Coeliakie: oorzaken, symptomen, behandeling, prognose

Bij mensen met coeliakie is de wand van de dunne darm zo aangedaan dat voedsel niet voldoende kan worden opgenomen. Dit wordt malabsorptie genoemd. Coeliakie komt meestal in het eerste levensjaar voor, maar kan op iedere leeftijd ontstaan. De ziekte komt vaker voor bij vrouwen. Wat zijn de oorzaken en symptomen van coeliakie, hoe kan de ziekte behandeld worden en hoe is de prognose? Coeliakie wordt ook wel glutenintolerantie genoemd.

Inhoud artikel

• Dunne darm
• Coeliakie/glutenintolerantie
• Oorzaken coeliakie
• Symptomen coeliakie
• Complicaties coeliakie
• Diagnose coeliakie
• Behandeling coeliakie
• Prognose coeliakie
• Auto-immuunziekte
• Nederlandse Coeliakie Vereniging
• Het jaar van de quinoa

Dunne darm

De dunne darm is het darmgedeelte tussen de maag en de dikke darm. De dunne darm bestaat uit de twaalfvingerig darm (duodenum), de nuchtere darm (jejunum) en de kronkeldarm (ileum). De kronkeldarm mondt uit in de dikke darm (rechtsonder in de buik). Het grootste deel van de spijsvertering vindt plaats in de dunne darm, het verteerde voedsel wordt door de darmwand heen in de bloedvaten en lymfvaten opgenomen.

Coeliakie/glutenintolerantie

Bij coeliakie is er sprake van een gebrekkige opname van voedingsstoffen doordat de darm is aangetast door een reactie op gluten. Gluten is een eiwit dat in veel voedingsproducten voorkomt. De ziekte komt voor in landen waar tarwe een belangrijk voedingsmiddel is. De ziekte komt meestal in het eerste levensjaar voor, maar het kan zich ontwikkelen op iedere leeftijd. Coeliakie komt meer voor bij vrouwen en komt soms in bepaalde families vaker voor. Leefwijze is geen factor van betekenis.

Oorzaken coeliakie

De wand van de dunne darm is zo aangedaan dat voeding niet voldoende kan worden opgenomen. Hoe deze aantasting tot stand komt, is niet helemaal duidelijk, maar de oorzaak lijkt een immuunreactie te zijn. Er worden antilichamen tegen gluten gevormd. Het gevolg is dat voeding niet voldoende kan worden opgenomen, dit wordt ook wel malabsorptie genoemd. Het kan leiden tot een gebrek aan voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen. Deze voedingsstoffen zijn voor een goede gezondheid zeer belangrijk. Het lijkt erop dat er een erfelijke factor is, coeliakie komt soms vaker voor in bepaalde families.

Symptomen coeliakie

Meestal zie je de symptomen bij een baby al vrij snel, namelijk als de eerste granen worden toegevoegd aan het voedsel. Dit gebeurt meestal als een kind drie tot vier maanden is. Bij volwassenen kan het wel even duren voordat er verschijnselen zijn die kunnen duiden op coeliakie. Vaak heeft men al jaren last van vage klachten.

Klachten

• De ontlasting is veel, los en ruikt sterk;
• De ontlasting ziet er vettig uit;
• De buik is opgezet;
• Soms heeft de persoon last van trommelstokvingers;
• Last van winderigheid;
• Verlies van gewicht;
• Spierkrampen (bij volwassenen);
• Gevoel van vermoeidheid en zwakte;
• Soms uitslag op billen, knieën, ellebogen, schouders, de uitslag kan gepaard gaan met jeuk;
• Bij baby’s en jonge kinderen kunnen ook nog optreden: hele dunne ontlasting, het kind groeit niet genoeg en er kan verlies van spierweefsel optreden (dit zie je vooral bij de billetjes).

