Hersenatrofie (cerebrale atrofie): Krimpen van hersenen

Hersenatrofie (cerebrale atrofie): Krimpen van hersenen Cerebrale atrofie of hersenatrofie verwijst naar het progressieve verlies van neuronen (hersencellen). Hierdoor ontstaat een kleinere hersengrootte. Één enkel hersendeel is aangetast of heel de hersenen zijn getroffen door cerebrale atrofie. Hersenatrofie treedt op door de normale veroudering, maar enkele aandoeningen, infecties, overmatig alcoholgebruik en vitaminetekorten leiden mogelijk tot de hersenaandoening. Afasie (de taal niet begrijpen en kunnen formuleren), dementie (geheugenverlies) en epileptische aanvallen komen mogelijk tot stand bij de afname van het hersenvolume, al hangen de tekenen af van de aangetaste gebieden. Cerebrale atrofie is niet te genezen, maar diverse therapieën en ondersteunende behandelingen zijn wel beschikbaar. De vooruitzichten zijn tot slot afhankelijk van de vorm en het stadium van de neurologische aandoening.

Soorten cerebrale atrofie

Focale atrofie

Bij focale atrofie is de schade beperkt tot een gelokaliseerd hersengebied. Hierdoor ontstaan motorische, sensorische of cognitieve problemen, afhankelijk van de aangetaste locatie.

Gegeneraliseerde atrofie

Bij complete of totale cerebrale atrofie (gegeneraliseerde atrofie) krimpt de totale hersengrootte. Vrijwillige functies en bewuste gedachten zijn vaker getroffen door gegeneraliseerde atrofie van de hersenen.

Oorzaken en risicofactoren voor krimpen van (deel van) hersenen

Aandoeningen

Hersenletsel
Een beroerte en hersentrauma veroorzaken een hersenletsel. Dit leidt tot een geblokkeerde bloedtoevoer naar de hersenen, waardoor deze geen essentiële zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Hierdoor komen de hersencellen te overlijden, wat resulteert in hersenatrofie. Als de arts een hersenletsel niet tijdig behandelt, is de kans op cognitieve gebreken of zelfs de dood zeer waarschijnlijk.

Hersenziekten
Bepaalde hersenaandoeningen leiden tot significante cerebrale atrofie, zoals:

Vaak starten deze aandoeningen als focale atrofie en ontwikkelen ze zich vervolgens tot een meer gegeneraliseerde vorm.

Infecties

Aids, encefalitis (hersenontsteking) en neurosyfilis (complicatie van syfilis, een soa) zijn mogelijke oorzaken van het progressief inkrimpen van de hersenen.

Normale veroudering

Een normale veroudering doet de hersenen elke tien jaar met gemiddeld 1,9 procent krimpen, beginnend op jonge leeftijd en steeds prominenter in het zesde decennium. Na de leeftijd van zestig jaar is verliezen mensen jaarlijks circa een half procent tot één procent van het hersenvolume. Het aantal hersencellen neemt van nature af met de leeftijd. Sommige hersengebieden zijn meer aangetast door deze gegeneraliseerde vorm van hersenatrofie dan andere, zoals de hippocampus (zorgt voor het geheugen). De cognitieve functie van een persoon is echter vaak niet getroffen. Roken versnelt wel het verlies van het hersenvolume.

Overmatig alcoholgebruik leidt mogelijk tot hersenatrofie / Bron: Jarmoluk, PixabayOvermatig alcoholgebruik leidt mogelijk tot hersenatrofie / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Overmatig alcoholgebruik

Het drinken van meer dan veertien alcoholische dranken per week (overmatig alcoholgebruik) is in verband gebracht met significante hersenatrofie. Des te meer mensen drinken, des te meer hersenvolume ze jaarlijks verliezen. Vrouwen kampen sneller met hersenatrofie, ook al drinken ze minder per week dan mannen. Lichte tot matige hoeveelheden alcohol verminderen echter het risico op cerebrale atrofie.

Vitaminetekorten

Door een gebrek aan vitamine B12 in de voeding ontstaat na verloop van tijd hersenatrofie. Een vitamine B12-tekort is te voorkomen en ook om te keren.

Aangetaste hersengebieden

Frontotemporale dementie

Frontotemporale dementie tast de frontale en temporale hersenlobben significanter aan. Deze hersengebieden zijn verantwoordelijk voor de persoonlijkheid en het gedrag.

Lewy-body-dementie

De middenhersenen, hypothalamus en substantia innominata zijn tot slot de meest aangetaste gebieden bij Lewy-body-dementie (problemen met denken, slaap en humeur).

Vasculaire dementie

Bij vasculaire dementie (problemen met denken, praten en plannen) bepaalt de locatie van het hersenletsel welke hersengebieden getroffen zijn. Hierbij ontstaan zowel neurologische stoornissen als cerebrale atrofie.

Ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie veroorzaakt door cerebrale atrofie. Hierbij zijn vooral de hippocampus en de cortex getroffen. Deze hersengebieden zijn verantwoordelijk voor het vormen van nieuwe herinneringen en helpen ons om te denken, te plannen en te onthouden.

Symptomen

Afasie

Cerebrale atrofie kenmerkt zich mogelijk met afasie. Hierbij is een patiënt niet in staat om taal te begrijpen en te formuleren. Dit symptoom verschijnt als gevolg van een letsel van de hersencentra die verantwoordelijk zijn voor de taal. De arts moet de achteruitgang in vier communicatiemodaliteiten documenteren voor het stellen van de diagnose. Hij noteert informatie inzake problemen met het auditief begrip, de verbale expressie, het lezen en het schrijven, evenals de functionele communicatie.

Dementie

Dementie is een niet-specifieke ziekte die vaak een breed scala aan symptomen vertoont. De aandoening gaat vaak gepaard met een afname in geheugen (geheugenverlies) en andere denkvaardigheden. Vaak is de cognitieve vaardigheid ook ernstig aangetast en is de patiënt niet meer (goed) in staat om alledaagse taken uit te voeren, waardoor ze hulpafhankelijk zijn. Dementie kenmerkt zich door een slechtere oordeelsvorming, persoonlijkheidsveranderingen en emotionele stoornissen. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie.

Toevallen

Toevallen verschijnen door plotselinge, abnormale elektrische activiteit in de hersenen. Epileptische aanvallen komen vaak tot uiting als ongecontroleerde schokkende bewegingen (tonisch-clonische aanvallen). Bij sommige patiënten zijn de symptomen echter subtiel. Zij kampen bijvoorbeeld met een tijdelijk bewustzijnsverlies.

Diagnose en onderzoeken

Het bepalen van de hersengrootte gebeurt met diverse beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan (meest gevoelig en meest gebruikt), een CT-scan, een PET-scan en een SPECT-scan.

Behandeling van verlies van hersencellen

Voor cerebrale atrofie bestaat geen behandeling of genezing. De arts verlicht de aanwezige klachten en behandelt een eventueel onderliggende oorzaak. Volgende behandelingsopties werken ondersteunend:

Prognose van kleinere hersengrootte

De prognose van cerebrale atrofie is verschillend en hangt af van het onderliggend probleem dat de aandoening veroorzaakt. Een beroerte, encefalitis, multiple sclerose, aids, vitaminetekorten en overmatig alcoholgebruik zijn behandelbaar. Het is soms mogelijk om hersenatrofie te stoppen of de progressie te vertragen. Bij focale atrofie zijn fatale uitkomsten niet bijzonder gebruikelijk, maar veroorzaken ze mogelijk wel beperkingen in het functioneren. Gevorderde stadia leiden wel vaak tot volledige dementie en mogelijk ook tot de dood.

Het consumeren van een gezonde en evenwichtige voeding is belangrijk / Bron: Jill111, PixabayHet consumeren van een gezonde en evenwichtige voeding is belangrijk / Bron: Jill111, Pixabay

Preventie van hersenatrofie

Het is meestal niet mogelijk om hersenatrofie te voorkomen, maar via enkele maatregelen is het wel mogelijk om het risico op het krijgen van de hersenaandoening te verlagen.
  • beschermende sportuitrusting of veiligheidskledij en een helm dragen bij risicovolle activiteiten die waarbij mogelijk een hersenletsel tot stand komt
  • dagelijks voldoende water drinken want uitdroging leidt mogelijk tot een toename van stresshormonen en acute hersenschade
  • geen overmatige hoeveelheden alcohol consumeren
  • regelmatige lichaamsbeweging zoals bijvoorbeeld gaan wandelen of gaan zwemmen
  • veilige seks beoefenen (neurosyfilis en aids zijn hierdoor te voorkomen)
  • vitaminetekorten voorkomen door een gezonde en evenwichtige voeding te eten met veel vitaminen, mineralen en voedingsstoffen, bijvoorbeeld door minimaal vijf porties fruit en groenten te eten

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)Niet-aangeboren hersenletsel is een hersenbeschadiging die verworven is, die men tijdens het leven oploopt. Niet aangebo…
Cerebrale palsy/parese (spasticiteit)Cerebrale palsy/parese (spasticiteit)Cerebrale palsy, ook wel cerebrale parese of spasticiteit genoemd, is een ontwikkelingsstoornis welke primair gekenmerkt…
Atrofie bij paardenAtrofie houdt in dat het spierweefsel bij het paard afneemt. Atrofie komt met name voor op de rug van het paard, vlak na…
Aandoening: HersenletselAandoening: HersenletselEen ongeval zit vaak maar in een klein hoekje. Soms komt een klap zo hard aan dat je er een letsel aan overhoud. Lees hi…

Ei-allergie: Behandeling van allergische reactie op kippeneiEi-allergie: Behandeling van allergische reactie op kippeneiEen allergie voor kippeneieren is een vaak voorkomende voedselallergie die vooral optreedt bij zuigelingen en jonge kind…
Droge huid in het gezicht: oorzaken van droge gezichtshuidDroge huid in het gezicht: oorzaken van droge gezichtshuidEen droge huid in het gezicht ofwel een droge gezichtshuid, is een veel voorkomende klacht onder zowel vrouwen als manne…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Martabystron, Pixabay
  • Geraadpleegd op 30 augustus 2018:
  • Brain Atrophy (Cerebral Atrophy), https://www.healthline.com/health/brain-atrophy#diagnosis
  • Cerebral (brain) atrophy: Why your brain is shrinking and what to do about it, https://www.belmarrahealth.com/cerebral-brain-atrophy-brain-shrinking/
  • Cerebral Atrophy Information Page, https://www.ninds.nih.gov/Disorders/All-Disorders/Cerebral-Atrophy-Information-Page
  • Cerebral Atrophy: Is Your Brain Shrinking?, https://www.verywellhealth.com/what-is-cerebral-brain-atrophy-98812
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Afbeelding bron 1: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Jill111, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 03-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.