De wonderlijke rode bloedcellen (erytrocyten)

Rode bloedcellen (erytrocyten) waarborgen het transport van zuurstof en kooldioxide in het bloed. Dat is hun belangrijkste taak. Deze wonderlijke cellen hebben geen kern, in tegenstelling tot de erytrocyten van de andere gewervelde dieren, en dus ook geen DNA. Ze worden uit stamcellen in het rode beenmerg gevormd en in de lever en milt afgebroken. De mens heeft tot wel 25 biljoen erytrocyten in zijn lichaam. Een onbevattelijk aantal. Na pakweg vier maanden is het gebeurd met ze en wordt elke rode bloedcel vervangen.

Inhoud

• Hemoglobine en oxyhemoglobine
• Erytrocyten – klein en talrijk
• Anemie (bloedarmoede)
• Chronisch bloedverlies
• Kooldioxide en koolmonoxide
• Belangrijkste kenmerken van de rode bloedcellen (erytrocyten)
• Aanmaak
• Aantal
• Kenmerken
• Functie
• Levensduur
• Afbraak

Hemoglobine en oxyhemoglobine

Erytrocyten hebben een ronde, ingedeukte vorm zonder kern. De rode kleur ontstaat door de ijzerhoudende kleurstof hemoglobine. In de longblaasjes, een zeer zuurstofrijke omgeving, bindt zuurstof zich losjes aan het hemoglobine, aan de buitenkant van de cel. Hierdoor ontstaat oxyhemoglobine. Het bloed krijgt dan een helderrode (slagaderlijke) kleur.

Zuurstof en kooldioxide
Bij alle soorten lichaamscellen, die natuurlijk allemaal zuurstof nodig hebben voor de verbranding van voedingsstoffen, doet zich een tweede reactie voor: oxyhemoglobine → hemoglobine + O². Dat wil zeggen dat het oxyhemoglobine in de weefsels wordt afgebroken, waarbij zuurstof wordt afgegeven en kooldioxide opgenomen. Het aderlijk bloed is om die reden donkerrood en stroomt terug naar de longen, waar het koolzuur wordt uitgeademd.

Erytrocyten – klein en talrijk

Een erytrocyt is niet groter dan 8 micrometer. Elke mm³ bloed bevat meer dan 5 miljoen rode bloedcellen. De oppervlakte van de cel is ca. 90 micrometer². Als alle rode bloedcellen van een mens naast elkaar worden gelegd, ontstaat er een keten van 175.000 km lang, ofwel ruim vier keer de omtrek van de aarde. De totale oppervlakte van deze erytrocyten is ruim 1/4 tot 1/2 hectare groot.

Milt en lever
Hoe groter het totale oppervlak van het gezamenlijk aantal rode bloedlichaampjes, hoe sneller de opname en afgifte van respectievelijk zuurstof en kooldioxide. Gemiddeld wordt een rode bloedcel elke 120 dagen vervangen, en voornamelijk in de milt en lever afgebroken. Het rode beenmerg vormt de kraamkamer van deze onmisbare cellen.

Anemie (bloedarmoede)

Het hemoglobinegehalte bij de man bedraagt ongeveer 10 mmol/l, bij de vrouw ongeveer 8,5 mmol/l. Er zijn verschillende methoden om het hemoglobinegehalte te meten, zoals de methode van Sahli, de cyaanmethode en met behulp van de colorimeter, waarmee het hemoglobinegehalte direct kan worden afgelezen. Bij bloedarmoede kan er iets mis zijn met het hemoglobinegehalte of
het aantal erytrocyten.

Chronisch bloedverlies

Gebrek aan ijzer is een veel voorkomende oorzaak van bloedarmoede, bijvoorbeeld door chronisch bloedverlies of een voedingsdeficiëntie. Pernicieuze anemie wordt daarentegen veroorzaakt doordat er te weinig vitamine B12 uit de darm wordt opgenomen en er een aanmaakgebrek van erytrocyten ontstaat.

Kooldioxide en koolmonoxide

Een belangrijke taak van de rode bloedcellen is het transport van kooldioxide naar de longen. Koolzuurgas vormt zich bij verbranding van koolstof (celverbranding) en wordt uitgeademd. Koolmonoxide daarentegen bindt zich 200 keer sneller dan zuurstof aan hemoglobine, waardoor dit giftige gas de opname van zuurstof verdringt. Een koolmonoxidevergiftiging treedt dus snel op in verontreinigde lucht door uitlaatgassen, maar ook in woonkamers met bijvoorbeeld een gashaard waarvan de schoorsteen slecht trekt.

Belangrijkste kenmerken van de rode bloedcellen (erytrocyten)

Kenmerkend is dat de wand van de rode bloedcel (erytrocyt) zeer dun en semipermeabel is. Dat wil zeggen dat bepaalde stoffen de wand maar in één richting kunnen passeren. Erytrocyten zijn eigenlijk geen complete of volledige cellen, aangezien ze geen kern hebben.

Aanmaak

Erytrocyten worden aangemaakt in het rode beenmerg. Ongeveer de helft van het bloedvolume bestaat uit rode bloedcellen. Bij een gebrekkige aanmaak van erytrocyten, of een laag hemoglobinegehalte, spreken we van anemie (bloedarmoede). De oorzaak kan onder andere een gebrek aan vitamine B12 zijn.

Aantal

Per microliter bevat het bloed ongeveer 5.000.000 rode bloedcellen. De middellijn van een erytrocyt is ca. 8 micrometer, de dikte 2 micrometer en de oppervlakte 90 micrometer². Bij vrouwen ligt het aantal rode bloedcellen per mm³ meestal wat lager, bij mannen wat hoger. Zware rokers en hartpatiënten hebben vaak een hoger hb als reactie op een relatief zuurstofgebrek.

Kenmerken

Rode bloedcellen hebben geen kern, en dus geen DNA. Ze zien eruit als ronde, haltervormige, ingedeukte schijfjes. Ze bevatten het ijzerhoudende eiwit hemoglobine.

Functie

Transport van zuurstof en koolzuurgas naar respectievelijk de lichaamscellen en de longen. Erytrocyten zijn de dragers van de bloedgroepfactoren en de resusfactor.

Levensduur

Ongeveer 4 maanden.

Afbraak

Lever en milt.

Lees verder

• Bloedonderzoek – vingerprik, venapunctie en astrup
• Het geheim van de bloedgroepen
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het bloed
• IJzer en bloedarmoede (anemie) – de cijfers
• Zo ontstaat bloedarmoede (anemie)