Septische shock: Complicatie van sepsis met lage bloeddruk

Een septische shock is een ernstige en levensbedreigende complicatie van sepsis, wat een extreme reactie is op een infectie in het lichaam. Sepsis ontstaat doordat het immuunsysteem zelf een ontstekingsreactie veroorzaakt, wat leidt tot orgaanschade. Bij een septische shock ervaart de patiënt de tekenen van sepsis in combinatie met een gevaarlijk lage bloeddruk. De organen functioneren niet goed doordat er te weinig bloeddoorstroming is. Onmiddellijke medische hulp met medicatie en soms chirurgie is vereist. De overlevingskansen zijn beter als de behandeling snel wordt opgestart.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Sepsis
• Septische shock
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Antibiotica
• Vochtherstel
• Medicatie
• Ondersteuning van organen
• Chirurgie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Vroege behandeling van infecties
• Vaccinatie
• Hygiëne en infectiepreventie
• Bewaking van risicopatiënten

Epidemiologie

De prevalentie van septische shock varieert wereldwijd, maar het komt vaker voor bij patiënten die in een ziekenhuis verblijven, vooral op de intensive care. Het risico is verhoogd bij patiënten met chronische ziekten, oudere volwassenen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. De sterftecijfers zijn aanzienlijk en variëren, maar septische shock heeft doorgaans een hoge mortaliteit, vooral als de behandeling niet tijdig wordt gestart.

Oorzaken

Septische shock ontstaat als een complicatie van sepsis. Sepsis wordt meestal veroorzaakt door bacteriën, schimmels of (zelden) virussen. Deze infecties leiden tot een systemische ontstekingsreactie, waarbij chemische stoffen in de bloedbaan vrijkomen om de infectie te bestrijden. Deze reactie kan leiden tot uitgebreide ontsteking en schade aan de organen. Een septische shock treedt op wanneer sepsis onbehandeld blijft en resulteert in een ernstige daling van de bloeddruk, wat de bloedstroom naar de organen vermindert en kan leiden tot orgaanschade en overlijden.

Risicofactoren

Aandoeningen

Aandoeningen die de kans op een septische shock verhogen, zijn onder meer:

• cirrose (littekenvorming in de lever)
• een bloedstroominfectie (bacteriëmie)
• een hartziekte
• een longontsteking
• een infectie in de buikholte
• een lymfoom
• een nierziekte of een nierinfectie
• een orgaan- of beenmergtransplantatie
• een recente infectie
• een recente operatie of medische ingreep
• een urineweginfectie
• hiv / aids
• kanker
• leukemie
• psoriasis (chronische huidziekte met droge en schilferige huid)
• reumatische aandoeningen zoals systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening) en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• suikerziekte (diabetes mellitus)

Omgevingsfactoren

Katheters

Verblijfskatheters vormen een risicofactor voor een septische shock. Dit zijn katheters die gedurende langere tijd op hun plaats blijven, zoals intraveneuze (via een ader) lijnen en urinekatheters, en plastic en metalen stents gebruikt voor drainage (afvoeren van pus).

Leeftijd

Een septische shock komt het vaakst voor bij erg oude en erg jonge patiënten. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn eveneens vaker aangetast. Zwangere vrouwen lopen ook een verhoogd risico op een septische shock.

Medicatie

Verder veroorzaken medicijnen sneller een septische shock. Het langdurig gebruik van antibiotica en het recent gebruik van steroïde geneesmiddelen zijn bekende risicofactoren. Chemotherapie, wat de arts inzet voor de behandeling van kanker, leidt ook sneller tot de ernstige aandoening.

Voeding

Een septische shock komt tot slot sneller tot uiting bij patiënten die een slecht voedingspatroon hebben.

Symptomen

Sepsis

Sepsis begint meestal mild maar kan snel ernstig worden. In de vroege fase van sepsis ervaart de patiënt een snelle hartslag die hoger is dan 90 slagen per minuut (tachycardie), een snelle ademhaling van meer dan 20 ademhalingen per minuut (tachypneu), een lage lichaamstemperatuur van minder dan 36 °C (hypothermie) en koorts die meestal hoger is dan 38 °C.

Septische shock

Een septische shock treedt op als sepsis onbehandeld blijft. Patiënten met een septische shock hebben een zeer lage bloeddruk (hypotensie) die niet reageert op vochtvervanging, in combinatie met de tekenen van sepsis. Een lage bloeddruk verlaagt de bloedstroom waardoor zuurstof moeilijk de organen bereikt.

