Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS): Longaandoening

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) is een ernstige en potentieel levensbedreigende longaandoening waarbij er onvoldoende zuurstof in de longen en het bloed aanwezig is. ARDS kan ontstaan als gevolg van diverse ernstige aandoeningen en gaat vaak gepaard met kortademigheid en cyanose (blauwe huidskleur). De behandeling omvat medicatie en beademingsondersteuning, waarbij het noodzakelijk is om ook de onderliggende oorzaak te behandelen. De vooruitzichten zijn doorgaans niet gunstig. Een bekend geval van ARDS is dat van de Britse popzanger George Michael, die op 25 december 2016 op 53-jarige leeftijd overleed aan de complicaties van deze aandoening.

• Synoniemen van Acute Respiratory Distress Syndrome
• Epidemiologie van ARDS
• Mechanisme
• Oorzaken: Schade aan de longen
• Risicofactoren voor ARDS
• Risicogroepen
• Symptomen van ARDS
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Complicaties
• Prognose van ARDS
• Complicaties
• Preventie van ARDS
• Misvattingen rond acute respiratory distress syndrome
• Acute respiratory distress syndrome komt alleen voor bij ouderen
• Acute respiratory distress syndrome is gewoon een zware vorm van longontsteking
• Extra zuurstof is voldoende om ARDS te behandelen
• Mensen met ARDS herstellen altijd volledig
• Acute respiratory distress syndrome komt alleen voor bij mensen met onderliggende longziekten
• Er zijn altijd duidelijke vroege symptomen van ARDS

Synoniemen van Acute Respiratory Distress Syndrome

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Acute longbeschadiging
• Longoedeem, verhoogde permeabiliteit (doorgankelijkheid)
• Niet-cardiogeen longoedeem
• Shocklong

Epidemiologie van ARDS

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) is een ernstige aandoening van de longen die wordt gekarakteriseerd door snelle ademhalingsmoeilijkheden, zuurstoftekort in het bloed, en een diffuus ontstekingsproces in de longen. ARDS komt wereldwijd voor en is een belangrijke oorzaak van sterfte in intensivecare-afdelingen.

Prevalentie van ARDS
De incidentie van ARDS varieert wereldwijd, maar studies hebben de prevalentie geschat op 10-15 gevallen per 100.000 mensen per jaar. ARDS komt vaak voor in de context van andere kritieke ziekten, zoals sepsis, traumatisch letsel of ernstige longinfecties.

Ziekteburden en mortaliteit
ARDS heeft een aanzienlijke impact op de zorgsystemen, zowel door de hoge sterftecijfers als de langdurige zorgbehoeften van overlevenden. De mortaliteit varieert tussen 30% en 50%, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van het syndroom. Langdurige gevolgen voor patiënten die ARDS overleven, zoals chronische ademhalingsproblemen, kunnen bijdragen aan de ziektebelasting.

Trends in incidentie
De incidentie van ARDS is in de afgelopen decennia toegenomen, deels door de verbeterde diagnostiek en het toenemende aantal patiënten met onderliggende risicofactoren, zoals sepsis, trauma en virale infecties, zoals COVID-19.

Geografische variaties
De prevalentie van ARDS varieert per regio, waarbij landen met beperkte toegang tot geavanceerde medische zorg vaak hogere sterftecijfers vertonen. Ook verschillen de onderliggende oorzaken, afhankelijk van infectieziekten en andere milieuomstandigheden in verschillende geografische gebieden.

Mechanisme

ARDS wordt gekarakteriseerd door acute ontsteking in de longen, wat leidt tot verstoringen in de alveolaire-capillaire barrière en een verminderde zuurstofopname. Het mechanisme van ARDS kan worden onderverdeeld in verschillende fasen: de ontstekingsfase, de fibroserende fase en de herstel- of herstelperiode.

Inflammatoire reactie en cytokinen
De initiële fase van ARDS wordt gekarakteriseerd door een systemische ontstekingsreactie die wordt aangedreven door cytokinen zoals TNF-α, IL-1β en IL-6. Deze moleculen veroorzaken vasodilatatie, verhoogde vasculaire permeabiliteit en neutrofiele infiltratie in de longen, wat leidt tot schade aan de alveolaire wanden en interstitium.

Schade aan de alveolaire-capillaire barrière
Door de ontsteking in de longen wordt de alveolaire-capillaire barrière beschadigd, wat resulteert in vochtinfiltratie in de alveoli, gasuitwisselingsstoornissen en respiratoire insufficiëntie. Dit mechanisme draagt bij aan de hypoxemie (zuurstoftekort in het bloed) die kenmerkend is voor ARDS.

