Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS): Longaandoening

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) is een ernstige en potentieel levensbedreigende longaandoening waarbij er onvoldoende zuurstof in de longen en het bloed aanwezig is. ARDS kan ontstaan als gevolg van diverse ernstige aandoeningen en gaat vaak gepaard met kortademigheid en cyanose (blauwe huidskleur). De behandeling omvat medicatie en beademingsondersteuning, waarbij het noodzakelijk is om ook de onderliggende oorzaak te behandelen. De vooruitzichten zijn doorgaans niet gunstig. Een bekend geval van ARDS is dat van de Britse popzanger George Michael, die op 25 december 2016 op 53-jarige leeftijd overleed aan de complicaties van deze aandoening.

• Synoniemen van Acute Respiratory Distress Syndrome
• Epidemiologie van ARDS
• Oorzaken: Schade aan de longen
• Risicofactoren voor ARDS
• Symptomen van ARDS
• Diagnose en onderzoeken
• Complicaties
• Prognose van ARDS
• Complicaties
• Preventie van ARDS

Synoniemen van Acute Respiratory Distress Syndrome

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Acute longbeschadiging
• Longoedeem, verhoogde permeabiliteit (doorgankelijkheid)
• Niet-cardiogeen longoedeem
• Shocklong

Epidemiologie van ARDS

De incidentie van ARDS neemt toe met de leeftijd, variërend van 16 gevallen per 100.000 personen bij patiënten tussen de 15-19 jaar en 306 gevallen per 100.000 personen bij patiënten tussen 75 en 84 jaar. De leeftijdsverdeling weerspiegelt de invloed van de onderliggende oorzaken. Er is geen consistente geslachtsvoorkeur, hoewel vrouwen iets vaker worden getroffen door trauma-geassocieerde ARDS.

Oorzaken: Schade aan de longen

ARDS ontstaat door sterke directe of indirecte schade aan de longen, waarbij weefselschade chemische stoffen vrijmaakt die zich via het bloed verspreiden en de longen (en andere weefsels) beschadigen. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Bijna-verdrinking
• Longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen)
• Longtransplantatie
• Negatieve reactie op een bloedtransfusie
• Septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• Trauma zoals ernstig hersenletsel of borstkasletsel
• Gebruik van bepaalde geneesmiddelen tegen kanker
• Inademen van braaksel dat in de longen terechtkomt (aspiratiepneumonie)
• Inademen van chemische stoffen of giftige dampen

ARDS leidt tot een ophoping van vocht in de longblaasjes (alveoli), waardoor onvoldoende zuurstof in de bloedbaan terechtkomt. De vochtophoping maakt de longen zwaar en stijf, wat de elasticiteit van de longblaasjes vermindert en het uitzettingsvermogen van de longen afneemt. Zelfs met beademingsondersteuning via een ventilator kan het zuurstofgehalte in het bloed gevaarlijk laag blijven. Kortademigheid en ademhalingsproblemen zijn de belangrijkste symptomen van ARDS. De behandeling richt zich op zowel het verlichten van de symptomen als het behandelen van de onderliggende oorzaak.

Risicofactoren voor ARDS

ARDS gaat vaak gepaard met het falen van andere orgaansystemen, zoals de lever (leverfalen) of nieren (nierfalen). Sepsis (bloedvergiftiging) vormt een significante risicofactor. Andere risicofactoren zijn sigaretten roken en overmatig alcoholgebruik.

Symptomen van ARDS

De symptomen van ARDS ontwikkelen zich meestal binnen 12 tot 48 uur na het letsel of de ziekte. Vaak zijn patiënten ernstig ziek. Veelvoorkomende symptomen zijn:

Ademhalingsproblemen
Kortademigheid (dyspneu)
Snelle ademhaling
Lage bloeddruk (hypotensie)
Hoesten
Orgaanfalen
Blauwkleuring van de huid en slijmvliezen (lippen en nagels) door zuurstoftekort, gekend als cyanose
Vermoeidheid, slaperigheid, en verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts begint met het afnemen van de medische geschiedenis en het beoordelen van de huidige symptomen. Via auscultatie met een stethoscoop worden de ademgeluiden beluisterd, die bij ARDS vaak abnormaal zijn en kunnen wijzen op vocht in de longen. Lage bloeddruk en cyanose zijn ook vaak aanwezig.

