Coeliakie: Symptomen en gezondheidseffecten

Coeliakie is een chronische darmaandoening die wordt veroorzaakt door een aangeboren glutenintolerantie. Deze intolerantie voor gluten kan leiden tot een diversiteit aan symptomen en klachten. Wanneer er niet tijdig een behandeling in gang wordt gezet, kan coeliakie leiden tot onherstelbare schade aan de dunne darm. Daarom is het belangrijk dat de diagnose tijdig wordt vastgesteld. Welke symptomen kunnen wijzen op coeliakie? Hoe wordt deze aandoening vastgesteld? Welke behandeling is er mogelijk en is glutenintolerantie te genezen?

• Wat is coeliakie?
• Wat zijn gluten?
• Mogelijke symptomen bij coeliakie
• Veelvoorkomende verschijnselen bij volwassenen
• Veelvoorkomende verschijnselen bij kinderen
• Groepen met een verhoogd risico
• Wat zijn mogelijke gezondheidseffecten bij glutenintolerantie?
• Hoe kan glutenintolerantie worden vastgesteld?
• Bloedonderzoek
• Gastroscopie
• Dubbelballon endoscopie
• Behandeling
• Start niet met een behandeling voordat de diagnose is gesteld
• Coeliakie en lactose-intolerantie
• Steun en informatie voor patiënten

Wat is coeliakie?

Mensen die lijden aan coeliakie hebben een glutenintolerantie. Het eten van voedingsmiddelen die gluten bevatten, leidt bij iemand met deze auto-immuunziekte tot beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Het zijn de gliadines van een glutencomplex die deze heftige afweerreactie in gang zetten. Bij een dergelijke reactie worden er immunoglobulinen van klasse A (IgA) gevormd. Dit zijn antilichamen die bij gezonde mensen helpen in de strijd tegen lichaamsvreemde stoffen als virussen en bacteriën. Wanneer er sprake is van coeliakie, vallen deze antistoffen de lichaamseigen cellen aan, waardoor er een ontstekingsreactie optreedt. Zo’n ontstekingsreactie leidt tot de beschadiging van weefsel, wat bij glutenintolerantie het slijmvlies van de dunne darm betreft.

Wat zijn gluten?

Met gluten wordt een groep eiwitten aangeduid die in sommige granen voorkomt. Gluten is onder te verdelen in twee verschillende groepen, namelijk glutenines en gliadines. Gliadines is de eiwitgroep die mensen met coeliakie niet kunnen verdragen. Gliadines vind je onder andere terug in tarwe, rogge, spelt en durum. Deze granen en daarmee ook alle voedingsmiddelen waar deze granen in verwerkt zijn, dienen te worden vermeden door iemand met een intolerantie voor gluten. Granen als mais en rijst bevatten glutines, maar geen gliadines. Deze kunnen dus wel zonder problemen worden genuttigd.

Mogelijke symptomen bij coeliakie

De auto-immuunziekte is aangeboren en mogelijk spelen erfelijke factoren een rol bij de aandoening. Toch heeft niet iedere patiënt vanaf de jongste jaren te maken met klachten door coeliakie. De symptomen kunnen per persoon verschillen. Ook is er een verschil tussen de symptomen bij kinderen en bij volwassenen.

Veelvoorkomende verschijnselen bij volwassenen

Coeliakie kan zich op verschillende manieren manifesteren en de klachten verschillen dan ook per persoon. Een aantal klachten bij volwassenen komt vaker voor, zoals:

• Obstipatie
• Aanhoudende diarree
• Misselijkheid
• Vettige ontlasting met een penetrante geur
• Buikpijn
• Winderigheid

Vaak is het bij volwassenen wel zo dat er achteraf gezien al langere tijd ‘vage’ klachten aanwezig waren, voordat er een diagnose wordt gesteld. Doordat de symptomen mogelijk nog redelijk mild waren en er niet dagelijks ernstige hinder werd ondervonden, werd er simpelweg niet aan glutenintolerantie gedacht.

Veelvoorkomende verschijnselen bij kinderen

Bij kinderen worden er doorgaans andere symptomen gezien dan bij volwassenen. Bij baby’s kunnen de klachten ontstaan als ze enkele maanden oud zijn, zodra ze brood gaan eten. Dit hoeft echter niet. De symptomen kunnen op elke leeftijd optreden. Veel geziene symptomen bij jonge kinderen zijn:

• Dunne armen en benen
• Een opgezette buik
• Het hebben van een groeiachterstand
• Huilerigheid
• Een te kleine toename in gewicht
• Aften in de mond
• Problemen met het tandglazuur
• Schuimende ontlasting

Een vertraagde pubertijd kan bij tieners ook een symptoom zijn van glutenintolerantie.

Groepen met een verhoogd risico

Bij het al dan niet krijgen van coeliakie spelen zowel omgevingsfactoren als erfelijke factoren een rol, al is de exacte oorzaak anno 2018 nog altijd onbekend. Wel is bekend dat er bepaalde risicogroepen zijn. Zo hebben mensen die een eerstegraads familielid met glutenintolerantie hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van deze ziekte. Ook mensen die een auto-immune lever- of schildklierziekte hebben, lopen een groter risico. Hetzelfde geldt voor mensen met diabetes type 1, het Downsyndroom, het syndroom van Turner en het syndroom van Williams.

Wat zijn mogelijke gezondheidseffecten bij glutenintolerantie?

