Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen

Bronchitis is de medische term voor “ontsteking van de luchtpijpvertakkingen”. De longen zelf zijn niet aangetast door de infectie. Hierbij ontstaat echter wel een zwelling waardoor de luchtwegen vernauwd zijn. Ademhalingsproblemen en hoesten zijn enkele typisch kenmerken van bronchitis. Bronchitis bestaat in een acute en chronische vorm. Meestal verdwijnen de symptomen na enkele dagen al kampen vooral rokers met aanhoudende aanvallen van slijm ophoesten. Enkele zelfzorgtips helpen bij bronchitis, en ook de arts is in staat om geneesmiddelen voor te schrijven.

• Epidemiologie ontsteking van luchtpijpvertakkingen
• Oorzaken en soorten bronchitis
• Risicofactoren
• Symptomen van vernauwing luchtwegen: Koorts en hoesten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling acute en chronische bronchitis
• Complicaties
• Prognose is meestal goed

Epidemiologie ontsteking van luchtpijpvertakkingen

Jaarlijks lijdt ongeveer 4% van de bevolking wereldwijd aan bronchitis. Dit cijfer is mogelijk (veel) hoger maar veel patiënten bezoeken de arts niet met deze symptomen. Bijgevolg is het moeilijk om de exacte frequentie van bronchitis te bepalen. Vooral in de herfst en winter zijn mensen getroffen. De infectieziekte heeft geen raciale voorkeur. Bronchitis komt vaker voor bij populaties met een lage sociaaleconomische status en bij patiënten die in stedelijke en sterk geïndustrialiseerde gebieden wonen. Mannen zijn voorts vaker dan vrouwen aangetast. Acute bronchitis komt het meeste voor bij kinderen jonger dan vijf jaar, terwijl chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) meestal bij patiënten ouder dan vijftig jaar optreedt.

Oorzaken en soorten bronchitis

Acute bronchitis

Acute bronchitis treedt bijna steeds op na een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of een andere ziekte met griepachtige symptomen. De bronchitisinfectie is veroorzaakt door de besmetting met een virus. Dit tast eerst de neus, de sinussen en de keel aan, en vervolgens komt dit in de luchtwegen terecht, die leiden naar de longen. Af en toe vallen bacteriën eveneens de luchtwegen aan; dit is dan gekend als een “secundaire infectie”.

Chronische bronchitis

Chronische bronchitis is een langdurige vorm van een chronisch obstructieve longaandoening (COPD) die enkel rokers treft. De diagnose gebeurt wanneer de patiënt op de meeste dagen slijm ophoest gedurende minimaal drie maanden. De rokende patiënt moet hierbij dagelijks in aanvallen slijm ophoesten door de sigarettenrook. In medische termen zijn deze aanvallen gekend als “acute exacerbaties van COPD”. Deze mogelijk ernstige exacerbaties zijn soms zelfs fataal.

Risicofactoren

Iedereen krijgt mogelijk de ziekte, maar vooral rokers (al dan niet met een rokershoest) zijn vaker getroffen. Infectieverwekkers dringen makkelijker de tere bekleding van de luchtwegen binnen bij deze doelgroep, en daarnaast werken de trilhaartjes (kleine haartjes op de wand van de luchtwegen) niet goed. Ze zijn niet goed in staat om slijm te verwijderen, wat voor organismen een aanleiding gevende factor is tot een snellere vermenigvuldiging. Rokers komen vaker terecht in de chronische vorm van bronchitis.

Symptomen van vernauwing luchtwegen: Koorts en hoesten

De belangrijkste symptomen van acute bronchitis zijn:

• een loopneus of verstopte neus
• een piepende inademhaling (stridor) en/of wheezing (piepend geluid bij de uitademing) bij patiënten met astma
• hoesten, meer bepaald een droge hoest, soms ook nachtelijk hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts (meestal mild)
• kortademigheid (dyspneu) dat verergert bij inspanning (dit wijst meestal op een uitbreiding naar de longen = longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen))
• misselijkheid, braken en diarree (zelden)
• pijn op de borst (in ernstige gevallen)
• slijmproductie: Het etterige, groengele slijm bij de droge hoestproductie wijst mogelijk op de aanwezigheid van neutrofielen (soort witte bloedcellen). Deze afweercellen bestrijden de ziekteverwekkers.
• spierpijn
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts luistert met behulp van zijn stethoscoop naar de ademhalingsgeluiden van de longen. De ademgeluiden klinken abnormaal of eerder ruw (reutels). De arts bemerkt naast de reeds aanwezige symptomen roodheid in de keel en gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). Normaal gezien komen kortademigheid en cyanose (blauwverkleuring van huid en slijmvliezen) niet voor, tenzij de patiënt lijdt aan een onderliggende longaandoening of een ziekte die die longen schaadt.

