De invloed van roken op de gezondheid van de hersenen

Roken heeft tal van negatieve effecten op de gezondheid. Rokers ervaren onder andere sneller of vaker oogproblemen, mondproblemen, huidproblemen, longaandoeningen, hartaandoeningen en kanker. Ook heeft roken een negatieve invloed op de hersengezondheid. Het gebruik van tabak leidt tot diverse neurologische problemen en versnelt de veroudering van de hersenen. Rokers kunnen het beste zo snel mogelijk stoppen met roken, omdat een gedeeltelijke omkering van de hersenschade mogelijk is na het stoppen met tabak. Dit proces verloopt echter traag, dus des te eerder men stopt, des te groter de voordelen. Een arts kan hierbij helpen, en er zijn diverse therapieën en ondersteuningsvormen beschikbaar.

• Invloed van nicotine op de hersenen
• Cognitieve achteruitgang door tabakgebruik
• Hoger risico op dementie
• Hoger risico op een beroerte bij rokers
• Hoger risico op kanker door gebruik van tabak
• Verlies van hersenvolume
• E-sigaretten en effecten op hersengezondheid
• Stoppen met roken
• Aanpassingen in de levensstijl
• Nicotinevervangende therapieën
• Ondersteuning
• Ontspanningstechnieken
• Voordelen bij stoppen met nicotinegebruik
• Hersenen
• Lichaam
• Invloed van roken op neuroplasticiteit
• Effecten van roken op de hersenchemie
• Langetermijneffecten op cognitief vermogens
• Invloed van roken op hersenbloedvaten
• Rol van e-sigaretten in hersenbeschadiging

Invloed van nicotine op de hersenen

Nicotine heeft een grote negatieve impact op de hersenen. Deze chemische stof bootst verschillende neurotransmitters (boodschapperstoffen) na in de hersenen. De vorm van nicotine lijkt op die van de neurotransmitter acetylcholine, waardoor de hersensignalen toenemen. Nicotine activeert ook dopaminesignalen, wat een aangenaam gevoel veroorzaakt. Na verloop van tijd compenseren de hersenen deze verhoogde signaalactiviteit door het aantal acetylcholinereceptoren te verminderen. Dit leidt tot nicotinetolerantie, waardoor rokers steeds meer nicotine nodig hebben om hetzelfde effect te ervaren. Nicotine stimuleert ook de pleziercentra van de hersenen, waardoor de hersenen nicotinegebruik associëren met een goed gevoel. Deze hersenveranderingen veroorzaken ontwenningsverschijnselen wanneer iemand stopt met roken, zoals angst, prikkelbaarheid en een sterk verlangen naar nicotine. Veel mensen beginnen weer te roken om deze ontwenningsverschijnselen te verlichten. Deze cyclus maakt nicotineverslaving moeilijk te doorbreken.

Cognitieve achteruitgang door tabakgebruik

Naarmate mensen ouder worden, gaat hun cognitieve functie van nature achteruit. Geheugenverlies en een tragere denksnelheid zijn veelvoorkomende symptomen bij ouderen. Rokers ervaren echter een snellere cognitieve achteruitgang dan niet-rokers. Mannelijke rokers van middelbare leeftijd lopen een nog groter risico op een snellere cognitieve achteruitgang dan niet-rokers of vrouwelijke rokers.

Hoger risico op dementie

Rokers hebben 30% meer kans om dementie te ontwikkelen. Dementie beïnvloedt het geheugen, denkvermogen, taalvaardigheden, persoonlijkheid, beoordelingsvermogen en/of gedrag. Roken versnelt het natuurlijke verouderingsproces waarbij de hersenschors (cortex) verdunt, en dit effect wordt versterkt door roken.

Hoger risico op een beroerte bij rokers

Rokers hebben een verhoogd risico op een beroerte vergeleken met niet-rokers. Mannelijke en vrouwelijke rokers hebben twee tot vier keer meer kans op een beroerte. Dit risico neemt toe naarmate men meer sigaretten rookt. Het goede nieuws is dat het risico op een beroerte afneemt zodra iemand stopt met roken. Na vijf jaar rookvrij te zijn, is het risico op een beroerte gelijk aan dat van een niet-roker.

Hoger risico op kanker door gebruik van tabak

Roken introduceert veel giftige chemicaliën in de hersenen en het lichaam, waarvan sommige kankerverwekkend zijn. Bij herhaalde blootstelling aan tabak ontstaan genetische veranderingen in de longen, keel of hersenen, waardoor de kans op het ontwikkelen van kanker aanzienlijk toeneemt.

Verlies van hersenvolume

Hoe langer iemand rookt, hoe groter het risico op een groter verlies van hersenvolume, dat meestal optreedt bij het ouder worden. Dit volumeverlies treedt op in verschillende hersengebieden.

E-sigaretten en effecten op hersengezondheid

E-sigaretten hebben ook een negatieve invloed op de hersenen en de algehele gezondheid. Wanneer e-sigaretten nicotine bevatten, veroorzaken ze vergelijkbare hersenveranderingen als gewone sigaretten. Anno september 2024 is echter nog steeds niet volledig duidelijk of e-sigaretten dezelfde verslavende werking hebben als gewone sigaretten.

