Roken: Risico's voor gezondheid tijdens en na een operatie

Wanneer een patiënt weet dat hij een operatie moet ondergaan, krijgt hij vaak het advies om te stoppen met roken en andere tabaksproducten vóór de operatie. Roken verhoogt namelijk het risico op complicaties tijdens en na de ingreep. Het herstelproces verloopt sneller wanneer de patiënt vier tot acht weken vóór de operatie stopt met roken en dit minstens vier weken na de operatie volhoudt. Dit vermindert het risico op wondcomplicaties zelfs met vijftig procent. Roken tast het lichaam zowel voor als na een operatie aan, ongeacht het type ingreep dat de patiënt ondergaat.

• Epidemiologie van roken en postoperatieve complicaties
• Oorzaken en risicofactoren van roken-gerelateerde complicaties
• Symptomen en alarmsymptomen van postoperatieve complicaties bij rokers
• Diagnose en onderzoeken van roken-gerelateerde postoperatieve complicaties
• Behandeling van postoperatieve complicaties bij rokers
• Prognose en complicaties bij rokers
• Gevolgen voor de gezondheid van rokers
• Risico's van roken tijdens en na een operatie
• Snel stoppen is de boodschap
• Roken zonder tabak
• Preventie van roken-gerelateerde complicaties

Epidemiologie van roken en postoperatieve complicaties

Wereldwijd blijven roken en tabaksgebruik belangrijke risicofactoren voor postoperatieve complicaties. Volgens recente cijfers zijn miljoenen mensen jaarlijks betrokken bij operaties, en een aanzienlijk aantal van hen zijn rokers. De prevalentie van roken varieert sterk per regio, maar het blijft een significant gezondheidsprobleem, vooral in ontwikkelingslanden waar de toegang tot rookstopprogramma's beperkt is. Anno augustus 2024 benadrukken gezondheidsorganisaties wereldwijd het belang van rookstop voor en na operaties om de zorguitkomsten te verbeteren.

Oorzaken en risicofactoren van roken-gerelateerde complicaties

Roken veroorzaakt vasoconstrictie, verminderde zuurstofvoorziening en ontsteking, die allemaal bijdragen aan een verhoogd risico op complicaties tijdens en na operaties. Risicofactoren voor roken-gerelateerde complicaties omvatten de duur van het roken, de intensiteit (aantal sigaretten per dag), en de aanwezigheid van andere comorbiditeiten zoals diabetes of hypertensie. Patiënten die al lange tijd roken, hebben een verhoogd risico op ernstige complicaties, waaronder infecties, vertraagde wondgenezing, en cardiovasculaire problemen.

Symptomen en alarmsymptomen van postoperatieve complicaties bij rokers

Symptomen van postoperatieve complicaties bij rokers kunnen variëren van milde tot ernstige tekenen. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn toegenomen pijn, zwelling, roodheid rond de operatiewond, aanhoudende koorts, en vertraagde genezing. Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn onder andere plotselinge kortademigheid, pijn op de borst, tekenen van een infectie (zoals pusafscheiding uit de wond), en zwakte of gevoelloosheid in de ledematen, wat kan duiden op trombo-embolie.

Diagnose en onderzoeken van roken-gerelateerde postoperatieve complicaties

Diagnose van postoperatieve complicaties bij rokers begint met een grondige medische geschiedenis en klinisch onderzoek. Artsen zullen vaak extra diagnostische tests uitvoeren, zoals bloedonderzoek om ontstekingsmarkers te meten, röntgenfoto's of CT-scans om de longen en bloedvaten te beoordelen, en mogelijk echografie om te controleren op diep veneuze trombose (DVT). Het beoordelen van de algehele gezondheid van de patiënt en het rookgedrag is essentieel om het risico op complicaties correct in te schatten.

Behandeling van postoperatieve complicaties bij rokers

De behandeling van postoperatieve complicaties bij rokers is afhankelijk van de ernst en aard van de complicatie. Infecties worden doorgaans behandeld met antibiotica, terwijl bloedstolsels mogelijk antistollingsmiddelen vereisen. Patiënten kunnen ook aanvullende zuurstoftherapie nodig hebben als hun longfunctie is aangetast. In sommige gevallen kan een chirurgische herziening noodzakelijk zijn om een slecht genezende wond te behandelen. Het allerbelangrijkste onderdeel van de behandeling is echter het aanmoedigen van patiënten om te stoppen met roken om verdere complicaties te voorkomen.

Prognose en complicaties bij rokers

De prognose voor rokers na een operatie is over het algemeen slechter dan voor niet-rokers. Rokers hebben een hogere kans op langdurige gezondheidsproblemen en vereisen mogelijk een langere hersteltijd. Ze lopen ook een groter risico op chronische complicaties, zoals littekenvorming, chronische pijn, en hart- en vaatziekten. Het risico op ernstige complicaties kan echter aanzienlijk worden verminderd als de patiënt stopt met roken vóór en na de operatie.

Gevolgen voor de gezondheid van rokers

Hart- en vaataandoeningen

Teer, nicotine en andere chemicaliën in tabak verhogen het risico op een breed scala aan gezondheidsproblemen, waaronder hart- en vaataandoeningen. Deze aandoeningen omvatten onder andere bloedstolsels en aneurysmata in de hersenen, wat kan leiden tot beroertes. Daarnaast verhoogt roken het risico op een hartaandoening, zoals angina pectoris en hartaanvallen. Rokers hebben ook een verhoogde kans op het ontwikkelen van hoge bloeddruk, de medische term hiervoor is "hypertensie". Daarnaast vermindert roken de bloedtoevoer naar de benen, wat kan leiden tot claudicatio intermittens (etalagebenen) en erectieproblemen.

