Zo ontstaat bloedarmoede (anemie)

Zo ontstaat bloedarmoede (anemie) Elke minuut worden er miljoenen rode bloedlichaampjes (erytrocyten) aangemaakt. In combinatie met de vorming van trombocyten en leukocyten gaat het om een astronomisch aantal bloedcellen, nog afgezien van de duizelingwekkende hoeveelheid erytrocyten die zich in elke milliliter bloed bevinden. Niettemin is het moeilijk om aan de huid te zien of iemand anemisch is. De slijmvliezen, zoals de binnenzijde van het ooglid, zijn een veel betere graadmeter. Maar ook niet meer dan dat. Bloedonderzoek naar het hemoglobine- en erytrocytengehalte is de enige methode die uitsluitsel biedt.

Inhoud


Het rode beenmerg – kraamkamer van de erytrocyten (rode bloedcellen)

De huid is geen goede graadmeter om bloedarmoede te diagnosticeren. Iemand kan zeer bleek zien en toch geen anemie hebben. Veel factoren spelen daarbij een rol, zoals de huiddikte en de bloeddoorstroming. Daar staat tegenover dat een dunne huid bloedarmoede juist kan maskeren.

Rode bloeslichaampjes / Bron: Geralt, PixabayRode bloeslichaampjes / Bron: Geralt, Pixabay
Slijmvliezen
De slijmvliezen gedragen zich veel waarheidsgetrouwer als het gaat om anemie. Om die reden inspecteert de arts tijdens een eerste medisch onderzoek vrijwel altijd de binnenzijde van het onderste ooglid. Ook het mondslijmvlies is doorgaans een goede indicator.

Astronomische aantallen

De oorzaak van bloedarmoede kan enerzijds te wijten zijn aan een tekort aan erytrocyten en anderzijds aan een verlaagd hemoglobinegehalte, ofwel het 'ijzergehalte' van deze bloedcellen. Een milliliter bloed bevat 4-5 miljard rode bloedcellen. Zodra dat aantal daalt tot onder de 3 miljoen/microliter, ofwel minder dan 12 g/100 ml (< 7,5 mmol/l bij vrouwen, < 8,5 mmol/l bij mannen) mag men spreken van anemie. Het bloed bevat dan te weinig erytrocyten om het zuurstoftransport naar alle lichaamscellen adequaat te waarborgen.

Zuurstoftransport
Dat geldt uiteraard ook voor het transport van kooldioxide, dat zich eveneens bindt aan de ijzerhoudende hemoglobine. Voor een vlekkeloos verloop van het zuurstoftransport is een astronomisch aantal erytrocyten nodig. Daar staat tegenover dat voor de totale hoeveelheid hemoglobine slechts ongeveer 3 gram ijzer voldoende is.

Erytropoëse

De rode bloedcellen worden in het rode beenmerg uit stamcellen gevormd. Tal van factoren spelen een rol in het juiste verloop ervan. Vitamine B12 is medeverantwoordelijk voor dit rijpingsproces van onder andere de erytrocyten. De resorptie van deze vitamine vindt plaats in de dunne darm, nadat het door de 'intrinsic factor' – een stof gevormd door maagepitheelcellen – geschikt is gemaakt om in de bloedbaan te worden opgenomen. Ook de nieren en milt zijn van invloed op de aanmaak van rode bloedcellen. Net als de longen. Zuurstoftekort prikkelt immers de hemopoëse. Vandaar dat bij patiënten met longemfyseem – en als gevolg daarvan een verminderde zuurstofopname – vaak sprake is van polycytemie, zoals een verhoogd erytrocytengehalte.

Bron: FotoshopTofs, PixabayBron: FotoshopTofs, Pixabay

Hemoglobine (Hb)

De rode bloedkleurstof hemoglobine is een eiwit. Aan het ijzer in hemoglobine bindt zich zuurstof en kooldioxide. De erytrocyten waarborgen het transport van deze gassen, waarbij in de longblaasjes de gaswisseling plaatsvindt. Een tekort aan hemoglobine veroorzaakt tal van symptomen, waaronder een versnelde hartslag, kortademigheid, oorsuizen en hoofdpijn.

Gevarieerde voeding
Het ijzer in de hemoglobine zit voor het grootste deel in de voeding. Onder andere in vlees, groenten en eieren. Vandaar dat ook om die reden een gevarieerde voeding belangrijk is. Bij gebrekkige ouderen die zonder hulp op zichzelf wonen mankeert het daar wel eens aan. Verder hebben zwangeren meer ijzer nodig.

Kleurindex
Bloedarmoede ontstaat dus bij een tekort aan rode bloedcellen, maar ook als het hemoglobinegehalte onder de maat is. De verhouding tussen het aantal erytrocyten en het hemoglobinegehalte wordt in laboratoriumtermen kleurindex genoemd. De kleurindex is een belangrijke graadmeter wat betreft de oorzaak van bloedarmoede.