Complicaties coeliakie

• Als er een tekort ontstaat aan vitaminen en mineralen kan dit leiden tot anemie (bloedarmoede door een tekort aan ijzer) en osteomalacie (tekort aan vitamine D en calcium).
• Als coeliakie niet behandeld wordt dan kan het risico op kanker groter worden, met name van de dunne darm.

Diagnose coeliakie

Op basis van de klachten die iemand heeft kan de huisarts vermoeden dat het om coeliakie gaat. Helemaal als er sprake is van uitslag die jeukt. Een bloedtest kan zorgen voor bevestiging van de diagnose: er wordt gezocht naar antilichamen. Als een baby klachten krijgt vlak nadat het met vast voedsel is begonnen dan kan er aan coeliakie worden gedacht. Een monster van het weefsel van de wand van de dunne darm kan zekerheid brengen. Er wordt bij dit onderzoek een endoscoop via de mond ingebracht. Een aangetaste darm zal een glad oppervlak vertonen. Verder kan er bloed worden afgenomen voor onderzoek om te kijken of er sprake is van bloedarmoede.

Behandeling coeliakie

De behandeling bestaat uit het niet nuttigen van voedsel met gluten. Het is een eiwit dat zit in tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut en in mindere mate in haver. Het is geen eenvoudig dieet, er zal hulp moeten komen van een diëtist. Mogelijk heb je supplementen vitaminen en mineralen nodig na het vaststellen van de diagnose. Als er geen gluten meer in het lichaam binnenkomen dan zal dat meestal zorgen voor een grote en snelle verbetering. De verschijnselen zullen uiteindelijk volledig verdwijnen.

Prognose coeliakie

Coeliakie is een chronische aandoening en kan terugkomen als iemand weer gluten gaat gebruiken. Als de ziekte veel voorkomt in families dan kunnen familieleden van iemand met coeliakie onderzocht worden om te kijken of zij het ook hebben.

Auto-immuunziekte

Coeliakie is een auto-immuunziekte. Het lichaam maakt antistoffen tegen eigen weefsels. Coeliakie komt voor in relatie met diabetes type 1, schildklierafwijkingen, dit zijn ook auto-immuunziekten. Mensen met coeliakie hebben ook vaak last van lactose-intolerantie en botontkalking. Coeliakie zie je ook regelmatig bij mensen met het syndroom van Williams, het syndroom van Down en het syndroom van Turner.

Nederlandse Coeliakie Vereniging

De vereniging zet zich al bijna veertig jaar in voor mensen met coeliakie en dermatitis herpetiformis. Het aantal leden groeit ieder jaar, er zijn al meer dan veertienduizend volwassenen en kinderen aangesloten bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging. De vereniging helpt mensen door voorlichting, lotgenotencontact, belangenbehartiging en het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek.

Het jaar van de quinoa

2013 werd door de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties uitgeroepen tot het jaar van de quinoa. De voedzame korrels zitten vol met eiwit en andere gezonde stoffen en bevatten maar weinig calorieën . De vruchtjes van de quinoaplant zijn eigenlijk zaden, maar ze zien eruit als graan. Je kunt quinoa kopen in verschillende kleuren, in de supermarkt tref je waarschijnlijk alleen de witte aan, maar in natuurvoedingswinkels kun je ook rode en zwarte quinoa kopen. Als je allergisch bent voor gluten (coeliakie) dan mag je dus geen granen zoals tarwe, spelt, gerst, haver en rooge. Quinoa is wel geschikt omdat er geen gluten in de zaadjes zitten, het zijn namelijk geen echte granen, ze lijken er alleen maar op. Met het quinoameel kunnen pasta, brood en ontbijtgranen worden gemaakt. Als je de korrels gebruikt, kun je ze het beste eerst afspoelen. Ze zijn namelijk bedekt met saponine, dit is een zeepstof die van nature voorkomt op verschillende planten. Dit geeft een wat bittere smaak. Doe de quinona in een zeef en spoel het af onder de kraan.