Kanker

Roken verhoogt eveneens het risico op verschillende soorten kanker. Hierbij horen onder andere kanker van de alvleesklier (pancreaskanker), de blaas (blaaskanker), het hoofd en de hals (hoofd- en halskanker), de longen (longkanker), de mond (mondkanker), de nieren (nierkanker), de slokdarm (slokdarmkanker) en het strottenhoofd (strottenhoofdkanker).

Longen

Roken leidt daarnaast tot ernstige longproblemen, zoals emfyseem en chronische bronchitis, een langdurige ontsteking van de luchtpijpvertakkingen. Patiënten met astma hebben vaak meer moeite met het beheersen van hun symptomen wanneer zij roken. Deze longproblemen kunnen de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen en leiden tot een vroegtijdige dood.

Risico's van roken tijdens en na een operatie

Tijdens een operatie

Roken verhoogt de risico's die gepaard gaan met anesthesie en het uitvoeren van een operatie. Bij niet-rokers functioneert het hart, de bloedvaten, de longen en het zenuwstelsel beter, waardoor anesthesie veiliger en voorspelbaarder is. Chemische bestanddelen in tabaksrook kunnen cardiovasculaire problemen veroorzaken, zoals een verhoogde bloeddruk en hartslag tijdens de operatie. Hierdoor lopen rokende patiënten een hoger risico op complicaties, zoals ademhalingsproblemen en zuurstoftekort in het bloed tijdens de ingreep.

Na een operatie

Infecties en pijn

Rokers hebben na een operatie een veel hoger risico op infecties dan niet-rokers, tot wel vier keer zo hoog. Het lichaam van een roker moet harder werken om infecties te bestrijden en wonden te genezen. Bovendien ervaren rokers vaak meer pijn na een operatie dan niet-rokers. Dit komt doordat chemische stoffen in sigarettenrook ontstekingen verhogen en de manier waarop het lichaam pijnsignalen verwerkt, beïnvloeden. Hierdoor kunnen rokers langer en heviger pijn ervaren na de ingreep.

Longen

Na een operatie lopen rokers een groter risico op de vorming van bloedstolsels in de benen. Deze stolsels kunnen losraken en naar de longen migreren, waar ze ernstige schade kunnen aanrichten. Roken vermindert ook de hoeveelheid zuurstof die de operatiewonde bereikt, waardoor het genezingsproces langzamer verloopt. Daarnaast verhoogt roken het risico op hart- en longaandoeningen, zelfs als de operatie zelf succesvol is verlopen. Dit komt doordat roken het lichaam, en in het bijzonder het hart en de longen, extra belast.

Snel stoppen is de boodschap

Hoe eerder een patiënt stopt met roken, hoe kleiner de kans op complicaties als gevolg van een chirurgische ingreep. Het is met name cruciaal om niet te roken op de dag van de operatie. Gelukkig begint het lichaam al te herstellen kort nadat een patiënt stopt met roken. Binnen twaalf uur na het stoppen functioneren het hart en de longen al beter. De bloedstroom verbetert al binnen één dag, wat de kans op postoperatieve complicaties vermindert. Het beste advies is om minstens vier tot acht weken voor de operatie te stoppen met roken en dit vol te houden tot minstens vier weken na de operatie. Dit blijkt uit een onderzoek uit 2012, gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift "Canadian Journal of Anesthesia", en is anno augustus 2024 nog steeds actueel.

Roken zonder tabak

Sommige rokers schakelen over op rookloze tabak in plaats van volledig te stoppen. Hoewel deze keuze misschien minder schadelijk lijkt, brengt het gebruik van rookloze tabak nog steeds aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich mee. Dit omvat een verhoogd risico op mond- of neuskanker, tandvleesproblemen zoals tandslijtage en tandbederf, en een verergering van hoge bloeddruk en pijn op de borst. Ook het gebruik van nicotinekauwgom rond het moment van de operatie is geen goed idee, omdat nicotine nog steeds het herstelproces van de chirurgische wond belemmert en dezelfde negatieve effecten heeft op de algemene gezondheid als sigaretten en tabak.

Preventie van roken-gerelateerde complicaties

De beste manier om roken-gerelateerde complicaties te voorkomen, is door helemaal te stoppen met roken. Patiënten moeten worden aangemoedigd om deel te nemen aan rookstopprogramma's, die kunnen helpen bij het verminderen van het risico op postoperatieve complicaties. Het is ook essentieel om gezondheidsvoorlichting te geven over de gevaren van roken en de voordelen van stoppen, vooral voor mensen die op het punt staan een operatie te ondergaan. Preventieve maatregelen, zoals goede wondzorg en vroege mobilisatie, kunnen ook bijdragen aan het verminderen van het risico op complicaties.

Lees verder

• Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook
• De invloed van roken op de gezondheid van de hersenen
• De invloed van roken op de gezondheid van de huid
• De invloed van roken op de gezondheid van de ogen
• Roken en risico's voor de mond, de tanden en het tandvlees