Oorzaken van bloedarmoede

Anemie kan door veel aandoeningen en stoornissen ontstaan, variërend van een tekort aan vitamine B12 tot een vergrote milt, bloedverlies, een slechte ijzerresorptie en een ernstige infectie. Naast bloedonderzoek voor het bepalen van de Hb wordt in het laboratorium onder andere het celvolume van de erytrocyten en het ferretine in het bloed gemeten, waaraan mede kan worden gezien om welke al dan niet erfelijke aandoening het gaat die anemie veroorzaakt, of dat een infectie mogelijk een rol speelt.

Te weinig rode bloedcellen (erytrocyten)

Veel aandoeningen kenmerken zich door een tekort aan rode bloedcellen, waardoor anemie optreedt. Een greep hieruit:
  • Beschadiging van het beenmerg, zoals door bestraling, tumoren en medicijnen.
  • Vergrote milt bij malaria en levercirrose (alcoholmisbruik).
  • Bloedverlies, bloedingen in het maag-darmkanaal (poliepen, tumoren en parasieten).
  • Tekort aan vitamine B12, zoals een pernicieuze anemie als gevolg van een gebrekkige resorptie van deze vitamine.
  • Tekort aan foliumzuur.
  • Chronische aandoeningen, zoals reuma, maar ook infectieziekten.

Bron: Jarmoluk, PixabayBron: Jarmoluk, Pixabay

Te weinig hemoglobine

Anemie als gevolg van ijzergebrek komt het vaakst voor. Wat betreft de oorzaken moet men dan denken aan:
  • Onvolwaardige voeding en een niet-gevarieerd voedingspatroon.
  • Grote behoefte aan ijzer, zoals bij zwangeren. Het lichaam kan daarbij niet aan de vraag voldoen.
  • Bloedverlies.
  • Slechte ijzerresorptie, bijvoorbeeld bij een gastrtits, maagcarcinoom en andere maagafwijkingen.

Vitamine B12

Bloedarmoede (anemie) heeft dus alles te maken met een verlaagd hemoglobine- en/of erytrocytengehalte in het bloed. Bleekheid zegt op zichzelf niets over dat iemand mogelijk bloedarmoede heeft. Alleen laboratoriumonderzoek naar de bloedsamenstelling biedt definitief uitsluitsel. Daarbij is de kleurindex om te beginnen een goede indicator. Wat betreft de oorzaken van anemie bij zelfstandig wonende, gebrekkige ouderen is niet alleen een niet-gevarieerd voedingspatroon vaak debet aan anemie. Op hoge leeftijd kunnen immers ook makkelijker stofwisselingsproblemen ontstaan, waardoor er vooral bij hen sprake kan zijn van een vitamine B12-gebrek.

Lees verder

© 2014 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat zijn erytrocyten?Erytrocyt is een ander woord voor rode bloedcel. Het woord erytrocyt komt van de Griekse woorden erythros, wat rood bete…
Bloedarmoede bij paardenBloedarmoede is een tekort aan rode bloedcellen (anemie), wat bij paarden ontstaat door bloedverlies, te weinig aanmaak…
Bloedcellen in bloed: erytrocyten, leukocyten en trombocytenBloedcellen in bloed: erytrocyten, leukocyten en trombocytenOns bloed kan worden opgevat als een vloeibaar weefsel voor afweer en transport. Maar waar bestaat het nu uit? Het bloed…
Bloedarmoede of anemie: oorzaken, symptomen en behandelingBloedarmoede of anemie: oorzaken, symptomen en behandelingBloedarmoede, of ook wel in medische termen anemie genoemd, kenmerkt zich door een te laag gehalte aan rode bloedcellen…

Plotseling geheugenverlies kan Transient Global Amnesia zijnPlotseling geheugenverlies kan Transient Global Amnesia zijnHet zal je maar gebeuren dat je plotseling je geheugen verliest. Dit overkomt ieder jaar enkele mensen van middelbare le…
Teerzalf: effectieve behandeling van psoriasis en huideczeemTeerzalf: effectieve behandeling van psoriasis en huideczeemVoor de behandeling van huidaandoeningen, zoals eczeem of psoriasis werd vroeger teerzalf gebruikt. Het is een goedkoop…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Mwooten, Pixabay
  • 'Algemene ziekteleer', H. Hazelhorst, Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • https://hematologiegroningen.nl/patienten/content/3bloed_beenm.htm hematologiegroningen.nl
  • Codex Medicus, 'Bloedziekten', E. Mandema
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: FotoshopTofs, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Jarmoluk, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 18-01-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.