Dementie: Oorzaken, risicofactoren, symptomen en tips
Ongeveer vijf tot vijftien procent van alle 65-plussers lijdt aan een vorm van dementie. Dementie verwijst naar een ernstige achteruitgang van de mentale functies die het dagelijks leven aanzienlijk kan verstoren. Het is geen specifieke ziekte, maar een verzamelnaam voor een groep symptomen die het denken, geheugen, redeneren, persoonlijkheid, gemoedstoestand en/of gedrag beïnvloeden. De oorzaken van dementie zijn divers, waaronder het afsterven van hersencellen, infecties en problemen met de bloedvaten. Sommige oorzaken, zoals infecties of een tekort aan vitamine B12, zijn behandelbaar en kunnen dementie omkeerbaar maken. In andere gevallen wordt medicatie gebruikt om de symptomen te verlichten en de progressie van de ziekte te vertragen, maar een volledige genezing is niet mogelijk. De vooruitzichten hangen af van de onderliggende oorzaak. Enkele tips kunnen helpen om het risico op dementie te verkleinen.- Epidemiologie
- Prevalentie van dementie
- Regionale verschillen in prevalentie
- Toename van dementie in opkomende landen
- Invloed van genetische factoren
- Mechanisme
- De ziekte van Alzheimer
- Vasculaire dementie
- Lewy body-dementie
- Frontotemporale dementie
- Oorzaken van dementie
- Cerebrovasculaire aandoeningen
- Giftige stoffen en metabole aandoeningen
- Infecties
- Neurodegeneratieve aandoeningen
- Traumatische letsels
- Andere oorzaken
- Risicofactoren voor het ontwikkelen van dementie
- Erfelijkheid
- Leeftijd
- Medicijnen
- Onderliggende ziekten
- Risicogroepen
- Ouderen
- Mensen met een familiegeschiedenis
- Mensen met vasculaire risicofactoren
- Mensen met een laag opleidingsniveau
- Symptomen
- Beweging
- Dagelijkse activiteiten
- Gedrag
- Geheugen
- Taal / Spraak
- Alarmsymptomen
- Geheugenverlies
- Moeite met het plannen of organiseren
- Verlies van taalvaardigheden
- Veranderingen in gedrag en persoonlijkheid
- Problemen met oriëntatie en tijdsbesef
- Verlies van initiatief en motivatie
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van patiënten met dementie
- Tips voor omgang met patiënten met dementie
- Prognose van patiënten met dementie
- Levensverwachting bij dementie
- Snelheid van progressie
- Verlies van onafhankelijkheid
- Complicaties en comorbiditeiten
- Complicaties
- Fysieke complicaties
- Infecties
- Depressie en angst
- Slikproblemen en aspiratiepneumonie
- Verlies van mobiliteit
- Wangedrag en agressie
- Zorglast en financiële complicaties
- Slapeloosheid en verstoorde slaap
- Zelfverwaarlozing
- Verminderde levenskwaliteit
- Risico op dementie verlagen
- Preventie
- Gezonde levensstijl
- Fysieke activiteit
- Mentale en sociale stimulatie
- Gezond voedingspatroon
- Beheer van chronische aandoeningen
- Genetisch advies
- Praktische tips voor het omgaan met dementie
- Creëer een gestructureerde en veilige omgeving
- Stimuleer cognitieve functies met dagelijkse activiteiten
- Zorg voor een evenwichtig en voedzaam dieet
- Ondersteun sociaal contact en emotioneel welzijn
- Bied emotionele en praktische ondersteuning aan de zorgverleners
- Houd medische controles en opvolgingen bij
- Blijf geduldig en begripvol
- Misvattingen rond dementie
- Dementie is hetzelfde als ouderdomsvergeetachtigheid
- Dementie kan worden genezen
- Mensen met dementie zijn altijd verward en onrustig
- Mensen met dementie hebben geen behoefte aan sociale interactie
- Dementie komt alleen voor bij ouderen
- Dementie betekent altijd dat de patiënt niet meer zelfstandig kan functioneren
Epidemiologie
Dementie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die leiden tot progressief geheugenverlies en cognitieve achteruitgang. Het is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van invaliditeit en afhankelijkheid bij ouderen. De prevalentie van dementie neemt toe naarmate de bevolking veroudert, waardoor het een belangrijk gezondheidsprobleem wordt, vooral in geïndustrialiseerde landen. De epidemiologie van dementie is complex en varieert afhankelijk van verschillende factoren zoals leeftijd, geslacht, genetische aanleg en sociaal-economische status.Prevalentie van dementie
De prevalentie van dementie neemt aanzienlijk toe met de leeftijd. Naar schatting heeft wereldwijd ongeveer 5% van de mensen boven de 60 jaar dementie. Dit percentage verdubbelt voor mensen boven de 85 jaar, waarbij meer dan 20% van de ouderen getroffen is door dementie. In veel westerse landen, waar de vergrijzing van de bevolking sneller plaatsvindt, wordt verwacht dat het aantal gevallen van dementie de komende decennia exponentieel zal toenemen. Dit maakt dementie een steeds grotere zorg voor zowel gezondheidszorgsystemen als de samenleving in het algemeen.Regionale verschillen in prevalentie
Er zijn significante regionale verschillen in de prevalentie van dementie, afhankelijk van genetische, omgevings- en sociaal-economische factoren. In ontwikkelde landen zoals de VS, Europa en Japan is de prevalentie relatief hoog, voornamelijk door de vergrijzing van de bevolking. In ontwikkelingslanden komt dementie minder vaak voor, hoewel ook hier het aantal gevallen toeneemt door verbeterde levensverwachting en veranderingen in levensstijl. Er zijn ook verschillen in de prevalentie van verschillende vormen van dementie, zoals de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en Lewy body-dementie, afhankelijk van genetische factoren en gezondheidsomstandigheden in verschillende regio’s.Toename van dementie in opkomende landen
In opkomende landen, waar de levensverwachting toeneemt en de vergrijzing versnelt, wordt een aanzienlijke toename van dementiegevallen verwacht. De snelle verstedelijking, veranderingen in levensstijl en het afnemen van traditionele familiezorgsystemen dragen bij aan de uitdagingen die dementiezorg met zich meebrengt. Er is een groeiende noodzaak voor gerichte preventieve maatregelen, verbeterde diagnostiek en adequaat zorgbeleid om deze stijgende prevalentie aan te pakken.Invloed van genetische factoren
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen van dementie, vooral bij vormen van vroegtijdige dementie zoals de ziekte van Alzheimer. Er zijn specifieke genen geïdentificeerd, zoals het APOE-ε4-gen, dat het risico op het ontwikkelen van dementie verhoogt. Mensen met een familiegeschiedenis van dementie hebben ook een verhoogd risico, hoewel genetische factoren slechts één onderdeel van het ziekteproces zijn.Mechanisme
Dementie wordt gekarakteriseerd door een geleidelijke afname van cognitieve functies zoals geheugen, aandacht, taal en probleemoplossend vermogen. Het mechanisme van dementie verschilt afhankelijk van de specifieke aandoening, maar in de meeste gevallen komt het door schade aan de hersencellen, verlies van neuronen en veranderingen in de hersenstructuur. De onderliggende biologische processen kunnen variëren, maar zijn vaak het resultaat van een combinatie van genetische, omgevings- en levensstijlfactoren.De ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie en wordt gekarakteriseerd door de ophoping van amyloïde plaques en tau-eiwitten in de hersenen. Deze abnormale eiwitophopingen verstoren de communicatie tussen hersencellen en veroorzaken celsterfte. Het verlies van hersencellen in gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij geheugen en cognitieve functies is een belangrijk mechanisme achter de progressie van de ziekte.Vasculaire dementie
Vasculaire dementie ontstaat door schade aan de bloedvaten in de hersenen, vaak als gevolg van een beroerte of andere vasculaire aandoeningen zoals hoge bloeddruk of diabetes. Deze schade leidt tot een verminderde bloedtoevoer naar bepaalde hersengebieden, wat resulteert in cognitieve achteruitgang. De symptomen van vasculaire dementie variëren afhankelijk van de gebieden van de hersenen die zijn aangetast, maar kunnen onder andere geheugenverlies, verwarring en moeite met beslissingen nemen omvatten.Lewy body-dementie
Lewy body-dementie wordt gekarakteriseerd door de ophoping van Lewy-lichaampjes, abnormale eiwitstructuren die zich ontwikkelen in hersencellen. Deze ophopingen verstoren de normale hersenfunctie en kunnen leiden tot zowel cognitieve achteruitgang als motorische symptomen die vergelijkbaar zijn met de ziekte van Parkinson. Lewy body-dementie gaat vaak gepaard met hallucinaties en fluctuaties in het bewustzijn.Frontotemporale dementie
Frontotemporale dementie is een vorm van dementie die vooral de frontale en temporale lobben van de hersenen aantast. Deze gebieden zijn verantwoordelijk voor gedrag, persoonlijkheid en taal. Bij frontotemporale dementie kunnen gedragsveranderingen, zoals impulsief of ongepast gedrag, optreden, samen met problemen met spraak en taal. Het mechanisme van deze aandoening is vaak gerelateerd aan de ophoping van abnormale eiwitten in de hersenen, wat leidt tot celverlies in de betrokken hersengebieden.Oorzaken van dementie
Dementie ontstaat wanneer de hersengebieden die betrokken zijn bij leren, geheugen, besluitvorming en taal worden aangetast door diverse infecties of ziekten.Cerebrovasculaire aandoeningen
Cerebrovasculaire aandoeningen kunnen leiden tot dementie, ook wel vasculaire dementie genoemd, door onder andere:- cerebrovasculaire schade door een bloeding, misvorming of verstopping
- beroerte (multi-infarctdementie door meerdere beroertes in de hersenen)
- een hartaandoening
- verharding van de bloedvaten die de hersenen voeden (atherosclerose)
Deze aandoeningen kunnen leiden tot het vernietigen van hersengebieden door een gebrek aan bloedtoevoer (zuurstof).
