Sepsis (bloedvergiftiging): Levensbedreigende aandoening

Sepsis ontstaat wanneer chemische stoffen vrijkomen in de bloedbaan om een infectie te bestrijden, wat leidt tot ontstekingsreacties in het lichaam. Deze levensbedreigende toestand wordt veroorzaakt door ziektekiemen die zich in het bloed vermenigvuldigen, wat resulteert in ernstige symptomen zoals hoge koorts en orgaanfalen. Behandelingsopties omvatten medicatie, zuurstoftherapie en vochttoediening. De vooruitzichten variëren, maar snelle medische hulp kan de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren.

• Synoniemen sepsis
• Oorzaken: Overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen van sepsis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een levensbedreigende aandoening
• Nazorg
• Prognose
• Complicaties van bloedvergiftiging
• Preventie

Synoniemen sepsis

Sepsis staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Bloedvergiftiging
• Septikemie

Oorzaken: Overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen

Sepsis is een ernstige aandoening waarbij het lichaam een overdreven reactie vertoont op bacteriën en andere ziektekiemen. Deze reactie van het immuunsysteem is vaak extremer dan nodig en veroorzaakt symptomen die niet door de bacteriën zelf, maar door de chemische stoffen in het lichaam worden opgewekt. Een bacteriële infectie kan leiden tot sepsis. De meest voorkomende infectiehaarden zijn:

• De bekleding van de hersenen (meningitis)
• De bloedstroom
• De botten (voornamelijk bij kinderen)
• De darmen (meestal bij peritonitis, een ontsteking van het buikvlies door een infectie in de buikholte)
• De huid (cellulitis: huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• De lever of galblaas
• De longen (bacteriële longontsteking)
• De nieren (bovenste urineweginfectie of pyelonefritis)

Bij ziekenhuispatiënten begint een ziekenhuisinfectie vaak bij intraveneuze infusen, chirurgische wonden en doorligwonden (decubitus).

Risicofactoren

Sepsis komt vaker voor bij zeer jonge baby’s en ouderen, vooral als ze al andere gezondheidsproblemen hebben. Risicofactoren zijn onder andere:

• Recente ziekenhuisopname en/of invasieve behandelingen, zoals bij brandwonden
• Diabetes mellitus
• Een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door hiv / aids of kanker, of door het gebruik van immunosuppressiva
• Gebruik van medicijnen om afstoting van een orgaantransplantatie te voorkomen
• Antibioticaresistentie, vaak veroorzaakt door overmatig of foutief gebruik van antibiotica

Symptomen

Het klinische beeld van ernstige sepsis wordt ook wel het “systemic inflammatory response syndrome” (systemische inflammatoire respons syndroom, SIRS) genoemd. De symptomen ontwikkelen zich doorgaans snel. De bloeddruk daalt, wat leidt tot een shock. Hierdoor functioneren vitale organen en systemen niet goed door een verminderde doorbloeding. Dit geldt voor de nieren, de lever, de longen en het centraal zenuwstelsel.

Het eerste zichtbare symptoom van sepsis is vaak een verandering in de geestelijke toestand en een zeer snelle ademhaling (tachypneu). Andere symptomen zijn:

• Ademhalingsproblemen
• Anorexie
• Bevingen
• Bewusteloosheid
• Blauwe plekken of bloedingen (bloedstollingsproblemen)
• Degeneratieve orgaanverschijnselen: verminderde bloedtoevoer naar de ledematen en organen
• Diarree
• Duizeligheid of flauwvallen
• Dysartrie (onduidelijke spraak)
• Ernstige spierpijn (myalgie)
• Extreme zwakte
• Hoge hartslag (tachycardie)
• Hoge koorts of lage lichaamstemperatuur (hypothermie)
• Huid: een huiduitslag, koude huid, klamme huid of bleke huid, verkleurde stukken huid
• Licht in het hoofd door lage bloeddruk (hypotensie)
• Misselijkheid en braken
• Pyurie (pus in de urine)
• Rillingen
• Sterke vermoeidheid
• Verminderde urineproductie (oligurie)
• Verwardheid, desoriëntatie of delirium (acute verwardheid met wijzigingen in hersenfunctie)

Alarmsymptomen van sepsis

Sepsis is een levensbedreigende aandoening die ontstaat wanneer het lichaam op een ernstige infectie reageert met een ontregeling van de immuunrespons. Het is cruciaal om de alarmsymptomen van sepsis tijdig te herkennen, omdat een snelle diagnose en behandeling de overlevingskansen aanzienlijk kunnen verbeteren. Deze symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen snel verergeren.

Vroegtijdige symptomen

In de vroege stadia van sepsis kunnen patiënten symptomen ervaren die lijken op een gewone infectie, zoals koorts, rillingen, en algehele malaise. Dit zijn belangrijke signalen dat er iets niet in orde is en dat er snel medische hulp nodig is. Daarnaast kan er sprake zijn van een versnelde hartslag en een verhoogde ademhalingsfrequentie.

Veranderingen in mentale toestand

Een opvallend alarmsymptoom van sepsis is de verandering in de mentale toestand van de patiënt. Dit kan zich uiten in verwarring, desoriëntatie, of zelfs een verminderd bewustzijn. Deze symptomen duiden op een mogelijke verstoring van de bloedstroom naar de hersenen, wat kan gebeuren als sepsis vordert. Het is essentieel dat deze veranderingen serieus worden genomen en dat de patiënt onmiddellijk wordt onderzocht.

