risicofactoren vorm van dementie

Enkele risicofactoren zijn bekend voor de ziekte van Alzheimer:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een familielid (broer, zus of ouder) met de ziekte van Alzheimer
• een geschiedenis van een hoofdtrauma
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een laag opleidings- en beroepsniveau
• een oudere leeftijd: Het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer is echter geen deel van het normale verouderingsproces.
• genetische factoren
• hart- en bloedvatproblemen als gevolg van een hoog cholesterolgehalte
• het syndroom van Down
• slaapstoornissen
• vrouwelijk geslacht
• zwaarlijvigheid

Types hersenaandoening

De ziekte van Alzheimer is onverdeeld in twee types.

Vroege start

De symptomen verschijnen voor de leeftijd van zestig jaar. Dit type komt veel minder vaak voor dan de latere verschijningsvorm. De symptomen verergeren snel. Bepaalde genen zijn reeds geïdentificeerd want deze vorm komt wel in families voor.

Late start

Dit is de meest voorkomende vorm die vooral optreedt bij zestigplussers. Deze vorm komt ook in families voor.

Symptomen: Van mild naar zeer ernstig geheugenverlies

Bij de ziekte van Alzheimer treden vooral neurologische en mentale problemen op zoals problemen met de cognitieve vaardigheden, de perceptie, het emotioneel gedrag of de persoonlijkheid, het geheugen en het taalvermogen.

Vroege symptomen
Het begin van de ziekte is geleidelijk. Het eerste symptoom van de ziekte van Alzheimer is meestal vergeetachtigheid. Als gevolg van de vergrijzing ontstaat normale vergeetachtigheid, maar daarboven komen problemen met het denken en het geheugen die niet interfereren met de dagelijkse activiteiten. Vaak zijn patiënten zich bewust van de vergeetachtigheid (geheugenverlies). Het duurt bijvoorbeeld langer om moeilijkere activiteiten uit te voeren. De vergeetachtigheid uit zich tevens in het vergeten van recente gebeurtenissen of conversaties. Problemen oplossen en meer dan één taak tegelijk uitvoeren is tevens moeilijk.

Andere vroege symptomen van de ziekte van Alzheimer zijn:

• het verlies van interesse in activiteiten
• items op een foute plaats leggen
• moeilijkheden met taken waarbij denkvermogen nodig is (zoals spelen van spelletjes, omgaan met geld, nieuwe informatie leren, …)
• taalproblemen (moeite met het onthouden van namen van bekende voorwerpen)
• veranderingen in de persoonlijkheid en verlies van sociale vaardigheden
• verdwalen op bekende routes

Latere symptomen

Mentale symptomen
Als de ziekte van Alzheimer verergert, zijn de symptomen duidelijk en is het moeilijk om nog voor zichzelf te zorgen. Zo ontwikkelt een patiënt bijvoorbeeld volgende symptomen:

• een slecht beoordelingsvermogen en het verlies van het vermogen om gevaren te herkennen
• geen familieleden meer herkennen
• hallucinaties en gewelddadig gedrag
• het gebruik van het verkeerde woord, het fout uitspreken van woorden, of het spreken in verwarrende zinnen
• het vergeten van de gebeurtenissen in de levensgeschiedenis en het verliezen van zelfbewustzijn
• het vergeten van informatie over actuele gebeurtenissen
• problemen met basistaken, zoals het bereiden van maaltijden en eten, het kiezen van de juiste kleding en zich aankleden, baden, en autorijden
• problemen met het begrijpen van taal
• problemen met lezen of schrijven
• terugtrekken uit sociale contacten
• verandering in het slaappatroon (vaak ’s nachts wakker)
• verwardheid (desoriëntatie in tijd, plaats en persoon)
• wanen, depressie en agitatie (rusteloosheid)

Lichamelijke symptomen
Andere lichamelijke symptomen die gepaard gaan met de ziekte van Alzheimer zijn:

• een gebrek aan gezichtsuitdrukkingen
• een metaalachtige smaak in de mond
• functionele incontinentie (toilet niet kunnen bereiken of plasdrang niet herkennen)
• gebrek aan controle over de blaas en darmen en een neurogene blaas (zenuwschade door ziekte of letsel met plasproblemen)
• gewichtsverlies
• huidinfecties
• kreunen
• nachtelijk plassen (nycturie)
• slikproblemen (wat soms leidt tot aspiratiepneumonie: longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
• toegenomen slaap
• toevallen

Diagnose en onderzoeken

Een ervaren arts stelt de diagnose van de ziekte van Alzheimer aan de hand van een grondig lichamelijk en neurologisch onderzoek, een grondig vraaggesprek over de medische geschiedenis en symptomen van de patiënt en een mentale functietest. De arts voert een CT-scan, MRI-scan en/of PET-scan van de hersenen uit om andere oorzaken van dementie uit te sluiten. Volgende andere mogelijke oorzaken van dementie zijn:

• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• een beroerte
• een chronische infectie
• een ernstige depressie
• een hersentumor
• een schildklieraandoening
• een vitaminetekort
• intoxicatie van geneesmiddelen
• verhoogde aanwezigheid van vocht in de hersenen (normale druk hydrocefalie)

De enige manier om zeker te weten dat iemand de ziekte van Alzheimer heeft is het onderzoeken van een weefselmonster (biopt) van het hersenweefsel na de dood.

Behandeling via medicijnen en ondersteuning

De ziekte van Alzheimer is ongeneeslijk, maar de symptomen zijn wel te behandelen.

Medicijnen

Zo zijn geneesmiddelen beschikbaar om de progressie te vertragen, hoewel de voordelen niet altijd groot zijn. Daarnaast zet de arts medicijnen in voor de behandeling van de secundaire symptomen van de ziekte van Alzheimer zoals antidepressiva, anti-epileptica, antiparkinsonmiddelen, anti-angstmedicatie, bètablokkers en neuroleptica.

Woning

Ondersteuning in de woonzorg is nodig bij een patiënt met de ziekte van Alzheimer. Het huis moet veilig zijn. Familieleden of andere verzorgers krijgen daarnaast advies over de hulp en steun aan patiënten.

Prognose van aandoening is slecht

De snelheid van de progressie van de ziekte van Alzheimer is verschillend. Als de ziekte van Alzheimer zich snel ontwikkelt, gaat de patiënt snel achteruit. De levensverwachting is doorgaans verminderd, hoewel patiënten nog gemiddeld drie tot twintig jaar na de diagnose kunnen blijven leven. De laatste fase van de ziekte duurt enkele maanden tot jaren. De patiënt ligt hierbij meestal in een bed. De dood treedt meestal op als gevolg van een infectie of orgaanfalen.

Preventie van problemen met het geheugen

Enkele maatregelen voorkomen of vertragen het begin van de ziekte van Alzheimer:

• een helm dragen tijdens risicovolle activiteiten om hersenletsel te voorkomen.
• een vetarme voeding en voedingsmiddelen die rijk zijn aan omega-3-vetzuren.
• mentaal en sociaal stimulerende activiteiten
• voldoende lichaamsbeweging

Lees verder

• Hersenatrofie (cerebrale atrofie): Krimpen van hersenen
• Dementie: Oorzaken, risicofactoren, symptomen en tips
• Geheugenverlies: Oorzaken van verlies van geheugenfunctie