Giftige stoffen en metabole aandoeningen
Dementie kan soms ontstaan door een chemische onbalans in het lichaam veroorzaakt door toxines (gifstoffen), medicijnen, ondervoeding, een tekort aan vitamine B12 of metabole stoornissen. Dit type dementie omvat aandoeningen zoals leukodystrofie en het Wernicke-Korsakoff-syndroom.Infecties
Infecties kunnen ook dementie veroorzaken. Virussen, bacteriën en parasieten kunnen hersencellen vernietigen, wat leidt tot dementie. Dit komt vaak voor in de latere stadia van ernstige infecties. Voorbeelden van infectie-geassocieerde dementie zijn de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en andere prionziekten, evenals dementie gerelateerd aan HIV/AIDS.Neurodegeneratieve aandoeningen
Neurodegeneratieve aandoeningen zijn de belangrijkste oorzaak van dementie. Deze aandoeningen leiden tot een progressieve afname van zowel mentale als fysieke functies door het afsterven van neuronen. Voorbeelden van neurodegeneratieve dementieën zijn:- de ziekte van Alzheimer: Verantwoordelijk voor 50 tot 70 procent van alle dementiepatiënten.
- de ziekte van Parkinson (met bevingen)
- frontotemporale dementie
- lewy-body dementie
- ziekte van Huntington
Traumatische letsels
Traumatisch hersenletsel en een hersenschudding kunnen ook leiden tot dementie.
Langdurig alcoholmisbruik kan bijdragen aan de ontwikkeling van dementie / Bron: Jarmoluk, PixabayAndere oorzaken
Andere oorzaken van dementie zijn onder meer:- Bepaalde soorten hydrocefalie (waterhoofd): Een ophoping van vocht in de hersenen die kan voortkomen uit ontwikkelingsstoornissen, infecties, letsels of hersentumoren.
- Depressie
- Langdurig alcoholmisbruik
- Langdurig drugsmisbruik
- Verworven immunodeficiëntiesyndroom
Risicofactoren voor het ontwikkelen van dementie
Erfelijkheid
Erfelijke varianten van dementie omvatten:- cerebrotendineuze xanthomatosis
- de ziekte van Alexander
- de ziekte van Alzheimer bij jongeren
- de ziekte van Canavan
- de ziekte van Huntington
- de ziekte van Krabbe
- de ziekte van Niemann-Pick type C
- de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher
- dentatorubrale-pallidoluysische atrofie
- epilepsie
- fatale familiale slapeloosheid
- frontotemporale dementie
- glutaarzuuracidurie type 1
- het fragiele X-geassocieerde tremor/ataxiasyndroom
- het Sanfilippo-syndroom type B (stapelingsziekte met ernstige symptomen)
- Maple syrup urine disease (stofwisselingsaandoening)
- neuroacanthocytose
- neuronale ceroïde lipofuscinose
- spinocerebellaire ataxie type 2
- ureumcyclusstoornissen
Leeftijd
Hoewel sommige vormen van dementie erfelijk kunnen zijn, zoals bij zeldzame genetische aandoeningen, is de leeftijd een veel sterkere risicofactor voor dementie. De meeste vormen van dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer, komen vaker voor bij oudere volwassenen, met een verhoogd risico voor mensen van 65 jaar en ouder.
