Neutropenie: Laag aantal neutrofielen (witte bloedcellen)
Neutropenie is een toestand waarbij het aantal neutrofiele granulocyten alias neutrofielen, abnormaal laag is. Neutrofielen zijn een type witte bloedcellen in het immuunsysteem die het lichaam helpen bij het bestrijden van infecties. Tal van oorzaken leiden tot neutropenie, zoals chemotherapie het gebruik van bepaalde medicijnen en diverse aandoeningen. Veelal heeft de patiënt met neutropenie geen symptomen, maar de onderliggende oorzaak veroorzaakt deze wel. Een patiënt met neutropenie besteedt tot slot veel aandacht aan persoonlijke hygiëne, zoals de handen wassen, om het risico op een infectie te verlagen.
Functie neutrofielen: Infecties bestrijden
Witte bloedcellen bestrijden infecties die veroorzaakt zijn door bacteriën, virussen, schimmels en andere ziekteverwekkende organismen. Neutrofielen zijn een type witte bloedcellen. De productie hiervan gebeurt in het beenmerg. Ze detecteren infecties, verzamelen zich vervolgens op de plaats(en) van de infectie en vernietigen daarna de ziekteverwekkers.
Wanneer ontstaat neutropenie?
Wanneer het lichaam te weinig neutrofielen heeft, is sprake van “neutropenie”. Dit gebeurt door een gestoorde aanmaak (verminderde productie) of een verhoogde afbraak van neutrofielen. Bij neutropenie is het voor het lichaam moeilijker om te vechten tegen ziekteverwekkers. Hierdoor is de patiënt sneller ziek als gevolg van infecties. Van neutropenie is sprake wanneer een volwassen patiënt minder dan 1.000 neutrofielen per microliter bloed heeft. Als het aantal neutrofielen zeer laag is (minder dan 500 neutrofielen in een microliter bloed), ontstaat ernstige neutropenie. Wanneer de neutrofielen zo laag in aantal zijn, gaan zelfs bacteriën die normaal leven in de mond, op de huid en in de darmen, gekend als commensalen, een ernstige infectie veroorzaken.
Oorzaken: Verminderde productie of verhoogde afbraak
Verminderde productie van neutrofielen
Kanker
Neutropenie ontstaat bijvoorbeeld bij een patiënt met
kanker (zoals
acute lymfatische leukemie of
acute myeloïde leukemie) of die een behandeling van kanker krijgt via
chemotherapie of
radiotherapie (behandeling via bestraling). Wanneer kanker zich in het beenmerg bevindt, is de productie van neutrofielen lager. Het totale aantal witte bloedcellen is mogelijk eveneens lager bij een behandeling met chemotherapie, want hierdoor vertraagt de productie van gezonde witte bloedcellen door het beenmerg.
Aangeboren
Een aangeboren probleem met de beenmergproductie leidt ook tot een verminderde productie van neutrofielen. Diverse beenmergaandoeningen zoals
myelofibrose (tekort van bloedcellen) en
leukemie resulteren eveneens in een verlaagde productie. Daarnaast zijn bepaalde syndromen en andere genetische aandoeningen de oorzaak van neutropenie zoals:
Infecties
Infecties, zoals
tuberculose (TBC: bacteriële infectie met longproblemen) en knokkelkoorts veroorzaken tevens sneller een lager aantal
neutrofielen. Dit geldt bovendien voor bepaalde virale infecties zoals
malaria, het Epstein-Barr virus, het
cytomegalovirus, HIV en virale
hepatitis (leverontsteking).
Verhoogde afbraak van neutrofielen
Door de
ziekte van Crohn (aandoening met
buikpijn, diarree en
gewichtsverlies),
reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een
ontsteking van gewrichten en andere organen) en
systemische lupus erythematosus ontwikkelt de patiënt een verhoogde afbraak van neutrofiele granulocyten wat resulteert in neutropenie.
Medicijnen
Het gebruik van sommige
geneesmiddelen veroorzaakt eveneens soms neutropenie. Dit geldt voor
antibiotica (voor de bestrijding van bacteriële infecties), medicatie tegen een hoge bloeddruk (
hypertensie), anti-epileptica (voor de behandeling van
epileptische aanvallen) en
antipsychotica.
Symptomen verminderd aantal witte bloedcellen
Vaak is een patiënt met neutropenie asymptomatisch. In sommige gevallen spoort de arts dit per toeval op bij een
bloedonderzoek. Niettemin kampen sommige patiënten met bepaalde infecties of een andere onderliggende oorzaak van neutropenie en hierbij treden dan wel symptomen op.
Infectie: Slijmvliezen
Infecties die gepaard gaan met neutropenie, tasten ook sneller de slijmvliezen aan, waardoor
aften, zweren,
abcessen, een ongewone
vaginale afscheiding en
pijn of
jeuk rond de anus, ontstaan.
Infectie: Algemene symptomen
Andere typische symptomen van een infectie zijn:
Een zeldzame vorm van neutropenie is bijvoorbeeld “cyclische neutropenie”. De patiënt krijgt hierbij gemiddeld om de drie weken zich herhalende korte perioden van neutropenie. Hij heeft hierbij vaak last van aften in de mond en
huidinfecties.
Vaak is de mate van infectie evenredig met het aantal neutrofielen. Wanneer deze erg laag in aantal zijn, heeft de patiënt vaak meer ernstige symptomen van een infectie.
Diagnose en onderzoeken
Een bloedonderzoek is nodig om de diagnose te stellen. Dit onthult het aantal en het type cellen in het bloed.
Behandeling laag aantal neutrofielen
Indien mogelijk tracht de arts de oorzaak van neutropenie te verhelpen. Wanneer het beenmerg zich herstelt en weer voldoende witte bloedcellen aanmaakt, herstelt de patiënt spontaan van neutropenie. Antibiotica bestrijden bacteriële infecties. Bepaalde geneesmiddelen stimuleren indien nodig de aanmaak van witte bloedcellen (granulocyt-koloniestimulerende factor). Indien mogelijk wijzigt de arts de medicatie van de patiënt indien deze de oorzaak zijn van neutropenie. Een andere behandeling bestaat uit het intraveneus (
medische term: via een ader) toedienen van immunoglobuline. Dit zijn antilichamen van gedoneerde bloedmonsters die de arts in het bloed van de patiënt brengt. Voor sommige ernstige vormen van neutropenie is een
stamceltransplantatie vereist.
Infecties voorkomen
Bij neutropenie is het belangrijk om infecties te voorkomen omdat het lichaam deze met een laag aantal neutrofielen moeilijker kan bestrijden. Dit doet hij door uit de buurt te blijven van patiënten die reeds symptomen van een infectie vertonen. De patiënt is verder voorzichtig met (huis)dieren om zo geen infectie van het dier op te lopen. Hij wast tevens de
handen vaak met water en zeep (
goede handhygiëne).
Ook het regelmatig poetsen van de tanden en flossen is belangrijk.
Schoenen dragen en uit rivieren en vijvers wegblijven, is aangewezen. Indien mogelijk vermijdt de patiënt tevens om de luier van een
baby te vervangen. Heeft de patiënt met neutropenie
snijwonden of
schaafwonden, dan is het belangrijk deze te bedekken met een verband. Tot slot vermijdt de patiënt ongepasteuriseerde zuivelproducten, onvoldoende verhit vlees en rauwe groenten, fruit, granen, noten en honing.
Prognose variabel
De vooruitzichten zijn afhankelijk van de oorzaak van neutropenie. Sommige infecties, kankers en andere aandoeningen zijn potentieel levensbedreigend.
Lees verder