Bij ernstige sepsis ontstaat orgaanschade waarbij meestal de nieren, het hart, de longen of de hersenen aangetast zijn. Belangrijke tekenen van een ernstige septische shock omvatten:

• acute verwardheid
• bewustzijnsverlies
• buikpijn
• desoriëntatie
• diarree
• duizeligheid
• een abnormale hartpompfunctie
• een afname van het aantal bloedplaatjes (trombocytopenie)
• een blauwachtige verkleuring van de vingers of lippen (cyanose)
• een koude huid, een klamme huid, een bleke huid of gevlekte huid
• een onduidelijke spraak
• ernstige ademhalingsproblemen
• ernstige kortademigheid
• ernstige spierpijn
• mindere hoeveelheid plassen (oligurie)
• misselijkheid en braken

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een bloedonderzoek uit om de status en ernst van sepsis en de septische shock te evalueren. In het bloed zijn bacteriën, overtollige afvalproducten en elektrolytenstoornissen en een laag aantal bloedplaatjes (trombocytopenie: leidt tot bloedstollingsproblemen) zichtbaar. Verder controleert de arts de hoeveelheden zuurstof (die verlaagd zijn bij een septische shock) en is ook mogelijk om een idee te krijgen over de lever- en nierfunctie. Bovendien zijn bijkomende onderzoeken nodig om de oorzaak van de infectie te bepalen, zoals een urineonderzoek, een wondafscheidingstest (bij een open, geïnfecteerde wonde), een mucusafscheidingstest (type kiem er achter de infectie bepalen) of een bloedkweek.

Behandeling

De behandeling van septische shock omvat meestal:

Antibiotica

De arts schrijft antibiotica voor om de bacteriën te bestrijden die de sepsis en de septische shock veroorzaken. Dit gebeurt doorgaans via een intraveneuze (IV) lijn, wat betekent dat de medicijnen rechtstreeks in de bloedbaan worden toegediend.

Vochtherstel

Er wordt veel vocht toegediend, vaak via een IV lijn. Dit helpt om de bloeddruk te verhogen en de organen van voldoende bloedtoevoer te voorzien.

Medicatie

De arts kan vasopressoren voorschrijven om de bloeddruk te verhogen en zo de bloedstroom naar de organen te verbeteren. Deze medicijnen helpen om de bloedvaten te vernauwen, wat de bloeddruk verhoogt.

Ondersteuning van organen

Bij ernstige gevallen kan de arts ook andere vormen van ondersteuning bieden, zoals mechanische beademing voor de longen of dialyse voor de nieren.

Chirurgie

Als de oorzaak van de septische shock een infectie in een specifiek gebied is, kan een operatie nodig zijn om het geïnfecteerde weefsel te verwijderen en de bron van de infectie te verwijderen.

Prognose

De prognose van een septische shock hangt af van de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart, de ernst van de shock en de algehele gezondheid van de patiënt. Vroege detectie en behandeling verhogen de overlevingskansen aanzienlijk. Ondanks snelle medische interventie heeft septische shock doorgaans een hoge sterftecijfer. Zelfs bij behandeling kunnen sommige patiënten blijvende orgaanschade oplopen.

Complicaties

Enkele mogelijke complicaties van een septische shock zijn:

• acute longschade (ARDS)
• acute nierinsufficiëntie (nieraandoening)
• multi-orgaanfalen (meerdere organen functioneren niet goed)
• bloedstollingsproblemen
• vertraagde genezing of infectie in andere delen van het lichaam

Preventie

Preventie van septische shock kan worden bevorderd door:

Vroege behandeling van infecties

Het tijdig behandelen van infecties kan helpen om sepsis en uiteindelijk septische shock te voorkomen.

Vaccinatie

Vaccinaties tegen bepaalde infecties, zoals pneumokokken en griep, kunnen helpen om infecties te voorkomen die kunnen leiden tot sepsis.

Hygiëne en infectiepreventie

Een goede hygiëne en het naleven van infectiepreventieprotocol in ziekenhuizen kunnen helpen om infecties te voorkomen. Dit omvat handhygiëne, steriele technieken bij medische procedures en het voorkomen van kruisbesmetting.

Bewaking van risicopatiënten

Patiënten met een verhoogd risico op infecties moeten nauwlettend worden gevolgd en behandeld worden om complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Sepsis (bloedvergiftiging): Levensbedreigende aandoening
• Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose