Zo ontstaat bloedarmoede (anemie)
Elke minuut worden er miljoenen rode bloedlichaampjes (erytrocyten) aangemaakt. In combinatie met de vorming van trombocyten en leukocyten gaat het om een astronomisch aantal bloedcellen, nog afgezien van de duizelingwekkende hoeveelheid erytrocyten die zich in elke milliliter bloed bevinden. Niettemin is het moeilijk om aan de huid te zien of iemand anemisch is. De slijmvliezen, zoals de binnenzijde van het ooglid, zijn een veel betere graadmeter. Maar ook niet meer dan dat. Bloedonderzoek naar het hemoglobine- en erytrocytengehalte is de enige methode die uitsluitsel biedt.
Inhoud
Het rode beenmerg – kraamkamer van de erytrocyten (rode bloedcellen)
De
huid is geen goede graadmeter om bloedarmoede te diagnosticeren. Iemand kan zeer
bleek zien en toch geen anemie hebben. Veel factoren spelen daarbij een rol, zoals de huiddikte en de
bloeddoorstroming. Daar staat tegenover dat een dunne huid bloedarmoede juist kan maskeren.
Rode bloeslichaampjes /
Bron: Geralt, Pixabay Slijmvliezen
De slijmvliezen gedragen zich veel waarheidsgetrouwer als het gaat om anemie. Om die reden inspecteert de arts tijdens een eerste
medisch onderzoek vrijwel altijd de binnenzijde van het onderste ooglid. Ook het mondslijmvlies is doorgaans een goede indicator.
Astronomische aantallen
De oorzaak van bloedarmoede kan enerzijds te wijten zijn aan een tekort aan erytrocyten en anderzijds aan een verlaagd
hemoglobinegehalte, ofwel het 'ijzergehalte' van deze bloedcellen. Een milliliter
bloed bevat 4-5 miljard rode bloedcellen. Zodra dat aantal daalt tot onder de 3 miljoen/microliter, ofwel minder dan 12 g/100 ml (< 7,5 mmol/l bij vrouwen, < 8,5 mmol/l bij mannen) mag men spreken van anemie. Het bloed bevat dan te weinig erytrocyten om het zuurstoftransport naar alle lichaamscellen adequaat te waarborgen.
Zuurstoftransport
Dat geldt uiteraard ook voor het transport van kooldioxide, dat zich eveneens bindt aan de ijzerhoudende hemoglobine. Voor een vlekkeloos verloop van het
zuurstoftransport is een astronomisch aantal
erytrocyten nodig. Daar staat tegenover dat voor de totale hoeveelheid hemoglobine slechts ongeveer 3 gram
ijzer voldoende is.
Erytropoëse
De rode bloedcellen worden in het
rode beenmerg uit stamcellen gevormd. Tal van factoren spelen een rol in het juiste verloop ervan. Vitamine B12 is medeverantwoordelijk voor dit rijpingsproces van onder andere de erytrocyten. De resorptie van deze vitamine vindt plaats in de
dunne darm, nadat het door de 'intrinsic factor' – een stof gevormd door maagepitheelcellen – geschikt is gemaakt om in de bloedbaan te worden opgenomen. Ook de
nieren en milt zijn van invloed op de aanmaak van rode bloedcellen. Net als de
longen. Zuurstoftekort prikkelt immers de hemopoëse. Vandaar dat bij patiënten met
longemfyseem – en als gevolg daarvan een verminderde zuurstofopname – vaak sprake is van polycytemie, zoals een verhoogd erytrocytengehalte.
Bron: FotoshopTofs, Pixabay Hemoglobine (Hb)
De rode bloedkleurstof hemoglobine is een eiwit. Aan het ijzer in hemoglobine bindt zich
zuurstof en kooldioxide. De erytrocyten waarborgen het transport van deze gassen, waarbij in de
longblaasjes de gaswisseling plaatsvindt. Een tekort aan hemoglobine veroorzaakt tal van symptomen, waaronder een
versnelde hartslag, kortademigheid, oorsuizen en
hoofdpijn.
Gevarieerde voeding
Het ijzer in de hemoglobine zit voor het grootste deel in de voeding. Onder andere in vlees, groenten en eieren. Vandaar dat ook om die reden een gevarieerde voeding belangrijk is. Bij gebrekkige
ouderen die zonder hulp op zichzelf wonen mankeert het daar wel eens aan. Verder hebben zwangeren meer ijzer nodig.
Kleurindex
Bloedarmoede ontstaat dus bij een tekort aan rode bloedcellen, maar ook als het hemoglobinegehalte onder de maat is. De verhouding tussen het aantal erytrocyten en het hemoglobinegehalte wordt in laboratoriumtermen
kleurindex genoemd. De kleurindex is een belangrijke graadmeter wat betreft de oorzaak van bloedarmoede.
Oorzaken van bloedarmoede
Anemie kan door veel aandoeningen en stoornissen ontstaan, variërend van een tekort aan vitamine B12 tot een vergrote milt, bloedverlies, een slechte ijzerresorptie en een ernstige infectie. Naast
bloedonderzoek voor het bepalen van de Hb wordt in het laboratorium onder andere het celvolume van de erytrocyten en het ferretine in het bloed gemeten, waaraan mede kan worden gezien om welke al dan niet erfelijke aandoening het gaat die anemie veroorzaakt, of dat een
infectie mogelijk een rol speelt.
Te weinig rode bloedcellen (erytrocyten)
Veel aandoeningen kenmerken zich door een tekort aan rode bloedcellen, waardoor anemie optreedt. Een greep hieruit:
- Beschadiging van het beenmerg, zoals door bestraling, tumoren en medicijnen.
- Vergrote milt bij malaria en levercirrose (alcoholmisbruik).
- Bloedverlies, bloedingen in het maag-darmkanaal (poliepen, tumoren en parasieten).
- Tekort aan vitamine B12, zoals een pernicieuze anemie als gevolg van een gebrekkige resorptie van deze vitamine.
- Tekort aan foliumzuur.
- Chronische aandoeningen, zoals reuma, maar ook infectieziekten.
Bron: Jarmoluk, Pixabay Te weinig hemoglobine
Anemie als gevolg van ijzergebrek komt het vaakst voor. Wat betreft de oorzaken moet men dan denken aan:
- Onvolwaardige voeding en een niet-gevarieerd voedingspatroon.
- Grote behoefte aan ijzer, zoals bij zwangeren. Het lichaam kan daarbij niet aan de vraag voldoen.
- Bloedverlies.
- Slechte ijzerresorptie, bijvoorbeeld bij een gastrtits, maagcarcinoom en andere maagafwijkingen.
Vitamine B12
Bloedarmoede (anemie) heeft dus alles te maken met een verlaagd hemoglobine- en/of erytrocytengehalte in het bloed. Bleekheid zegt op zichzelf niets over dat iemand mogelijk bloedarmoede heeft. Alleen laboratoriumonderzoek naar de
bloedsamenstelling biedt definitief uitsluitsel. Daarbij is de kleurindex om te beginnen een goede indicator. Wat betreft de oorzaken van anemie bij zelfstandig wonende, gebrekkige ouderen is niet alleen een niet-gevarieerd voedingspatroon vaak debet aan anemie. Op hoge leeftijd kunnen immers ook makkelijker
stofwisselingsproblemen ontstaan, waardoor er vooral bij hen sprake kan zijn van een vitamine B12-gebrek.
Lees verder