Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS): Longaandoening

Acute respiratory distress syndrome (ARDS) is een levensbedreigende longaandoening waarbij onvoldoende zuurstof in de longen en in het bloed te vinden is. ARDS vloeit voort uit diverse ernstige aandoeningen. Kortademigheid en een blauwe huidskleur zijn enkele typische symptomen van ARDS. De behandeling bestaat uit medicatie en beademingsondersteuning. Daarnaast is het nodig de onderliggende oorzaak van Acute Respiratory Distress Syndrome te behandelen. De vooruitzichten zijn over het algemeen niet goed. Eén van de meest bekende personen die geleden zou hebben aan ARDS is de Britse popzanger George Michael die op 53-jarige leeftijd overleed op 25 december 2016.

• Synoniemen Acute Respiratory Distress Syndrome
• Epidemiologie ARDS
• Oorzaken: Schade aan de longen
• Risicofactoren onvoldoende zuurstof in longen en bloed
• Symptomen: Kortademigheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Beademing en medicatie
• Complicaties
• Prognose longaandoening is slecht

Synoniemen Acute Respiratory Distress Syndrome

Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• acute longbeschadiging
• longoedeem, verhoogde permeabiliteit (doorgankelijkheid)
• niet-cardiogeen longoedeem
• shocklong

Epidemiologie ARDS

De incidentie neemt toe met de leeftijd, variërend van 16 gevallen per 100.000 personen bij patiënten tussen de 15-19 jaar en 306 gevallen per 100.000 personen bij patiënten tussen van 75 en 84 jaar. De leeftijdsverdeling weerspiegelt de invloed van de onderliggende oorzaken. De geslachtsvoorliefde is afhankelijk van de oorzaak. Vrouwen zijn iets vaker dan mannen getroffen wanneer de oorzaak van ARDS te wijten is aan een trauma. Voor de meeste andere oorzaken is geen duidelijke seksuele voorliefde gemeld.

Oorzaken: Schade aan de longen

ARDS is te wijten aan een sterke directe of indirecte schade aan de longen. Hierbij treedt weefselschade op waardoor chemische stoffen vrijkomen die zich via het bloed verspreiden en de longen (en andere weefsels) beschadigen. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• acute pancreatitis ontsteking van alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen
• een bijna-verdrinking
• een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• een longtransplantatie
• een negatieve reactie op een bloedtransfusie
• een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• een trauma zoals bijvoorbeeld een zwaar hersenletsel of borstkasletsel
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen tegen kanker
• het inademen van braaksel dat in de longen terechtkomt (aspiratiepneumonie)
• het inademen van chemische stoffen / giftige dampen

ARDS leidt tot een ophoping van vocht in de longblaasjes (alveoli). Hierdoor komt onvoldoende zuurstof in de bloedbaan terecht. De vochtophoping maakt de longen ook zwaar en stijf, want de longblaasjes zijn minder elastisch. Hierdoor neemt het uitzettingsvermogen van de longen af. Het zuurstofgehalte in het bloed blijft vaak gevaarlijk laag, zelfs als de patiënt zuurstof ontvangt via een ademhalingsmachine (ventilator) door middel van een beademingsbuis (endotracheale tube). Kortademigheid en ademhalingsproblemen zijn bijgevolg de belangrijkste symptomen van deze ziekte. Ademhalingsondersteuning en medicijnen behandelen deze ziekte, die een wisselende prognose heeft.

Risicofactoren onvoldoende zuurstof in longen en bloed

ARDS gaat vaak gepaard met het falen van andere orgaansystemen, zoals de lever (leverfalen) of nieren (nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie)). Sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen) vormt een risicofactor. Sigaretten roken en overmatig alcoholgebruik zijn daarnaast andere risicofactoren.

Symptomen: Kortademigheid

De symptomen ontwikkelen zich bij de meeste patiënten binnen 12 tot 48 uur na het letsel of de ziekte. Vaak zijn patiënten met ARDS ernstig ziek. Ademhalingsproblemen, kortademigheid (dyspneu), een snelle ademhaling, een lage bloeddruk, hoesten en orgaanfalen zijn veel voorkomende symptomen van Acute Respiratory Distress Syndrome. De patiënt heeft eveneens een blauwkleuring van de huid en slijmvliezen (lippen en nagels) omwille van een zuurstoftekort in de weefsels. Deze blauwkleuring is in medische term gekend als "cyanose". Vermoeidheid, slaperigheid en verwardheid zijn tot slot andere kenmerken van de ziekte.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis en de huidige symptomen. Daarna beluistert hij via een stethoscoop (auscultatie) de ademgeluiden die bij ARDS abnormaal zijn. Deze krakende geluiden (reutels) wijzen op de aanwezigheid van vocht in de longen. Vaak is ook de bloeddruk laag (hypotensie). Cyanose komt ook vaak voor.