Bepaalde medicijnen kunnen het risico op dementie verhogen / Bron: Stevepb, PixabayMedicijnen
Anticholinergica, een klasse van veel voorkomende medicijnen, kunnen een risicofactor zijn voor het ontwikkelen van dementie. Anticholinergica blokkeren de neurotransmitter acetylcholine, die essentieel is voor het vormen en ophalen van herinneringen en het ontspannen van spieren. Bij de ziekte van Alzheimer zijn de neuronen die acetylcholine produceren vaak onevenredig beschadigd, wat de cognitieve functies beïnvloedt.Onderliggende ziekten
Onderliggende gezondheidsproblemen, soms erfelijk, kunnen het risico op dementie verhogen. Deze omvatten:- hoge bloeddruk (chronische hoge bloeddruk)
- diabetes mellitus (suikerziekte)
- hartaandoeningen
- beroerte
- hoofdletsel
- hersentumor
Risicogroepen
Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van dementie, vooral ouderen en degenen met specifieke medische aandoeningen. Het identificeren van risicogroepen is van essentieel belang voor de vroege detectie en preventie van dementie.Ouderen
Ouderen vormen de grootste risicogroep voor dementie, vooral na de leeftijd van 65 jaar. Naarmate de leeftijd vordert, neemt het risico op dementie toe, en oudere vrouwen hebben over het algemeen een hoger risico dan mannen. Vergrijzing van de bevolking betekent dat dementie een steeds belangrijker gezondheidsprobleem wordt.Mensen met een familiegeschiedenis
Patiënten met een familiegeschiedenis van dementie, vooral de ziekte van Alzheimer, hebben een verhoogd risico om zelf de aandoening te ontwikkelen. Dit geldt ook voor mensen met genetische mutaties die geassocieerd worden met vroege vormen van dementie, zoals presenilines. Genetische tests kunnen helpen om risicopatiënten te identificeren, hoewel genetisch advies essentieel is voor een goed begrip van de implicaties.Mensen met vasculaire risicofactoren
Patiënten met vasculaire risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes, hartziekten en een ongezonde levensstijl lopen een verhoogd risico op vasculaire dementie. Het beheersen van deze risicofactoren kan helpen het risico op het ontwikkelen van dementie te verminderen. De combinatie van vasculaire aandoeningen en andere cognitieve stoornissen kan bijdragen aan de ontwikkeling van dementie.Mensen met een laag opleidingsniveau
Mensen met een laag opleidingsniveau lopen een hoger risico op dementie, vermoedelijk doordat zij minder cognitieve reserve hebben opgebouwd tijdens hun leven. Het bevorderen van educatie en cognitieve stimulatie kan helpen het risico op dementie te verlagen, vooral bij mensen die al vatbaar zijn vanwege genetische factoren of andere risicofactoren.Symptomen
De symptomen van dementie variëren afhankelijk van het aangetaste hersengebied. Beschadigde hersencellen kunnen niet normaal communiceren, wat leidt tot problemen met denken, gedrag, gevoelens, geheugen en/of beweging. De symptomen verschijnen vaak geleidelijk en verergeren na verloop van tijd, wat de functionele capaciteit van de patiënt beïnvloedt. Prionziekten, zoals de ziekte van Creutzfeldt-Jakob, kunnen echter snel progressief zijn.Beweging
Bewegingsproblemen die kunnen optreden bij dementie zijn onder andere:- balans- en evenwichtsproblemen
- verminderde motoriek
- tremoren (bevingen)
Een dementerende patiënt kan moeite hebben met dagelijkse taken zoals tandenpoetsen / Bron: Photo Mix, PixabayDagelijkse activiteiten
Dementie kan het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloeden, met uitdagingen zoals:- Moeite met complexe dagelijkse taken, zoals tanden poetsen, koffie zetten, tv bedienen, koken en rekeningen betalen.
- Verhoogde behoefte aan hulp bij dagelijkse activiteiten zoals verzorging, toiletbezoek, baden en eten.
- Problemen met eten en slikken.
- slaapproblemen.
- Veranderingen in eetlust.
Gedrag
Gedragsveranderingen komen veel voor bij dementerende patiënten en kunnen omvatten:- angst, agressie, frustratie, verwardheid, agitatie (rusteloosheid), prikkelbaarheid, achterdocht, verdriet en/of neerslachtigheid.
- Gebrek aan gevoel, emotie, interesse of bezorgdheid (apathie).
- persoonlijkheidsverandering.
- psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties).
- Verlies van remming en impulsiviteit.
- Verlies van uitvoerende functies (zoals het vermogen om zich te organiseren en vooruit te plannen).
- Zwerven.
- Onvermogen om beslissingen te nemen.
- hallucinaties (het zien van niet-bestaande mensen of objecten).
- Sociale isolatie.
- Wanen.
Bij dementerende patiënten kunnen situaties die hun mogelijkheden te boven gaan, soms leiden tot plotselinge gedragsveranderingen, zoals huilen of boosheid (catastrofale reactie).
Geheugenverlies is een belangrijk symptoom / Bron: Geralt, PixabayGeheugen
Geheugenverlies is een veelvoorkomend symptoom bij dementie. Dit kan zich uiten in verschillende problemen en symptomen, zoals:- Het niet (her)kennen van bekende voorwerpen of mensen
- Verlies van besef van datum en tijd
- Moeite met het oplossen van problemen
- Onvermogen om rationeel te denken
- Onvermogen om informatie te onthouden
- Herhaaldelijk stellen van dezelfde vragen of opmerkingen binnen een korte tijd
- Vergeten van recente gebeurtenissen of informatie
- Het verkeerd plaatsen van veelgebruikte voorwerpen of het leggen van alledaagse voorwerpen op vreemde plekken (bijvoorbeeld een hoed in de magnetron steken)
Misverstand over geheugenverlies
Een veelvoorkomend misverstand is dat geheugenverlies bij ouderen altijd duidt op dementie. Er zijn echter veel oorzaken van geheugenverlies. Geheugenverlies alleen betekent niet noodzakelijk dat iemand aan dementie lijdt. Een zekere mate van geheugenverlies is normaal met ouder worden, waarbij sommige neuronen in de hersenen op natuurlijke wijze afsterven. Dit type geheugenverlies leidt doorgaans niet tot ernstige beperkingen.
