Septische shock op de loer

Shock is altijd ernstig. De bloeddruk is laag en de hartslag snel om de bloedcirculatie nog enigszins op peil te houden en de systeemorganen te beschermen. De bloedsomloop schiet met andere woorden acuut tekort. Bij een sepsis ligt de septische shock steevast op de loer, waarbij bacteriën (exo- en endotoxinen) vanuit een infectiehaard de bloedcirculatie lamleggen. Zoals bij alle vormen van shock is ook bij een septische shock onmiddellijk ingrijpen van levensbelang. Niet alleen omdat de shock irreversibel kan worden, ook doordat bij een sepsis het risico op de vorming van abcessen in de longen, de milt en in het hart groot is.

Inhoud

• Wat is shock?
• Sepsis – als bacteriën het roer overnemen
• Symptomen
• Antibiotica
• Behandeling van sepsis
• Septische shock als complicatie van sepsis

Wat is shock?

Shock is een syndroom, ofwel een ziektebeeld met een reeks klinische symptomen. De oorzaken kunnen zeer verschillend zijn. Kenmerkend is onder andere de totale ineenstorting van de bloedcirculatie, waarbij de weefsels te weinig zuurstof krijgen en de afvoer van afvalstoffen, zoals kooldioxide, stagneert. Daardoor zal de metabole acidose (verzuring) toenemen. Als de shock te lang duurt, ontstaat er onherstelbare schade aan de weefsels. De meest vitale organen, zoals het hart, de longen, de hersenen en de nieren, krijgen dan te maken met een fysiologische crash.

Sepsis – als bacteriën het roer overnemen

Sepsis, ook wel bloedvergiftiging genoemd, is het gevolg van bacteriën die vanuit een infectiehaard in de bloedcirculatie terechtkomen, zich daar vermenigvuldigen en het fysiologische roer overnemen. De onderliggende oorzaak kan bijvoorbeeld een steenpuist zijn, zoals een neusfurunkel. Urineweginfecties of een longontsteking zijn eveneens berucht. Ook komt het wel eens na een operatieve ingreep voor.

Symptomen

De bacteriële boosdoeners zijn talrijk, zoals stafylokokken, meningokokken of de Escherichia coli in de dikke darm. De karakteristieke symptomen van een sepsis zijn onder andere:

• Koude rillingen...
• ... gevolgd door zeer hoge koorts.
• Snelle hartslag.
• Lage bloeddruk.
• Bewustzijnsstoornissen (hallucinaties, verwardheid).
• Anemie (bloedarmoede).
• Weinig urineproductie.
• Oedeem.
• Huidbloedingen.
• Cyanose.

Antibiotica

Een van de complicaties van bloedvergiftiging is de septische shock, waarbij het risico op een irreversibele shock groot is. Ook kunnen er zich abcessen vormen in andere delen van het lichaam dan waar de primaire infectiehaard zich bevindt, zoals in de longen, het hart, de hersenen (meningitis) of in de botten. De diagnose van een sepsis wordt onder andere gesteld met een bloedkweek om de bacterie te isoleren en gericht te kunnen bestrijden met een hoge dosis antibiotica. Bij bloedonderzoek is er vrijwel altijd sprake van een ernstige leukocytose (linksverschuiving, ofwel de groei van veel jonge en nog onrijpe granulocyten).

Behandeling van sepsis

De behandeling van een sepsis is gericht op het bestrijden van de bacteriële invasie, want zo kan men het wel noemen. Afhankelijk van de uitkomst van de bloedkweek worden dan ook hoge doses antibiotica toegediend. Verder zijn de toxisch-infectieuze verschijnselen zodanig dat er altijd een septische shock op de loer ligt. Doorgaans is een ziekenhuisopname noodzakelijk om intensieve controle mogelijk te maken. Ook wordt intraveneus vocht toegediend en medicijnen gegeven om de bloedsomloop te verbeteren, in sommige gevallen vaatvernauwende middelen.

Gevaarlijk
Een sepsis is zeer gevaarlijk. Het overlijdensrisico is groot (30-40 procent). Zeker als er zich ook een septische (irreversibele) shock dreigt te ontwikkelen. Ook kunnen de verschijnselen lijken op de symptomen van een anafylactische shock.

Septische shock als complicatie van sepsis

Een septische shock wordt ook wel een vaatverwijdingsshock genoemd. Deze shock komt, zoals hierboven uitgelegd, voor bij ernstige infecties met in hun kielzog bacteriëmie en sepsis. De bacteriën en hun toxinen (exo- en endotoxinen) verlammen de kringspiertjes van de bloedvaten, vooral in de huid en in het maag-darmstelsel. De bloedvaten vernauwen dan niet meer en staan wijd open. Alleen bij deze vorm van shock is de huid warm en rood, ook wel ‘warme shock’ genoemd, die toxisch-infectieus van aard is. Deze verschijnselen gaan gepaard met de andere symptomen van shock, zoals een snelle hartslag, lage bloeddruk en een snelle ademhaling.

Systeemorganen
De behandeling is er dan op gericht om de systeemorganen te beschermen, waaronder de longen, het hart, de hersenen, de lever en de nieren. De bloedcirculatie in deze organen moet koste wat kost in stand worden gehouden, en de toevoer van zuurstof gewaarborgd, omdat de shock zich anders snel verdiept en irreversibel (onherstelbaar) wordt.

Lees verder

• Shock – acuut en levensbedreigend
• Hart in nood – cardiogene (cardiale) shock
• Acute hartdood (hartstilstand)
• Eerste hulp (EHBO) bij flauwvallen
• Het principe van de bloedsomloop (hart en vaatstelsel)