Stoppen met roken

Stoppen met roken is niet eenvoudig, omdat dit vaak gepaard gaat met ontwenningsverschijnselen. Een arts kan helpen bij het opstellen van een behandelplan, waarin manieren worden beschreven om om te gaan met het verlangen naar nicotine en andere ontwenningssymptomen.

Aanpassingen in de levensstijl

Regelmatig sporten, voldoende slaap, tijd doorbrengen met familie en vrienden, en hobby’s uitvoeren zijn enkele manieren die kunnen helpen bij het stoppen met roken.

Nicotinevervangende therapieën

Verschillende geneesmiddelen en nicotinevervangende therapieën zoals kauwgom, nicotinepleisters en zuigtabletten kunnen helpen bij het stoppen met roken. Voor wie meer hulp nodig heeft, zijn er ook nicotine-inhalatoren, neussprays en medicijnen die de werking van nicotine in de hersenen blokkeren.

Ondersteuning

Ondersteuning door lotgenoten, individuele begeleiding of groepstrainingen kunnen nuttig zijn. Deze vormen van ondersteuning helpen bij het omgaan met nicotineverlangen en ontwenningsverschijnselen.

Ontspanningstechnieken

Stressverlichting kan helpen bij het stoppen met roken. Technieken zoals diepe ademhaling, meditatie en progressieve spierontspanning zijn nuttig om stress te verminderen.

Voordelen bij stoppen met nicotinegebruik

Hersenen

Rokers die langdurig gestopt zijn, lopen een verminderd risico op dementie. Op de lange termijn treden ook positieve structurele veranderingen op in de hersenschors. Zodra iemand volledig stopt, normaliseert het aantal nicotinereceptoren in de hersenen, wat het verlangen naar nicotine stopt. Hoewel de hersenschors zich na het stoppen enigszins herstelt, blijft de cortex van zware ex-rokers na 25 jaar nog steeds dunner dan die van niet-rokers.

Lichaam

Het lichaam ervaart veel voordelen wanneer iemand stopt met roken:

• verbetering van de bloedsomloop en longfunctie
• verlaging van de hoeveelheid koolmonoxide in het bloed
• vermindering van het risico op een beroerte
• vermindering van het risico op een hartaanval
• verlaging van de hartslag

Invloed van roken op neuroplasticiteit

Roken kan de neuroplasticiteit van de hersenen aantasten. Neuroplasticiteit is het vermogen van de hersenen om zichzelf aan te passen en te veranderen als reactie op ervaringen. Nicotine, samen met andere schadelijke chemicaliën in sigarettenrook, kan de hersencellen beschadigen en de communicatie tussen neuronen verstoren. Dit kan de hersenen minder flexibel maken en het vermogen om nieuwe informatie te verwerken en te leren verminderen. Onderzoek toont aan dat langdurig roken leidt tot blijvende schade aan de hersenstructuren die betrokken zijn bij leren en geheugen.

Effecten van roken op de hersenchemie

Roken beïnvloedt de hersenchemie door de balans van neurotransmitters te verstoren. Nicotine stimuleert de afgifte van dopamine, wat bijdraagt aan het verslavende effect van roken. Dit verhoogt tijdelijk het gevoel van welzijn, maar verstoort op de lange termijn de natuurlijke balans van neurotransmitters. Na verloop van tijd kan deze verstoring leiden tot een verminderde afgifte van serotonine en andere belangrijke stoffen die betrokken zijn bij stemmingsregulatie, wat kan bijdragen aan stemmingsstoornissen en depressie.

Langetermijneffecten op cognitief vermogens

De langetermijneffecten van roken op de cognitieve vermogens omvatten een verhoogd risico op vroegtijdige cognitieve achteruitgang en dementie. Studies tonen aan dat rokers vaker last hebben van geheugenproblemen en verminderde aandachtspunten. Dit komt deels door de cumulatieve schade aan hersencellen en het verminderde hersenvolume. Regelmatig roken kan de snelheid van cognitieve achteruitgang versnellen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op Alzheimer en andere vormen van dementie op latere leeftijd.

Invloed van roken op hersenbloedvaten

Roken heeft schadelijke effecten op de bloedvaten in de hersenen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op beroertes en andere vaatgerelateerde aandoeningen. De schadelijke stoffen in sigarettenrook veroorzaken ontstekingen en beschadigingen aan de vaatwanden, wat kan leiden tot de vorming van bloedstolsels en vernauwingen in de bloedvaten. Dit kan de bloedtoevoer naar de hersenen verminderen en bijdragen aan het ontwikkelen van cerebrovasculaire ziekten.

Rol van e-sigaretten in hersenbeschadiging

Hoewel e-sigaretten vaak worden gepresenteerd als een veiliger alternatief voor traditionele sigaretten, bevatten ze nog steeds nicotine en andere schadelijke stoffen. Onderzoek naar de lange termijn effecten van e-sigaretten op de hersengezondheid is beperkt, maar er zijn aanwijzingen dat ze vergelijkbare risico’s kunnen inhouden als traditionele sigaretten. E-sigaretten kunnen de hersenchemie verstoren en het risico op verslaving en cognitieve schade verhogen, vooral bij jongeren wiens hersenen nog in ontwikkeling zijn.

Lees verder

• De invloed van roken op de gezondheid van de ogen
• Roken en risico's voor de mond, de tanden en het tandvlees
• Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook
• Roken: Risico's voor gezondheid tijdens en na een operatie
• Passief roken: Problemen door tweedehands roken (meeroken)