Diagnostisch onderzoek

Voor de diagnose van ARDS zijn de volgende onderzoeken van belang:

• Bloedonderzoek (laag zuurstofgehalte in het bloed)
• Bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen; niet bij alle patiënten toegepast)
• CT-scan van de borstkas (onthult longoedeem)
• Echocardiografie (om hartfalen uit te sluiten)
• Elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• Pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed)
• Sputumcultuur en sputumanalyse
• Thoraxfoto: Röntgenfoto van de borstkas (aantoonbare weefselbeschadiging aan de longen)
• Urineonderzoek

Differentiële diagnose

Andere aandoeningen waarmee ARDS verward kan worden zijn onder andere:

• Acute eosinofiele pneumonie
• Acute overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen)
• Ademhalingsfalen
• Aspiratiepneumonie
• Bacteriële sepsis
• Beademingsmachine-geassocieerde pneumonie
• Bijna-verdrinking
• Bijwerkingen van medicatie
• Hemorragische shock
• Longbloeding
• Longontsteking
• Septische shock
• Heroïne toxiciteit
• Goodpasture-syndroom (auto-immuunaandoening met symptomen aan nieren en longen)
• Hamman-Rich syndroom
• Retinoïnezuur-syndroom
• Toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
• Tumorlysissyndroom
• Vette embolie syndroom
• Leukemische infiltratie
• Mechanische ventilatie
• Niet-cardiogeen longoedeem
• Niet-invasieve ventilatie
• Pulmonaire eosinofilie
• Reperfusie schade
• Salicylaat toxiciteit
• Sepsis
• Transfusiegerelateerde acute longbeschadiging
• Transfusiereacties
• Ziekenhuis-verworven pneumonie (nosocomiale pneumonie)

Behandeling: Beademing en medicatie

De behandeling van ARDS vindt meestal plaats op de intensive care-afdeling. Het doel is om de ademhaling te ondersteunen en de onderliggende oorzaak te behandelen. Behandelopties zijn onder andere:

• Geneesmiddelen om infecties te bestrijden en het vocht uit de longen te verwijderen
• Beademing via een ventilator voor hoge zuurstofdoses en positieve druk
• Behandeling van andere aangetaste organen
• Bescherming van de longen tegen verdere schade

Complicaties

Mogelijke complicaties van ARDS en de behandeling zijn onder andere:

• Beademingsgerelateerde pneumonie
• Longemobilie door bloedstolsels
• Geheugenproblemen en cognitieve stoornissen
• Falen van meerdere orgaansystemen
• Longfibrose (littekenvorming in de longen met blijvende kortademigheid)
• Longschade, zoals pneumothorax (ingeklapte long) door beademingsletsel

Sommige patiënten ontwikkelen ook psychische problemen, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS) en depressie.

Prognose van ARDS

Ongeveer een derde van de patiënten met ARDS overlijdt aan de aandoening. Overlevenden herstellen vaak een groot deel van hun normale longfunctie, maar velen ervaren blijvende (milde) longschade door littekenweefsel. Daarnaast kunnen er gevolgen zijn zoals geheugenverlies of andere beperkingen door hersenletsel veroorzaakt door zuurstoftekort tijdens de acute fase van de ziekte.

Complicaties

ARDS en de behandeling kunnen verschillende complicaties met zich meebrengen, waaronder:

• Beademingsgerelateerde pneumonie: Longontsteking die optreedt als gevolg van het gebruik van een beademingsmachine.
• Longemobilie door bloedstolsels: De vorming van bloedstolsels in de longen, wat kan leiden tot verdere ademhalingsproblemen.
• Longfibrose: Littekenvorming in de longen die resulteert in blijvende kortademigheid.
• Geheugenproblemen en cognitieve stoornissen: Problemen met geheugen en andere cognitieve functies door zuurstoftekort tijdens de acute fase.
• Longschade zoals pneumothorax (ingeklapte long): Schade aan de longen als gevolg van beademingsdruk of andere behandelingsmethoden.
• Het falen van meerdere orgaansystemen: Complicaties die leiden tot het falen van andere organen als gevolg van de ernstige toestand van de patiënt.
• Psychische problemen: Ontwikkeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS) of depressie door de stress en trauma van de ziekte.

Preventie van ARDS

Preventie van ARDS richt zich voornamelijk op het vermijden van risicofactoren en het adequaat behandelen van aandoeningen die ARDS kunnen veroorzaken:

• Preventie van sepsis: Vroege identificatie en behandeling van infecties om sepsis en de ontwikkeling van ARDS te voorkomen.
• Vermijden van roken: Stoppen met roken om de longgezondheid te verbeteren en het risico op ARDS te verlagen.
• Beperk alcoholgebruik: Het verminderen van alcoholconsumptie kan bijdragen aan een betere longgezondheid.
• Beheer van chronische ziekten: Goed beheer van aandoeningen zoals pancreatitis en andere chronische ziekten die ARDS kunnen uitlokken.
• Vroegtijdige behandeling van longinfecties: Adequate behandeling van longontstekingen om complicaties te voorkomen.
• Bescherming tegen trauma: Het nemen van maatregelen om letsel aan de borstkas en andere delen van het lichaam te voorkomen.