Huidveranderingen

Huidveranderingen kunnen ook wijzen op sepsis. Dit kan zich manifesteren als een bleek of klam huid, of als een ongewone uitslag die kan wijzen op een infectie of een schimmelinfectie. Bij sommige patiënten kunnen ook rode vlekken of bultjes op de huid verschijnen, die zich verder kunnen ontwikkelen tot blauwe plekken of blaren. Deze veranderingen zijn een teken dat er iets ernstigs aan de hand kan zijn.

Verminderde urineproductie

Een ander alarmsymptoom van sepsis is een aanzienlijke afname van de urineproductie. Dit kan duiden op een verminderde bloedstroom naar de nieren en kan wijzen op orgaanfalen. Patiënten met sepsis kunnen ook last hebben van andere symptomen zoals dorst of een droge mond, wat wijst op uitdroging. Het is belangrijk om deze signalen tijdig te herkennen en medische hulp te zoeken.

Ernstige ademhalingsproblemen

Sepsis kan ook leiden tot ademhalingsproblemen, zoals kortademigheid of een snelle ademhaling. Patiënten kunnen moeite hebben met ademen of een gevoel van benauwdheid ervaren. Dit kan wijzen op een ernstige infectie in de longen of andere delen van het lichaam, wat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Koorts of hypothermie

Koorts is een veelvoorkomend symptoom bij sepsis, maar bij sommige patiënten kan er ook sprake zijn van hypothermie (een abnormaal lage lichaamstemperatuur). Dit kan bijzonder zorgwekkend zijn, vooral bij oudere volwassenen of mensen met een verzwakt immuunsysteem. Beide temperatuurveranderingen moeten serieus worden genomen, aangezien ze kunnen wijzen op een ernstige infectie.

Pijn of ongemak

Sepsis kan ook gepaard gaan met een onverklaarbare en ongewone pijn of ongemak in verschillende delen van het lichaam. Dit kan wijzen op een onderliggende infectie of een ander ernstig probleem. Het is belangrijk om deze symptomen te melden aan een zorgverlener, zodat de juiste onderzoeken en behandelingen kunnen worden gestart.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bespreekt de medische voorgeschiedenis met de patiënt. Kenmerkend zijn een lage bloeddruk, een lichaamstemperatuur boven 38,3°C, een hartslag hoger dan 90 slagen per minuut en een ademhalingssnelheid hoger dan 20 ademhalingen per minuut.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek bevestigt de aanwezigheid van de bloedinfectie. Dit onderzoek kan bacteriën in het bloed, afwijkende aantallen witte bloedcellen, een laag aantal bloedplaatjes (trombocytopenie), verminderde lever- en nierfunctie en een te hoog zuurgehalte in het bloed (acidose) aantonen. Andere mogelijke onderzoeken zijn urine- of ontlastingsonderzoek om bacteriën aan te tonen, een monster van wondafscheiding, een sputumonderzoek, en beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan, MRI-scan, röntgenfoto of echografie.

Behandeling van een levensbedreigende aandoening

De eerste stap in de behandeling van sepsis is een snelle diagnose. Patiënten met sepsis worden meestal opgenomen op de afdeling intensieve zorg van het ziekenhuis, waar ze intraveneus antibiotica, zuurstoftherapie en vochttoediening krijgen. Andere behandelingen zijn onder andere:

• Beademing bij longfalen
• Chirurgische drainage om met pus gevulde abcessen te verwijderen
• Corticosteroïden om ontstekingen te verminderen
• Dialyse bij nierfalen
• Vasopressoren om de bloeddruk te verhogen

Nazorg

Na ontslag uit het ziekenhuis moeten patiënten regelmatig worden gecontroleerd op mogelijke terugval en complicaties. Het is essentieel om een gezonde levensstijl aan te nemen, waaronder een evenwichtig voedingspatroon, voldoende rust en het vermijden van stress. Daarnaast is het belangrijk om zich aan de aanbevolen controleafspraken te houden en eventuele voorgeschreven medicatie correct in te nemen.

Prognose

Sepsis kan levensbedreigend zijn, vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem of een chronische ziekte. Het kan enige tijd duren voordat de schade aan vitale organen zoals de hersenen, het hart en de nieren hersteld is. Het herstel na sepsis kan lang duren en vereist vaak uitgebreide revalidatie. Patiënten kunnen te maken krijgen met langdurige vermoeidheid, spierzwakte en cognitieve problemen. Psychologische ondersteuning kan nodig zijn om te helpen bij de emotionele gevolgen van een sepsisepisode.

Niet alle patiënten overleven een episode van sepsis. Ernstige septikemie kan leiden tot een levensbedreigende daling van de bloeddruk (septische shock), wat resulteert in het falen van meerdere organen en uiteindelijk de dood. Ongeveer 25 tot 50% van de patiënten met sepsis overlijdt eraan. Patiënten met mildere symptomen hebben hogere overlevingskansen dan degenen met ernstigere symptomen.

Complicaties van bloedvergiftiging

Bij ernstige sepsis is de bloedtoevoer naar vitale organen zoals de hersenen, het hart en de nieren verminderd. Sepsis kan leiden tot de vorming van bloedstolsels in de organen en in de armen, benen, vingers en tenen. Deze complicaties kunnen resulteren in orgaanfalen en weefselafsterving (gangreen).

Preventie

Het risico op sepsis kan worden verminderd door de aanbevolen vaccinaties te volgen. In het ziekenhuis moeten patiënten en zorgverleners een goede handhygiëne handhaven om infecties te voorkomen die tot sepsis kunnen leiden. Urinekatheters en intraveneuze infusen moeten worden verwijderd zodra ze niet langer nodig zijn.

Lees verder

• Septische shock: Complicatie van sepsis met lage bloeddruk
• Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose