SIDS of wiegendood, wat zijn de oorzaken?

Wiegendood en SIDS (sudden infant death syndrome) zijn twee verschillende benamingen voor kinderen die plotseling overlijden, in hun slaap, vaak in hun wiegje of bedje. Uiteraard is dit altijd een zeer aangrijpende gebeurtenis. SIDS is ook een verzamelnaam voor doodsoorzaken die niet met zekerheid vastgesteld kunnen worden, van zeer kleine kinderen (vaak jonger dan 1 jaar, tot ongeveer 2 jaar) die onverwachts in hun slaap, of plotseling overlijden. Wat zijn de vermoedelijke oorzaken? Bij Wiegendood is er sprake van de situatie waarin een kindje overleden is, meestal in het wiegje of bedje, terwijl er geen duidelijke oorzaak voor de dood gevonden wordt. Bij een ernstig ziek kind wat in de wieg overlijdt, bijvoorbeeld aan een duidelijke ziekte, spreekt men niet van Wiegendood. Bij een plotseling en onverwachts overlijden van een kindje vanaf 3 weken tot een a twee jaar, in een wiegje of bedje of in de slaap, spreekt men ook vaak van SIDS, of “sudden infant death syndrome”. (Syndroom van plotselinge sterfte van een baby.) Bij een kind wat overlijdt aan erfelijke afwijkingen of complicaties van een medisch probleem of aan een aantoonbare ziekte, is geen sprake van SIDS of Wiegendood. Men spreekt van SIDS of Wiegendood als een baby (niet ouder dan een a twee jaar) wat helemaal gezond leek, plotseling dood wordt aangetroffen, terwijl er geen duidelijke oorzaak voor het overlijden gevonden kan worden. Het overlijden van een kindje is altijd een verschrikkelijke zaak. Vanaf 1 juli 2007 wordt er routinematig autopsie verricht op kindjes die aan SIDS of Wiegendood lijken te zijn overleden. Ouders mogen de autopsie weigeren.

SIDS of Wiegendood verklaren, hoe?

Vermoedelijk betreft SIDS een verzameling van oorzaken waar aan het kind plotseling kan zijn overleden. Een duidelijke oorzaak voor het onverwachtse overlijden is juist niet te vinden, daarom valt het onder de noemer SIDS of Wiegendood. Het plotselinge overlijden van een gezond kindje is daarbij kenmerkend. Onderzoekers vermoeden dat veel van de sterfgevallen samenhangen met een nog niet goed ontwikkelde functie van het ademhalingscentrum in de hersenen. Als de baby in ademnood komt door stoppen met ademhalen of een andere oorzaak, behoort er een signaal aan de hersenen te worden gegeven waardoor de baby weer gaat ademen. Als deze functie niet goed ontwikkeld is, gaat het kindje niet meer ademen en heeft een ademstilstand totdat het overlijdt. Risicofactoren zijn:

• baby op de buik te slapen leggen
• roken (of drugsgebruik) tijdens de zwangerschap
• roken waar de baby bij is of de baby in een rokerige kamer laten slapen
• te veel dekentjes of een te zwaar dekentje op het kindje leggen waardoor de ademhaling bemoeilijkt kan worden door het gewicht of door het risico dat het dekentje op het gezicht komt te liggen.
• Het gebruik van hoofdkussen(tjes) voor baby’s is gevaarlijk en mogen niet gebruikt worden.
• Een matrasje wat zo zacht is dat het kind erin wegzakt, is gevaarlijk en mag niet gebruikt worden.
• Een te warme kamer (warmer dan 18 graden)
• Als er geen borstvoeding wordt gegeven maar flesvoeding, loopt het kindje meer risico op SIDS
• Alle zaken in een bedje of wieg, die als verstikkend 'kussen' kunnen werken

Serotonine

Bloedonderzoek heeft uitgewezen dat de serotonine in het bloedbeeld vaak verstoord is bij kindjes die zijn overleden aan SIDS, dit duidt mogelijk op een verstoorde bloeddrukregulatie en onder andere stilstand van de ademhaling en zuurstoftekort in het bloed. Toch is het daarmee niet met zekerheid vast te stellen wat de doodsoorzaak is, want hoewel het erop duidt dat de meeste sterfgevallen bij SIDS op ademhalingsstoornissen wijzen, kunnen ook andere oorzaken aan de plotselinge dood en ademhalingsproblemen ten grondslag liggen. Nog eens extra risico lopen kinderen:

• die te vroeg geboren zijn
• en/of die al eens een ALTE hebben doorgemaakt
• en/of die in een gezin geboren zijn waar al eerder een kind of kinderen aan SIDS of Wiegendood is/zijn overleden

Mogelijk dat kinderen ook aan apneu (ademhalingsstilstand) kunnen overlijden.

Wat is een ALTE?

Een ALTE, afgekort apparent life threatening even, is een situatie waarbij een kindje tussen de 0 en 2 jaar oud, plotseling bleek en/of blauw en/of slap wordt aangetroffen. Door stimulatie van de persoon die het kind vindt, komt het kind weer bij en overleeft. Als het kindje weer gaat ademen en/of weer opknapt, ziet het er weer snel fit en gezond uit, waardoor de dokter vaak niets bijzonders meer kan vinden. Toch moet u in een dergelijk geval altijd contact opnemen met een arts zodat er verder onderzoek kan worden gedaan. Kindjes die een of meerdere ALTE hebben gehad lopen meer kans op SIDS of Wiegendood. Dit is uit onderzoek gebleken. Deze kinderen kunnen worden getest tijdens hun slaap om te zien of ze hun adem inhouden tijdens de slaap (waardoor er minder zuurstof in het bloed terecht komt) en er kan naar aanleiding van de resultaten besloten worden om ze ook thuis aan een thuismonitor aan te sluiten zodat er een alarm afgaat als de ademhaling van het kindje stopt. Als het alarm afgaat, kunnen de ouders het kindje stimuleren zodat het weer bijtijds gaat ademen. ALTE kan SIDS tot gevolg hebben, het wil echter niet zeggen dat SIDS altijd door ALTE veroorzaakt wordt. In enkele gevallen kunnen kinderen ook stikken doordat het gezichtje in het matras ligt en ze het hoofdje niet kunnen optillen of draaien, ze bedekt liggen onder benauwende dekentjes, ze met het gezichtje in een hoofdkussen of matrasje liggen gezakt (leg baby’s nooit op een hoofdkussen of een te zacht matrasje waarin ze kunnen wegzakken), of een verstopt neusje mogelijk in combinatie met iets wat op de mond ligt, andere onbekende oorzaken, of zelfs in uitzonderlijke gevallen door kwade opzet.

SIDS, leg een baby niet op de buik in bed te slapen

Professor G.A. de Jonge, een kinderarts beweerde in 1987 op grond van zijn bevindingen, dat baby’s die op de rug te slapen werden gelegd, minder kans hebben om te overlijden aan SIDS. Dit werd niet direct aanvaard. Pas toen het landelijk werd ingevoerd om ouders het advies te geven kinderen op de rug te slapen te leggen, daalde het aantal onverwachtse sterfgevallen van de doelgroep drastisch. Ook dit duidde erop dat SIDS vaak met een verstoring van de ademhaling te maken heeft. Voorheen werd ouders door zuigelingenbureaus juist geadviseerd om kinderen op de buik te slapen te leggen, wat dus een verkeerd advies bleek. Dankzij goede voorlichting met betrekking tot de risicofactoren is SIDS wereldwijd aanzienlijk afgenomen. Van de 100.000 baby’s die geboren worden sterven er in Nederland ongeveer 14 in hun eerste levensjaar aan SIDS of Wiegendood. Naarmate het kind ouder wordt zien we de kans op SIDS afnemen. Na het tweede levensjaar is overlijden aan SIDS zeldzamer geworden.