Taal / Spraak
Mensen met dementie kunnen problemen ondervinden met taal en spraak. Veelvoorkomende spraak- en taalproblemen zijn onder andere:- Afasie: Problemen met de taalfunctie
- Agnosie: Onvermogen om taal of namen te herkennen
- Apraxie: Onvermogen om de spraakspieren te bewegen (lippen, tong en kaak)
Alarmsymptomen
Het herkennen van de alarmsymptomen van dementie is cruciaal voor een vroege diagnose en het starten van behandelingen die de progressie van de ziekte kunnen vertragen of beheersen. Dementie ontwikkelt zich vaak langzaam, maar bepaalde symptomen kunnen wijzen op de noodzaak voor medische evaluatie. Deze symptomen variëren afhankelijk van het type dementie, maar er zijn enkele veelvoorkomende tekenen die in vrijwel alle gevallen kunnen optreden.Geheugenverlies
Geheugenverlies is vaak het eerste en meest prominente symptoom bij dementie. Patiënten kunnen moeite hebben met het onthouden van recente gebeurtenissen, gesprekken of afspraken. Dit geheugenverlies kan geleidelijk aan verergeren, waardoor mensen moeite hebben om alledaagse taken uit te voeren. Naarmate de ziekte vordert, kunnen mensen ook langere tijdsperioden vergeten, wat hen kan belemmeren in hun dagelijkse leven.Moeite met het plannen of organiseren
Patiënten met dementie kunnen moeite hebben met het plannen van dagelijkse activiteiten of het organiseren van taken. Dit kan variëren van het vergeten van hoe een maaltijd te bereiden tot het moeilijk kunnen volgen van een reeks stappen om een taak te voltooien, zoals het inpakken van boodschappen of het regelen van een afspraak. Georganiseerd blijven en het plannen van eenvoudige taken kan voor de patiënt steeds moeilijker worden.Verlies van taalvaardigheden
Een ander alarmsymptoom van dementie is het verlies van taalvaardigheden. Patiënten kunnen moeite hebben met het vinden van de juiste woorden, wat leidt tot frequente pauzes of zinnen die niet volledig worden afgemaakt. Dit kan het dagelijks gesprek bemoeilijken, aangezien de patiënt niet in staat is om helder te communiceren. Soms kunnen woorden verkeerd worden gebruikt, of wordt er verwarring veroorzaakt door het gebruik van algemene termen in plaats van specifieke woorden.Veranderingen in gedrag en persoonlijkheid
Dementie kan leiden tot significante veranderingen in de persoonlijkheid en het gedrag van een patiënt. Mensen met dementie kunnen bijvoorbeeld teruggetrokken raken, hun gebruikelijke interesses verliezen of ongewone emoties of gedragingen vertonen, zoals angst, depressie of agressie. Het komt vaak voor dat patiënten met dementie een andere kijk op sociale situaties ontwikkelen en daardoor ongepaste gedragingen vertonen. Dit kan zowel voor de patiënt zelf als voor hun omgeving verontrustend zijn.Problemen met oriëntatie en tijdsbesef
Patiënten met dementie kunnen moeite hebben met het herkennen van tijd, plaatsen en mensen. Dit kan zich uiten in desoriëntatie, bijvoorbeeld niet meer weten welk seizoen het is, of de locatie van hun eigen huis niet kunnen herinneren. In een later stadium kunnen ze de namen van familieleden of vrienden vergeten, wat hun relaties met anderen beïnvloedt. Deze verwarring kan angst of frustratie veroorzaken bij zowel de patiënt als hun dierbaren.Verlies van initiatief en motivatie
Een vermindering van initiatief en motivatie is een ander veelvoorkomend symptoom van dementie. Patiënten kunnen hun gebruikelijke hobby’s of dagelijkse activiteiten niet meer oppakken of verliezen hun interesse in eerdere bezigheden. Dit kan leiden tot een vermindering van sociale interacties, verminderde zorg voor zichzelf en een algeheel verlies van interesse in het leven. Dit symptoom kan vaak worden verward met depressie, maar is een typisch onderdeel van dementie.