Diagnostisch onderzoek

De arts maakt een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) wanneer de arts vermoedt dat de patiënt een longontsteking heeft. Daarnaast is een pulsoximetrie nuttig. Deze pijnloze test bepaalt de hoeveelheid zuurstof in het bloed met behulp van een klein apparaatje dat de arts op het einde van de vinger plaatst. Bij aanblijvende hoest voert de arts een analyse uit van het slijm (sputumanalyse). Een bloedonderzoek is nodig wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een bacteriële superinfectie. De longfunctie test de arts met een spirometrie. Tot slot is af en toe een laryngoscopie (onderzoek keel, strottenhoofd en stembanden) nodig om epigottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje) uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Het is voor de arts soms moeilijk om het verschil tussen een longontsteking en bronchitis te kennen. Meestal heeft de patiënt hogere koorts met rillingen, is hij meer kortademig en voelt hij zich zieker bij een longontsteking. Andere differentiële diagnoses omvatten:

• acute sinusitis
• alfa1-antitrypsine-deficiëntie: lever- en longaandoening
• astma
• bacteriële tracheïtis
• beroepsmatige blootstelling
• brandend maagzuur
• bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• bronchiolitis (luchtweginfectie met ademhalingsproblemen)
• chronische sinusitis (chronische ontsteking van de neusbijholte)
• COPD
• een amandelontsteking (tonsillitis)
• een hyperreactieve luchtwegaandoening
• faryngitis (keelontsteking)
• groep A streptokokken besmettingen
• het inslikken van een vreemd voorwerp
• hoesten
• influenza (griep)
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)

Behandeling acute en chronische bronchitis

Acute bronchitis

Zelfzorg
Bedrust en veel drinken (drie tot vier liter per dag) zijn nodig. Bij koorts mag de patiënt paracetamol of aspirine gebruiken (let op: geen aspirine aan kinderen geven!). In principe werkt paracetamol overigens tegen koorts, maar koorts is een natuurlijke reactie op een infectie waardoor het immuunsysteem beter werkt. Het is daarom beter om het natuurlijke beloop te handhaven. Een luchtbevochtiger of stoom in de badkamer doet ook de symptomen verminderen. Patiënten met astma gebruiken bovendien correct hun medicijnen. Het is verder afgeraden om passief en/of actief te roken. Ook de blootstelling luchtbevuiling vermijdt de patiënt. Een goed onderhouden luchtbevochtiger is daarnaast aangewezen; dit verhoogt het vochtgehalte in een kamer. Het is namelijk bewezen dat een lage luchtvochtigheid en lage temperatuur geassocieerd zijn met de totstandkoming van luchtweginfecties. Warme lucht inademen is voor sommige patiënten eveneens nuttig omdat hierdoor slijmen loskomen. Tot slot is het belangrijk om een goede handhygiëne te handhaven zodat de virussen en andere ziektekiemen zich niet snel verspreiden.

Professionele medische hulp
De patiënt zoekt de arts op wanneer de symptomen niet vanzelf voorbijgaan of wanneer hij een onderliggende hartaandoening of longaandoening (zoals COPD) heeft. De arts schrijft dan namelijk antibiotica (meestal penicilline) of eventueel corticosteroïden voor om de infectie te genezen. Daarnaast is een inhalator nuttig om de luchtwegen te verwijden. Voorts krijgt de patiënt bij voorkeur jaarlijks het griepvaccin tussen oktober en december.

Chronische bronchitis
Stoppen met roken is de meest effectieve behandeling voor chronische bronchitis. Patiënten blijven voorts ook weg van andere irriterende stoffen die soms leiden tot bronchitis (stof, chemicaliën in huishoudelijke producten en luchtvervuiling). Voorts is een gezonde voeding aanbevolen, die bestaat uit fruit, groenten en volkoren granen, evenals mager vlees, gevogelte, vis, bonen, eieren en noten. Deze voeding bevat bovendien vetvrije of vetarme zuivelproducten en een beperkt aantal verzadigde vetten en transvetten, cholesterol, zout en toegevoegde suikers.

Complicaties

Complicaties treden bij ongeveer 10% van de patiënten met acute bronchitis op en omvatten:

• bloedspuwing
• de ontwikkeling naar chronische bronchitis met herhaalde aanvallen van acute bronchitis
• een bacteriële superinfectie
• een longontsteking ontstaat in ongeveer 5% van de patiënten met bronchitis
• reactieve luchtwegaandoeningen als gevolg van acute bronchitis

Prognose is meestal goed

Patiënten met acute bronchitis hebben een goede prognose. De symptomen verdwijnen meestal binnen zeven tot tien dagen indien de patiënt geen longontsteking heeft in combinatie met de bronchitis, of wanneer hij geen andere onderliggende ziekte heeft. De droge, zeurende hoest houdt echter zelfs na het verdwijnen van de infectie mogelijk één tot vier weken aan.

Lees verder

• Stridor: Gierende, piepende ademhaling
• Chronische bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen)
• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Ademgeluiden: Geluiden van luchtwegen en longen
• Sputumcultuur (onderzoek) bij longgerelateerde aandoeningen