Als iemand lijdt aan een intolerantie voor gluten en diegene wordt niet behandeld en past zijn eetpatroon niet op aan zijn ziekte, dan zal de darmwand steeds verder beschadigd raken. Als gevolg van deze beschadiging, zullen de voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft op goed te kunnen functioneren, steeds moeilijker kunnen worden opgenomen. Bij een tekort aan voedingsstoffen, kunnen er allerlei klachten ontstaan, die zowel fysiek als mentaal van aard kunnen zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gewichtsverlies, vermoeidheid en depressie. Bij een langdurig voedingstekort kunnen er bloedarmoede, botontkalking en ondergewicht ontstaan. Bij vrouwen kan dit eveneens gevolgen hebben voor hun menstruatiecyclus en vruchtbaarheid.

Hoe kan glutenintolerantie worden vastgesteld?

Coeliakie kan aan de hand van diverse tests en onderzoeken door een internist worden vastgesteld. Wanneer je huisarts vermoedt dat er sprake is van glutenintolerantie, dan zal hij in de eerste instantie een bloedonderzoek starten. Aan de hand van de uitslag van dit onderzoek, kan er eventueel worden gekozen voor een doorverwijzing naar het ziekenhuis voor het uitvoeren van een gastroscopie of een dubbelballon endoscopie.

Bloedonderzoek

Met een standaard bloedtest kan er worden vastgesteld of er antistoffen in het lichaam aanwezig zijn die kunnen duiden op glutenintolerantie. De huisarts kan bloed afnemen en naar het lab sturen of je wordt verwezen naar een prikpoli om bloed af te laten nemen. Wanneer er geen antistoffen worden aangetroffen in het bloed, dan heb je hoogstwaarschijnlijk geen coeliakie en zal er in verreweg de meeste gevallen geen nader onderzoek naar mogelijke glutenintolerantie worden gedaan. Wanneer er wel antistoffen worden aangetroffen, dan zal er over het algemeen een vervolgonderzoek in het ziekenhuis worden gedaan. Dit kan een gastroscopie of een dubbelballon endoscopie zijn.

Gastroscopie

Bij een gastroscopie zal de behandelend arts in het ziekenhuis een endoscoop (een flexibele slang die voorzien is van licht en camera) via de mond en slokdarm de maag en de twaalfvingerige darm binnenbrengen. Op een beeldscherm kan de arts zien of er afwijkingen zichtbaar zijn. Ook kan de arts zien of er sprake is van een aandoening van de dunne darm. Het is mogelijk om via de endoscoop een klein instrument in te brengen, waarmee hij een stukje weefsel van de darm kan verwijderen. Dit weefsel kan hij vervolgens met een microscoop bekijken, om te zien of het darmslijmvlies is aangedaan. Aan de hand van het type beschadiging dat te zien is in het biopt in combinatie met de beschreven symptomen, kan de arts vaststellen of je glutenintolerant bent.

Dubbelballon endoscopie

Bij een dubbelballon endoscopie wordt er een endoscoop via de mond of anus ingebracht bij de patiënt. De endoscoop wordt vervolgens vastgezet met behulp van een soort ballonnen. Door de peristaltische bewegingen die de darm maakt, zal de endoscoop worden voortbewogen door de darm. Op het scherm kan de arts de gehele darm bekijken, iets dat met een gastroscopie niet mogelijk is.

Behandeling

Coeliakie is helaas niet te genezen. De enige manier om met deze ziekte om te gaan, is door het eetpatroon aan te passen, zodat je geen gliadinebevattende gluten meer binnenkrijgt. Wanneer je je strikt aan een passend dieet houdt, dan zal het darmslijmvlies en daarmee ook de werking van de darm doorgaans herstellen. Doordat er geen genezing mogelijk is, ben je genoodzaakt om de rest van je leven je voeding aan te passen. Een hapje tarwebrood kan bijvoorbeeld al voldoende zijn om darmklachten en andere bijbehorende symptomen te veroorzaken. Als je de diagnose glutenintolerantie hebt gekregen, dan is het raadzaam om je tot een voedingsdeskundige te wenden die ervaring heeft op het gebied van glutenvrije voeding. Samen kunnen jullie een dieet samenstellen dat bij je past en waarmee je voorkomt dat er schade aan je ingewanden wordt aangericht.

Start niet met een behandeling voordat de diagnose is gesteld

Dit klinkt wellicht vreemd, omdat je waarschijnlijk zo snel mogelijk van je klachten verlost wilt zijn. Toch is het niet aan te raden om je eetpatroon aan te passen, wanneer je enkel vermoedt dat je coeliakie zou kunnen hebben. Als je de veroorzakende gluten vermijdt, dan zal het weefsel van de dunne darm beginnen te herstellen. Ook zal IgA-waarde in het bloed dalen. Als er nog een onderzoek moet volgen om coeliakie vast te stellen en jouw lichaam is al grotendeels hersteld, dan loop je de kans dat de juiste diagnose niet kan worden gesteld. Wacht dus eerst af of je daadwerkelijk glutenintolerant bent alvorens je je dieet hierop aanpast.

Coeliakie en lactose-intolerantie

Het komt geregeld voor dat mensen met een intolerantie voor gluten eveneens last hebben van lactose-intolerantie. In de meeste gevallen zullen de klachten die verband houden met lactose-intolerantie verdwijnen, nadat de coeliakiebehandeling is gestart en de slijmvliezen van de darmen zich beginnen te herstellen.

Steun en informatie voor patiënten

Als je zelf lijdt aan coeliakie of je hebt iemand in je naaste omgeving die patiënt is, dan kun je je voor informatie omtrent deze ziekte wenden tot een lotgenotenvereniging. In Nederland is er de Nederlandse Coeliakie Vereniging. Nederlandstalige Belgen kunnen terecht bij de VCV, oftewel de Vlaamse Coeliakie Vereniging.