De arts kan een bloedonderzoek aanvragen om een infectie op te sporen / Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
Bij het diagnosticeren van dementie stelt de arts vragen over het begin en de progressie van de geheugenproblemen. Ook is informatie over de medische geschiedenis van de patiënt en familiegeschiedenis van dementie en andere geheugenproblemen van belang. Soms moeten familieleden deze vragen beantwoorden, aangezien een patiënt met dementie zich mogelijk niet volledig bewust is van zijn of haar toestand. De arts test vervolgens het geheugen en de aandacht van de patiënt. Een veelgebruikte screeningstest is het Mini Mental State Exam (MMSE), dat uit verschillende vragen bestaat, zoals de datum en het jaar benoemen en terugtellen vanaf 100 in stappen van 7 (100, 93, 86, enzovoort). Als de patiënt deze vragen correct beantwoordt, is de kans op dementie kleiner. Daarnaast kan de arts bloedonderzoek laten uitvoeren (bijvoorbeeld om een infectie op te sporen). Beeldvormende onderzoeken van de hersenen zijn ook nuttig. Dit omvat een MRI-scan, een PET-scan en/of een CT-scan. Een ruggenprik (lumbale punctie) wordt zelden uitgevoerd, maar kan nuttig zijn om de druk van de hersenvocht en om bepaalde infecties uit te sluiten.Behandeling van patiënten met dementie
Onderliggend probleem verhelpenIn sommige gevallen kan de oorzaak van dementie behandeld worden, zoals bij een tekort aan vitamine B12 of een trage schildklier. Ook het behandelen van een depressie en het vermijden van alcohol kan de symptomen van dementie mogelijk verbeteren. Patiënten met vasculaire dementie kunnen de mentale achteruitgang vertragen door hun bloeddruk onder controle te houden, te stoppen met roken, slechte cholesterol te verlagen, regelmatig te sporten en een gezond gewicht te behouden.
Medicatie
Voor sommige patiënten kunnen medicijnen nuttig zijn om gedragssymptomen te verbeteren en de mentale achteruitgang te vertragen. Het effect van medicatie verschilt echter per persoon; bij veel patiënten zijn de verbeteringen minimaal of niet merkbaar.
Tips voor omgang met patiënten met dementie
Een stabiele en vertrouwde omgeving is essentieel voor patiënten met dementie. Te veel veranderingen kunnen leiden tot verwarring en onrust. Zorg voor een duidelijke, gestructureerde omgeving die de aandacht van de patiënt vasthoudt. Het is belangrijk om een veilige omgeving te creëren om te voorkomen dat de patiënt zichzelf verwondt of verdwaalt. Lichaamsbeweging is belangrijk voor het verbeteren van evenwicht en algemene gezondheid. Bovendien kunnen passende therapieën, zoals muziektherapie, kunsttherapie en ergotherapie, nuttig zijn. Deze therapieën stimuleren de patiënt op een positieve manier en bevorderen tevens de spierfunctie.Prognose van patiënten met dementie
De prognose voor dementie varieert sterk, afhankelijk van het type dementie, de leeftijd van de patiënt, de snelheid van de progressie en de algehele gezondheid van de patiënt. De meeste vormen van dementie zijn progressief, wat betekent dat de symptomen in de loop van de tijd verergeren. Hoewel er geen genezing bestaat voor dementie, kunnen behandelingen helpen om de progressie te vertragen en de kwaliteit van leven te verbeteren.Levensverwachting bij dementie
De levensverwachting van iemand met dementie is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder het type dementie en de algehele gezondheid van de patiënt. Gemiddeld kunnen mensen met de ziekte van Alzheimer tussen de 4 en 8 jaar na de diagnose leven, maar sommige patiënten kunnen langer leven, vooral als ze een goed beheer van hun symptomen hebben. Andere vormen van dementie, zoals vasculaire dementie of frontotemporale dementie, kunnen een andere levensverwachting hebben, afhankelijk van de ernst van de schade aan de hersenen en de effectiviteit van behandelingen.Snelheid van progressie
De snelheid van de ziekteprogressie varieert ook sterk. Bij sommige patiënten met dementie kan de ziekte snel verergeren, wat leidt tot een sneller verlies van cognitieve functies en onafhankelijkheid. Bij andere patiënten kan de ziekte langzaam verergeren, wat hen in staat stelt om een relatief goed functionerend leven te leiden voor een langere periode. De mate van vroegtijdige diagnose en behandelingsinterventies kan een belangrijke rol spelen in de snelheid van de progressie.Verlies van onafhankelijkheid
