Wiegendood: Plots overlijden van gezonde baby tijdens slaap

Ouders zijn meestal dolgelukkig als hun kleine spruit als bekroning van hun liefde ter wereld komt. De schok is dan ook groot wanneer een schijnbaar gezonde baby jonger dan één jaar plots zonder reden meestal tijdens de slaap komt te overlijden. Deze aandoening bestempelen artsen als wiegendood of het sudden infant death syndroom (SIDS). Mogelijk liggen hersenafwijkingen en genetische mutaties (wijzigingen) aan de basis van de aandoening, maar ook andere risicofactoren zijn bekend. Voor ouders is het belangrijk om de gepaste steun te krijgen om het intense verdriet te verwerken.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Genetische veranderingen
• Hersenafwijkingen
• Risicofactoren
• Preventie SIDS
• Slaaptips voor de baby
• Gezondheid van de moeder
• Ondersteuning bij plots overlijden van baby

Epidemiologie

Het sudden infant death syndroom (SIDS) is wereldwijd een belangrijke oorzaak van overlijden bij baby’s onder de één jaar. Het komt vooral voor in geïndustrialiseerde landen, met een hogere incidentie in stedelijke gebieden. In Nederland en België is de incidentie van SIDS gedaald sinds het begin van de jaren '90, vooral door het toenemende bewustzijn over veilige slaapomstandigheden voor baby’s. Ondanks deze afname blijft SIDS een belangrijke oorzaak van onverwacht overlijden bij zuigelingen.

Oorzaken

De exacte oorzaak van wiegendood blijft onbekend, maar onderzoekers vermoeden dat het een combinatie van genetische, neurologische en omgevingsfactoren betreft. Genetische veranderingen en hersenafwijkingen worden vaak genoemd als mogelijke oorzaken.

Genetische veranderingen

Sommige baby's hebben genetische afwijkingen die hen kwetsbaarder maken voor wiegendood. Deze afwijkingen kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van de hersenen en andere vitale functies, zoals ademhaling en hartslag.

Hersenafwijkingen

Bij sommige baby’s worden afwijkingen in het deel van de hersenen aangetroffen dat verantwoordelijk is voor het reguleren van ademhaling, hartslag, bloeddruk en temperatuur. Deze afwijkingen kunnen het risico op wiegendood verhogen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op SIDS kunnen verhogen.

Bed delen

Ouders, zussen of broers of huisdieren die het bed delen met een baby, verhogen de kans op wiegendood.

Familiegeschiedenis

De kans op SIDS is verhoogd als een broer of zus eerder is overleden aan sudden infant death syndrome.

Geboortegewicht

Premature baby’s (baby’s die te vroeg zijn geboren) en baby’s die deel uitmaken van een meerlingenzwangerschap hebben vaak een laag geboortegewicht en een hoger risico op SIDS.

Geslacht

Jongens zijn vaker dan meisjes getroffen door wiegendood.

Gezondheid van de moeder

De aandoening komt vaker voor wanneer de moeder jonger is dan twintig jaar, geen goede prenatale zorg heeft gehad, tijdens de zwangerschap of in het eerste levensjaar van de baby drugs gebruikt, rookt of alcohol drinkt. Passief roken verhoogt eveneens de kans op SIDS.

Leeftijd

SIDS komt het meest voor bij baby’s tussen één en vier maanden oud, maar het is op elk moment in het eerste levensjaar mogelijk.

Luchtweginfectie

Het sudden infant death syndrome komt sporadisch voor bij baby’s met een luchtweginfectie zoals een verkoudheid.

Oververhitting

Een baby die het te warm heeft tijdens het slapen krijgt sporadisch te maken met SIDS.

Ras

Afro-Amerikanen, inheemse Amerikanen en inwoners van Alaska zijn het vaakst aangetast door SIDS, maar het exacte mechanisme hiervoor is nog niet volledig begrepen. Blanke baby’s zijn het minst vaak getroffen door wiegendood.

Slechte slaaphouding

Baby’s die in een slechte slaaphouding liggen (op de buik of op de zij), krijgen soms ook te maken met wiegendood.

Preventie SIDS

Er zijn een paar eenvoudige maatregelen om de baby zo veilig mogelijk te houden, waardoor het risico op SIDS kan worden verkleind:

Slaaptips voor de baby

De baby moet steeds op de rug worden gelegd bij het slapen. Kan de baby rollen, dan mag hij of zij wel op de buik slapen. Verder moet de ondergrond voor het bed stevig en vlak zijn (stevige matras). Kussens, dekens en andere voorwerpen moeten wegblijven uit de slaapruimte totdat de baby minimaal één jaar is. De baby inwikkelen om hem of haar warm te krijgen mag enkel indien de baby al kan rollen. Voor de leeftijd van één jaar is het belangrijk om de baby koel te houden en hem of haar niet te 'overkleden'. Het gebruik van een speciale slaapzak die het lichaam bedekt en het gezicht onbedekt laat, is de beste keuze. Wanneer ouders in dezelfde kamer slapen als de baby, halveren de kansen op wiegendood. Het is echter niet aanbevolen om in hetzelfde bed te slapen, want hierdoor verhoogt juist het risico op SIDS. Een ander advies is om als ouder niet in slaap te vallen bij het vasthouden van de baby. Het gebruik van een fopspeen, het geven van alle vaccinaties en borstvoeding zijn andere nuttige adviezen om het risico op SIDS te verminderen. Tot slot is het aanbevolen om de kamer van het kind niet warmer dan 20 °C te houden.

Gezondheid van de moeder

De moeder rookt of drinkt niet, gebruikt geen drugs tijdens de zwangerschap en in het eerste levensjaar van het kind. Het gebruik van drugs en alcohol maakt een ouder zelfs minder alert of onvoorzichtig. Verder eet de moeder zo gezond mogelijk tijdens de zwangerschap en bezoekt de zwangere vrouw regelmatig de gynaecoloog of arts voor controle van de zwangerschap.

Ondersteuning bij plots overlijden van baby

Na het overlijden van de baby volgt meestal een autopsie om uit te sluiten dat er sporen van geweld of kneuzingen zijn. Het verlies van een baby door SIDS is een vreselijke gebeurtenis voor ouders. Het is cruciaal voor hen om emotionele steun te krijgen. Praten met andere ouders die ervaring hebben met wiegendood kan nuttig zijn om schuldgevoelens en verdriet te verlichten. Open communicatie met de partner, vrienden en/of familie kan ook behulpzaam zijn. Sommige koppels vinden het waardevol om gespreks- of rouwtherapie te volgen om hun gevoelens te begrijpen en te uiten. Verdriet verwerken kost tijd, en het is normaal om onverwacht te huilen, moe te zijn of moeite te hebben met feestdagen.