Fibrose en herstel
In de latere stadia van ARDS kan er sprake zijn van pulmonale fibrose, waarbij er een verdikking van de alveolaire wanden plaatsvindt. Dit leidt tot een blijvende beperking van de longfunctie. In sommige gevallen kunnen de longen herstellen, maar dit is afhankelijk van de ernst van de initiële schade.

Oorzaken: Schade aan de longen

ARDS ontstaat door sterke directe of indirecte schade aan de longen, waarbij weefselschade chemische stoffen vrijmaakt die zich via het bloed verspreiden en de longen (en andere weefsels) beschadigen. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Bijna-verdrinking
• Longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen)
• Longtransplantatie
• Negatieve reactie op een bloedtransfusie
• Septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• Trauma zoals ernstig hersenletsel of borstkasletsel
• Gebruik van bepaalde geneesmiddelen tegen kanker
• Inademen van braaksel dat in de longen terechtkomt (aspiratiepneumonie)
• Inademen van chemische stoffen of giftige dampen
• HMPV (humaan metapneumovirus) kan eveneens ARDS veroorzaken, een ernstige longaandoening gekarakteriseerd door acute ademhalingsinsufficiëntie. Infecties met HMPV variëren van milde symptomen tot levensbedreigende pneumonie die ARDS kan veroorzaken. Bij patiënten met ARDS veroorzaakt door HMPV is de behandeling meestal ondersteunend.

ARDS leidt tot een ophoping van vocht in de longblaasjes (alveoli), waardoor onvoldoende zuurstof in de bloedbaan terechtkomt. De vochtophoping maakt de longen zwaar en stijf, wat de elasticiteit van de longblaasjes vermindert en het uitzettingsvermogen van de longen afneemt. Zelfs met beademingsondersteuning via een ventilator kan het zuurstofgehalte in het bloed gevaarlijk laag blijven. Kortademigheid en ademhalingsproblemen zijn de belangrijkste symptomen van ARDS. De behandeling richt zich op zowel het verlichten van de symptomen als het behandelen van de onderliggende oorzaak.

Risicofactoren voor ARDS

ARDS gaat vaak gepaard met het falen van andere orgaansystemen, zoals de lever (leverfalen) of nieren (nierfalen). Sepsis (bloedvergiftiging) vormt een significante risicofactor. Andere risicofactoren zijn sigaretten roken en overmatig alcoholgebruik.

Risicogroepen

Er zijn specifieke patiëntengroepen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van ARDS. Deze risicogroepen hebben vaak onderliggende gezondheidsproblemen die de kans op longbeschadiging verhogen.

Patiënten met sepsis
Sepsis is een van de belangrijkste risicofactoren voor ARDS, waarbij het immuunsysteem overreageert op een infectie en ontstekingsmediatoren vrijkomen die schade aan de longen veroorzaken. Patiënten met septische shock hebben een bijzonder hoog risico.

Ouderen
Oudere volwassenen lopen een groter risico op het ontwikkelen van ARDS door verminderde longfunctie en het toenemen van comorbiditeiten, zoals hart- en vaatziekten of diabetes.

Patiënten met longziekten
Patiënten met chronische obstructieve longziekte (COPD), astma of andere longaandoeningen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ARDS, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan infecties of andere triggers.

Patiënten met trauma of brandwonden
Patiënten die trauma of ernstige brandwonden hebben opgelopen, lopen ook een groter risico op ARDS, aangezien deze aandoeningen vaak gepaard gaan met systemische ontstekingsreacties die de longen kunnen beschadigen.

Symptomen van ARDS

De symptomen van ARDS ontwikkelen zich meestal binnen 12 tot 48 uur na het letsel of de ziekte. Vaak zijn patiënten ernstig ziek. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Ademhalingsproblemen
• Kortademigheid (dyspneu)
• Snelle ademhaling
• Lage bloeddruk (hypotensie)
• Hoesten
• Orgaanfalen
• Blauwkleuring van de huid en slijmvliezen (lippen en nagels) door zuurstoftekort, gekend als cyanose
• Vermoeidheid, slaperigheid, en verwardheid

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van ARDS zijn vaak acuut en kunnen zich snel ontwikkelen, waardoor onmiddellijke medische interventie vereist is. Deze symptomen zijn indicatief voor een verslechtering van de ademhaling en een toenemende zuurstofbehoefte.

Dyspneu (ademhalingsmoeilijkheden)
Patiënten met ARDS ervaren vaak plotselinge dyspneu, die kan variëren van mild tot ernstig. Dit komt door de vermindering van de gasuitwisseling in de longen.

Hypoxemie (zuurstoftekort)
Hypoxemie is een veelvoorkomend symptoom bij ARDS, waarbij de zuurstofniveaus in het bloed dalen. Patiënten kunnen cyanose ontwikkelen, wat een blauwachtige kleur van de huid of lippen kan veroorzaken.

Tachypneu (versnelde ademhaling)
In reactie op hypoxemie zullen patiënten vaak tachypneu vertonen, waarbij ze sneller ademhalen om te proberen meer zuurstof in hun bloed te krijgen.

Verhoogde ademhalingsinspanning
Patiënten met ARDS kunnen moeite hebben met ademhalen en kunnen tekenen vertonen van verhoogde ademhalingsinspanning, zoals gebruik van de hulpademhalingsspieren en intercostale spieractiviteit.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts begint met het afnemen van de medische geschiedenis en het beoordelen van de huidige symptomen. Via auscultatie met een stethoscoop worden de ademgeluiden beluisterd, die bij ARDS vaak abnormaal zijn en kunnen wijzen op vocht in de longen. Lage bloeddruk en cyanose zijn ook vaak aanwezig.

Diagnostisch onderzoek
Voor de diagnose van ARDS zijn de volgende onderzoeken van belang:

• Bloedonderzoek (laag zuurstofgehalte in het bloed)
• Bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen; niet bij alle patiënten toegepast)
• CT-scan van de borstkas (onthult longoedeem)
• Echocardiografie (om hartfalen uit te sluiten)
• Elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• Pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed)
• Sputumcultuur en sputumanalyse
• Thoraxfoto: Röntgenfoto van de borstkas (aantoonbare weefselbeschadiging aan de longen)
• Urineonderzoek

Differentiële diagnose
Andere aandoeningen waarmee ARDS verward kan worden zijn onder andere:

• Acute eosinofiele pneumonie
• Acute overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen)
• Ademhalingsfalen
• Aspiratiepneumonie
• Bacteriële sepsis
• Beademingsmachine-geassocieerde pneumonie
• Bijna-verdrinking
• Bijwerkingen van medicatie
• Hemorragische shock
• Longbloeding
• Longontsteking
• Septische shock
• Heroïne toxiciteit
• Goodpasture-syndroom (auto-immuunaandoening met symptomen aan nieren en longen)
• Hamman-Rich syndroom
• Retinoïnezuur-syndroom
• Toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en orgaanschade)
• Tumorlysissyndroom
• Vette embolie syndroom
• Leukemische infiltratie
• Mechanische ventilatie
• Niet-cardiogeen longoedeem
• Niet-invasieve ventilatie
• Pulmonaire eosinofilie
• Reperfusie schade
• Salicylaat toxiciteit
• Sepsis
• Transfusiegerelateerde acute longbeschadiging
• Transfusiereacties
• Ziekenhuis-verworven pneumonie (nosocomiale pneumonie)

Behandeling: Beademing en medicatie
De behandeling van ARDS vindt meestal plaats op de intensive care-afdeling. Het doel is om de ademhaling te ondersteunen en de onderliggende oorzaak te behandelen. Behandelopties zijn onder andere:

• Geneesmiddelen om infecties te bestrijden en het vocht uit de longen te verwijderen
• Beademing via een ventilator voor hoge zuurstofdoses en positieve druk
• Behandeling van andere aangetaste organen
• Bescherming van de longen tegen verdere schade

Complicaties

Mogelijke complicaties van ARDS en de behandeling zijn onder andere:

• Beademingsgerelateerde pneumonie
• Longemobilie door bloedstolsels
• Geheugenproblemen en cognitieve stoornissen
• Falen van meerdere orgaansystemen
• Longfibrose (littekenvorming in de longen met blijvende kortademigheid)
• Longschade, zoals pneumothorax (ingeklapte long) door beademingsletsel

Sommige patiënten ontwikkelen ook psychische problemen, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS) en depressie.

Prognose van ARDS

De prognose van ARDS hangt af van verschillende factoren, waaronder de onderliggende oorzaak, de ernst van de ziekte en de snelheid waarmee de patiënt medische zorg ontvangt.

Overleving en herstel
De overleving van ARDS is afhankelijk van de ernst van de ziekte en de onderliggende oorzaken. Patiënten die snel intensieve zorg krijgen, zoals mechanische ventilatie en zuurstofondersteuning, hebben vaak een betere prognose.

Langdurige gevolgen
Veel patiënten die ARDS overleven, ervaren langdurige gevolgen, zoals verminderde longfunctie, posttraumatische stressstoornis (PTSS) of spierzwakte door langdurige beademing.

Mortaliteit en complicaties
De mortaliteit bij ARDS is hoog, met sterftecijfers die variëren van 30% tot 50%. Chronische ademhalingsproblemen en andere complicaties kunnen de prognose verder beïnvloeden.

Complicaties

ARDS en de behandeling kunnen verschillende complicaties met zich meebrengen, waaronder:

• Beademingsgerelateerde pneumonie: Longontsteking die optreedt als gevolg van het gebruik van een beademingsmachine.
• Longemobilie door bloedstolsels: De vorming van bloedstolsels in de longen, wat kan leiden tot verdere ademhalingsproblemen.
• Longfibrose: Littekenvorming in de longen die resulteert in blijvende kortademigheid.
• Geheugenproblemen en cognitieve stoornissen: Problemen met geheugen en andere cognitieve functies door zuurstoftekort tijdens de acute fase.
• Longschade zoals pneumothorax (ingeklapte long): Schade aan de longen als gevolg van beademingsdruk of andere behandelingsmethoden.
• Het falen van meerdere orgaansystemen: Complicaties die leiden tot het falen van andere organen als gevolg van de ernstige toestand van de patiënt.
• Psychische problemen: Ontwikkeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS) of depressie door de stress en trauma van de ziekte.

Preventie van ARDS

Preventie van ARDS richt zich voornamelijk op het vermijden van risicofactoren en het adequaat behandelen van aandoeningen die ARDS kunnen veroorzaken:

• Preventie van sepsis: Vroege identificatie en behandeling van infecties om sepsis en de ontwikkeling van ARDS te voorkomen.
• Vermijden van roken: Stoppen met roken om de longgezondheid te verbeteren en het risico op ARDS te verlagen.
• Beperk alcoholgebruik: Het verminderen van alcoholconsumptie kan bijdragen aan een betere longgezondheid.
• Beheer van chronische ziekten: Goed beheer van aandoeningen zoals pancreatitis en andere chronische ziekten die ARDS kunnen uitlokken.
• Vroegtijdige behandeling van longinfecties: Adequate behandeling van longontstekingen om complicaties te voorkomen.
• Bescherming tegen trauma: Het nemen van maatregelen om letsel aan de borstkas en andere delen van het lichaam te voorkomen.

Misvattingen rond acute respiratory distress syndrome

Acute respiratory distress syndrome komt alleen voor bij ouderen

Hoewel ouderen door onderliggende aandoeningen een hoger risico lopen op acute respiratory distress syndrome (ARDS), kan deze aandoening mensen van alle leeftijden treffen, inclusief jonge volwassenen en zelfs baby’s. Ernstige infecties, longtrauma’s en andere medische aandoeningen kunnen ARDS veroorzaken, ongeacht de leeftijd.

Acute respiratory distress syndrome is gewoon een zware vorm van longontsteking

ARDS wordt soms verward met een ernstige longontsteking, maar het is een aparte aandoening waarbij vocht zich ophoopt in de longen, waardoor zuurstofopname sterk beperkt wordt. Hoewel longontsteking een veelvoorkomende oorzaak is van ARDS, kunnen ook andere factoren, zoals sepsis of een ernstig trauma, deze aandoening uitlokken.

Extra zuurstof is voldoende om ARDS te behandelen

Zuurstoftoediening is een cruciaal onderdeel van de behandeling, maar bij ernstige ARDS is vaak beademing nodig om de longen te ondersteunen. Daarnaast kunnen andere behandelingen, zoals vochtbalansbeheer en ontstekingsremmende therapieën, noodzakelijk zijn om complicaties te voorkomen en de longfunctie te verbeteren.

Mensen met ARDS herstellen altijd volledig

Hoewel sommige patiënten volledig herstellen, kan ARDS blijvende longschade veroorzaken, wat leidt tot chronische ademhalingsproblemen of een verminderde longcapaciteit. Dit hangt af van de ernst van de ziekte, de onderliggende oorzaak en de snelheid van medische interventie.

Acute respiratory distress syndrome komt alleen voor bij mensen met onderliggende longziekten

Hoewel mensen met bestaande longenaandoeningen een hoger risico lopen, kan ARDS zich ook ontwikkelen bij volledig gezonde individuen als reactie op een ernstige infectie, trauma of inademing van schadelijke stoffen. Zelfs jongere, gezonde mensen kunnen plotseling ARDS ontwikkelen als gevolg van een ernstige longschade.

Er zijn altijd duidelijke vroege symptomen van ARDS

ARDS kan zich in sommige gevallen geleidelijk ontwikkelen, maar vaak treedt de verslechtering plotseling op zonder duidelijke waarschuwingssignalen. Kortademigheid, snelle ademhaling en een verlaagde zuurstofsaturatie kunnen zich in korte tijd ontwikkelen, waardoor snelle medische interventie noodzakelijk is.

Acute respiratory distress syndrome is een ernstige aandoening die snelle en gespecialiseerde medische zorg vereist. Begrip van de oorzaken en behandelingen kan helpen bij een tijdige herkenning en betere overlevingskansen.