In de latere stadia van dementie verliezen veel patiënten hun vermogen om zichzelf te verzorgen, wat leidt tot volledige afhankelijkheid van zorgverleners voor dagelijkse activiteiten zoals eten, aankleden en persoonlijke hygiëne. De mate van verlies van onafhankelijkheid varieert per patiënt, maar het is een cruciaal aspect van de prognose. Het vermogen om in een vertrouwde omgeving te blijven, zoals thuis, kan ook afhangen van de ondersteuning die de patiënt ontvangt van familie of professionele zorgverleners.Complicaties en comorbiditeiten
Patiënten met dementie hebben vaak te maken met bijkomende gezondheidsproblemen, zoals depressie, angst, en fysieke beperkingen. Deze kunnen de prognose beïnvloeden, omdat ze de kwaliteit van leven verder verminderen en de zorgbehoeften verhogen. In de latere stadia van dementie kunnen patiënten ook vatbaarder zijn voor infecties, zoals longontsteking, wat kan leiden tot complicaties die de levensverwachting verkorten.Complicaties
Dementie kan verschillende complicaties met zich meebrengen die zowel de fysieke gezondheid van de patiënt als hun algehele welzijn beïnvloeden. De ziekte beïnvloedt het vermogen van de patiënt om voor zichzelf te zorgen, wat kan leiden tot bijkomende gezondheidsproblemen. Daarnaast kunnen de cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen die gepaard gaan met dementie, ernstige gevolgen hebben voor de patiënt en hun omgeving.Fysieke complicaties
Naarmate dementie vordert, kunnen patiënten moeite krijgen met dagelijkse fysieke activiteiten zoals eten, lopen of het uitvoeren van persoonlijke hygiëne. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op valincidenten, verwondingen en letsels. Patiënten die niet in staat zijn om goed voor zichzelf te zorgen, kunnen bijvoorbeeld ondervoeding of uitdroging ontwikkelen. Het onvermogen om de handen goed te gebruiken kan ook leiden tot moeilijkheden bij het uitvoeren van basistaken zoals het aankleden, wat verdere lichamelijke complicaties kan veroorzaken.Infecties
Patiënten met dementie hebben een verhoogd risico op infecties, zoals longontsteking, urineweginfecties of huidinfecties. De vermindering van het vermogen om persoonlijke hygiëne te handhaven, kan bijdragen aan een verhoogd risico op infecties. Bovendien kan de verzwakte immuniteit van ouderen, samen met de cognitieve achteruitgang, het voor de patiënt moeilijk maken om symptomen van infecties te herkennen of te melden, wat de behandeling vertraagt.Depressie en angst
Veel patiënten met dementie ervaren gevoelens van depressie en angst. De cognitieve achteruitgang en de veranderende realiteit kunnen leiden tot een verlies van zelfwaardering en een gevoel van verwarring of onzekerheid. Depressie kan het functioneren van de patiënt verder beïnvloeden, wat kan leiden tot sociale isolatie, verminderde eetlust en een afname van de lichamelijke activiteit. Angst kan zich manifesteren als ongecontroleerde zorgen, rusteloosheid of onverklaarbare angst voor bepaalde situaties.Slikproblemen en aspiratiepneumonie
Dementie kan leiden tot slikproblemen (dysfagie), wat het risico op aspiratiepneumonie verhoogt. Patiënten kunnen moeite hebben met het inslikken van voedsel of vloeistoffen, wat kan leiden tot verstikkingsgevaar en longinfecties als voedsel of vloeistoffen in de longen terechtkomen. Het niet kunnen slikken van voedsel kan ook bijdragen aan ondervoeding of uitdroging, wat het immuunsysteem van de patiënt verder verzwakt.Verlies van mobiliteit
In latere stadia van dementie verliezen veel patiënten hun mobiliteit, wat kan leiden tot langdurige bedrust. Langdurige bedrust verhoogt het risico op complicaties zoals doorligwonden, spieratrofie, en bloedstolsels. Patiënten kunnen ook moeite hebben met evenwicht en coördinatie, wat het risico op vallen vergroot, wat op zijn beurt kan leiden tot breuken of andere verwondingen die het herstel bemoeilijken.Wangedrag en agressie
Veranderingen in gedrag, zoals woedeaanvallen, verbale agressie of ongepast gedrag, kunnen aanzienlijke complicaties veroorzaken. Deze gedragsveranderingen kunnen het moeilijk maken voor zorgverleners om de patiënt te behandelen en kunnen leiden tot conflicten en spanning binnen het gezin. Agressie kan zich uiten in fysiek geweld, wat de veiligheid van zowel de patiënt als anderen in hun omgeving in gevaar kan brengen.Zorglast en financiële complicaties
Dementie kan leiden tot aanzienlijke emotionele en financiële belastingen voor de familieleden en zorgverleners van de patiënt. De zorgbehoeften van een persoon met dementie kunnen toenemen naarmate de ziekte vordert, wat leidt tot de noodzaak voor intensieve zorg, professionele hulp of opname in een verpleeghuis. Deze zorg kan financieel belastend zijn voor de familie, vooral wanneer de zorg voor de patiënt langdurig is en de patiënt niet in staat is om voor zichzelf te zorgen.Slapeloosheid en verstoorde slaap