Diagnostisch onderzoek
Volgende diagnostische onderzoeken zijn nodig om Acute Respiratory Distress Syndrome te diagnosticeren:

• een bloedonderzoek (een laag zuurstofgehalte in het bloed is aanwezig bij ARDS)
• een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen; gebeurt niet bij alle patiënten)
• een CT-scan van de borstkas / het hart en de longen; dit onthult longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• een echocardiografie om hartfeln uit te sluiten (de resultaten zijn via een thoraxfoto vergelijkbaar met deze van ARDS).
• een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een pulsoximetrie voor de meting van het zuurstofgehalte in het bloed
• een sputumcultuur en sputumanalyse
• een thoraxfoto: Röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) waaruit blijkt dat aanzienlijke weefselbeschadiging is opgetreden aan de longen
• een urineonderzoek

Differentiële diagnose

Andere aandoeningen waarmee de arts rekening houdt wanneer hij de symptomenreeks van de patiënt in beeld heeft gebracht, zijn volgende aandoeningen:

• acute eosinofielenpneumonie
• acute overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen)
• ademhalingsfalen
• aspiratiepneumonie
• bacteriële sepsis
• beademingsmachine geassocieerde pneumonie
• een bijna-verdrinking
• een bijwerking op medicatie
• een hemorragische shock
• een longbloeding
• een longontsteking
• een septische shock
• heroïne toxiciteit
• het Goodpasture-syndroom (auto-immuunaandoening met symptomen aan nieren en longen)
• het Hamman-Rich syndroom
• het retinoïnezuur-syndroom
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• het tumorlysissyndroom
• het vette embolie syndroom
• leukemische infiltratie
• mechanische ventilatie
• niet-cardiogeen longoedeem
• niet-invasieve ventilatie
• pulmonaire eosinofilie
• reperfusie schade
• salicylaat toxiciteit
• sepsis
• transfusiegerelateerde acute longbeschadiging
• transfusiereacties
• ziekenhuis-verworven pneumonie (nosocomiale pneumonie: vorm van een ziekenhuisinfectie)

Behandeling: Beademing en medicatie

De behandeling van ARDS gebeurt meestal op de ziekenhuisafdeling intensieve zorgen. De arts wil de ademhaling ondersteunen en de oorzaak van ARDS behandelen. Hiervoor gebruikt hij bijvoorbeeld geneesmiddelen om infecties te bestrijden en verwijdert hij het vocht uit de longen. De patiënt krijgt veelal beademing via een beademingsmachine waardoor hij hoge doses zuurstof en positieve druk krijgt. De zuurstof komt in het lichaam terecht via een masker maar meestal via een buisje in de luchtpijp terwijl de patiënt verdoofd is. De arts behandelt ook de eventueel andere aangetaste organen. De schade hieraan is te wijten aan de ontstekingsopwekkende stoffen die in de longen zijn aangemaakt als gevolg van het letsel. De arts doet er verder alles aan om de longen te beschermen tegen verdere schade. De behandeling is vooral ondersteunend tot de longen zich herstellen.

Complicaties

Problemen die voortvloeien uit Acute Respiratory Distress Syndrome of de behandeling hirevan zijn onder meer:

• beademingsgerelateerde pneumonie
• een longemobilie door het ontstaan van bloedstolsels
• geheugenproblemen en cognitieve stoornissen
• het falen van vele orgaansystemen
• longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid)
• longschade, zoals een ingeklapte long (pneumothorax) als gevolg van letsel van de benodigde beademing tijdens het behandelproces

Sommige patiënten ontwikkelen ook psychische problemen, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS: soort angststoornis, waarbij een extreem emotionele reactie plaatsvindt op een enge gebeurtenis) en een depressie.

Prognose longaandoening is slecht

Ongeveer één derde van de patiënten met ARDS komt te overlijden aan de ziekte. Patiënten die overleven, krijgen het grootste deel van de normale longfunctie terug, maar veel patiënten hebben toch blijvende (milde) longschade, doordat littekenweefsel zich in de longen gevormd heeft. Overlevende patiënten lijden aan geheugenverlies of lijden aan andere beperkingen. Dit is het gevolg van hersenletsel dat de patiënt heeft opgelopen tijdens de niet goede werking van de longen en de hersenen omdat ze niet genoeg zuurstof kregen.