Neutropene koorts door chemotherapie: oorzaak en behandeling

Een chemokuur kan zorgen voor een drastische daling van het aantal witte bloedcellen. Dit heeft een grote impact op het immuunsysteem en maakt patiënten erg vatbaar voor infecties en ontstekingen. Wanneer het aantal circulerende neutrofiele granulocyten onder een kritieke grens duikt dan wordt wel gesproken van neutropenie. Patiënten die tijdens een chemokuur te maken krijgen met een infectie maar deze vanwege hun lage weerstand niet aankunnen ontwikkelen mogelijk neutropene koorts. Behandeling middels de toediening van antibiotica via een infuus is dan noodzakelijk. Men moet hiervoor opgenomen worden in het ziekenhuis.

Neutropenie en neutropene koorts

• Wat is neutropenie?
• Effect van chemotherapie op de witte bloedcellen
• Besmetting met infectie of virus tijdens chemokuur: neutropene koorts
• Behandeling neutropene koorts

Wat is neutropenie?

Neutropenie is de wetenschappelijke benaming voor een tekort aan circulerende neutrofiele granulocyten. Dit is naast lymfocyten, monocyten, eosinofielen en basofielen één van de vijf soorten witte bloedcellen die voorkomen bij mensen. Het is tevens de meest voorkomende soort van witte bloedcellen. Circa 50 tot 70% van witte bloedcellen wordt gevormd door neutrofielen. Dit is de eerste verdedigingslinie van met lichaam tegen ontstekingsreacties en bacteriële infecties. Het gevolg van een tekort aan dit type bloedcellen heeft dan ook een grote impact op het immuunsysteem. Lijdt iemand aan neutropenie dan is hij of zij zeer vatbaar voor infecties en ontstekingen.

Neutropenie kan twee verschillende oorzaken hebben: ofwel er worden te weinig neutrofiele granulocyten door het lichaam aangemaakt, ofwel ze worden in een te hoog tempo gebruikt. Dat laatste is eigenlijk altijd het gevolg van een zeer ernstige infectie. Normaliter is het lichaam immers prima in staat om de productie van de cellen op peil te houden. Bij een infectie reageert het lichaam zelfs zo goed dat tijdelijk een overschot aan neutrofiele granulocyten ontstaat.

Effect van chemotherapie op de witte bloedcellen

Chemotherapie wordt ingezet om een breed scala aan kankers te bestrijden. Het doel van chemotherapie is het doden van de in het lichaam aanwezige kankercellen. Het nadeel is echter dat daarbij onvermijdelijk ook gezonde cellen worden aangevallen. Dit is tevens de oorzaak van het feit dat veel mensen die een chemokuur ondergaan hun haar en nagels verliezen en er tevens andere ziekteverschijnselen zoals misselijkheid en vermoeidheid optreden. Chemotherapie kan ook tijdelijk het aantal beschikbare witte bloedcellen drastisch verlagen. Het probleem zit hem dan niet in een verhoogd gebruik maar in een verstoring van de aanmaak van nieuwe witte bloedcellen. Voor men aan een nieuwe kuur begint wordt dan ook vaak het aantal witte bloedcellen geteld. Is dit te laag dan moet een kuur om die reden soms uitgesteld worden. De daling van het aantal witte bloedcellen kan niet voorkomen worden. Patiënten wordt wel aangeraden te zorgen voor een goede hygiëne in de vorm van het dagelijks nemen van een bad, zeer regelmatig handen wassen en tandenpoetsen en het direct verzorgen van opgelopen wondjes. Op die manier kan eraan worden bijgedragen dat het immuunsysteem niet 'overvraagd' wordt.

Besmetting met infectie of virus tijdens chemokuur: neutropene koorts

Raakt men tijdens een chemokuur besmet met een infectie of een virus dan kan dit ernstige gevolgen hebben, juist doordat de weerstand laag is. Het lichaam is dan mogelijk niet in staat om zelf tegen de infectie of het virus te vechten en deze te verslaan. In dat geval krijgt men neutropene koorts: een koorts die verband houdt met neutropenie. Dit komt voor bij circa 1% van de patiënten die chemotherapie ondergaan. Er wordt ook wel gesproken van chemotherapie-geïnduceerde neutropenie. Neutropene koorts gaat gepaard met de volgende symptomen:

• Verhoging van de temperatuur boven de 38 graden
• Gevoel van ziek zijn
• Koude rillingen
• Moeite met slikken
• Luchtweginfecties met hoesten
• Infectie van de urinewegen
• Buikkrampen en een branderig gevoel bij de anus
• Huidinfecties

Behandeling neutropene koorts

Wanneer een patiënt zich presenteert met neutropene koorts dan kan dit een potentieel levensbedreigende situatie zijn waarbij medisch ingrijpen noodzakelijk is. Patiënten worden hiervoor opgenomen in het ziekenhuis en behandeld met antibiotica via een infuus. Medicijnen die veel gebruikt worden om neutropene koorts te bestrijden zijn onder meer moxifloxacine, amoxicilline, ciprofloxacine, augmentin, meropenem, vancomycine, ceftazidim en teicoplanine. Om ervoor te zorgen dat men voldoende vocht binnen krijgt is ook de intraveneuze toediening van vocht noodzakelijk. Daarnaast wordt nauwgezet in de gaten gehouden onder meer de nierfunctie en electrolieten op peil blijven. De behandeling wordt doorgaans doorgezet tot men minimaal 48 uur koortsvrij is en de diverse kweken die worden afgenomen negatief zijn.

Om contact met ziekteverwekkers zo veel mogelijk te vermijden komt men doorgaans op een eenpersoonskamer te liggen en neemt het behandeld personeel extra hygiënemaatregelen. Vaak mogen naasten ook tijdelijk geen direct contact hebben met de patiënt om te voorkomen dat ziekteverwekkers worden overgedragen.