Slapeloosheid is een veelvoorkomend probleem bij mensen met dementie. De verstoorde slaap kan leiden tot vermoeidheid overdag, wat het functioneren van de patiënt verder belemmert. De verstoorde slaap kan ook het gedrag beïnvloeden, waardoor patiënten 's nachts onrustig of verward raken. Dit kan leiden tot nachtelijke omzwervingen, waardoor de patiënt in gevaar kan komen of het risico op vallen vergroot.Zelfverwaarlozing
Zelfverwaarlozing is een andere belangrijke complicatie bij patiënten met dementie. Patiënten kunnen moeite hebben om voor hun persoonlijke hygiëne te zorgen, zoals het wassen van hun lichaam, tandenpoetsen of het onderhouden van hun kleding. Dit kan bijdragen aan een afname van de fysieke gezondheid, het ontstaan van infecties en een algemene verslechtering van het welzijn van de patiënt. Het niet kunnen omgaan met de basisbehoeften kan leiden tot een vicieuze cirkel van gezondheidssproblemen en verzwakte mentale toestand.Verminderde levenskwaliteit
De algehele levenskwaliteit van een persoon met dementie kan drastisch worden verminderd als gevolg van de gecombineerde fysieke, emotionele en sociale complicaties. Patiënten kunnen zich geïsoleerd voelen, wat kan leiden tot een afname van sociale interacties en een verstoord gevoel van eigenwaarde. De progressieve achteruitgang in geheugen en vermogen kan ervoor zorgen dat de patiënt zijn of haar omgeving niet meer herkent of zich niet meer kan verhouden tot geliefden, wat verder bijdraagt aan een gevoel van verlies en verwarring.Risico op dementie verlagen
Hoewel dementie niet volledig te voorkomen is (anno augustus 2024), zijn er verschillende stappen die je kunt nemen om het risico op het ontwikkelen van dementie te verkleinen.Bewegen
Een sedentaire levensstijl (te weinig beweging) wordt afgeraden, vooral voor mensen met dementie. Lichamelijke activiteit versterkt het hart, verhoogt de bloedcirculatie en is goed voor de algehele gezondheid en stemming. Voor patiënten die niet veel actief zijn, is het raadzaam om langzaam te beginnen met bewegen en de duur van de activiteit geleidelijk te verhogen.
Geest stimuleren
Het regelmatig uitdagen van de geest kan het risico op de ziekte van Alzheimer verminderen door de hersencellen te versterken en sociaal actief te blijven. Enkele leuke en stimulerende activiteiten zijn:
- Bellen of afspreken met familie of vrienden
- Een nieuwe taal leren
- Een muziekinstrument bespelen
- Kaart- of bordspellen spelen
- Koken
- Puzzels maken, zoals kruiswoordraadsels of sudoku
- Regelmatig lezen
- Vrijwilligerswerk doen (bijvoorbeeld op een school of in een sociaal centrum)
Een gezonde, evenwichtige voeding is belangrijk / Bron: Jill111, PixabayEen gezonde, gevarieerde voeding kan helpen om het risico op dementie te halveren door cognitieve achteruitgang te verminderen. De volgende voedingsmiddelen zijn bijzonder goed voor de hersengezondheid:
- Bessen, vooral bosbessen
- Bonen, voor vezels en eiwitten
- Graankorrels zoals bruine rijst, havermout, volkoren brood en pasta
- Groene bladgroenten zoals boerenkool, spinazie en broccoli, evenals andere groenten
- Kip
- Noten, voor gezonde vetten, vezels en antioxidanten
- Olijfolie
- Vis
Sommige voedingsmiddelen moeten worden beperkt of vermeden, zoals:
- Boter of margarine
- Fastfood
- Gefrituurd voedsel
- Kaas
- Rood vlees
- Snoep
- Suiker
Daarnaast is het belangrijk om alcohol te beperken.
Hoofdbeschermen
Herhaald hoofdletsel, zoals herhaalde hersenschuddingen, kan het risico op dementie verhogen. Het dragen van een helm tijdens sporten en andere voorzorgsmaatregelen kan helpen om hoofdletsel te voorkomen. Dit omvat:
- Het dragen van een helm tijdens het sporten
- Het dragen van een veiligheidsgordel
- Het vermijden van sporten en situaties die herhaaldelijk hoofdletsel kunnen veroorzaken
- Het voorkomen van valongelukken
Het is belangrijk om niet te roken of te stoppen met roken / Bron: Geralt, PixabayRoken verhoogt het risico op hartziekten, kanker, een slechtere bloedsomloop, hersenschade en andere aandoeningen. Verminderde circulatie naar de hersenen verhoogt het risico op Alzheimer en dementie. Het is daarom cruciaal om te stoppen met roken.
Veilige seksuele gezondheid
Sommige infectiegerelateerde oorzaken van dementie zijn te wijten aan risicovol seksueel gedrag. Het vermijden van risicovolle seksuele praktijken kan helpen om dergelijke oorzaken te voorkomen.
