Polsslag (pols) onder de loep – frequentie

Polsslag (pols) onder de loep – frequentie De polsslag is een belangrijke medische informatiebron. Aan de techniek van het pols voelen, en het op de juiste wijze interpreteren van de hartpuls in de spaakbeenslagader, wordt in de verpleging en verzorging terecht veel aandacht besteed. In klinische situaties zijn de verpleegkundigen immers 'de handen aan het bed' en dus degenen die de meeste ervaring opbouwen in het interpreteren van de polsslag. Aan de polsgolf valt veel waar te nemen, zoals de frequentie, de regelmaat en zelfs de toestand van de vaatwand. Allerlei ziekten, met name hartkwalen, maken zich vaak in eerste instantie kenbaar door een polsslag die niet is zoals die normaliter hoort te zijn.

Inhoud


Polsslag (pols) – wat is dat precies?

Wanneer de hartkamers (ventrikels) contraheren, wordt het bloed met kracht door de slagaders gestuwd. De linkerventrikel perst het bloed door de aorta, terwijl de longslagader het bloed van de rechter hartkamer te verwerken krijgt. Daardoor rekken de slagaders uit tot in de haarvaten, wat men bloeddruk noemt. Op allerlei plaatsen in het lichaam kan men die polsgolf – of polsslag – voelen bij de slagader die daar loopt. Zoals in de lies (arteria femoralis) en in de hals (arteria carotis).

Ecg / Bron: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Ecg / Bron: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Pols voelen
De beste plaats om de hartpuls te voelen – en op de juiste wijze te interpreteren – is bij de pols. Men neemt dan de uitzetting van de spaakbeenslagader (arteria radialis) waar. Op de bovengenoemde plaatsen bevinden de slagaders zich dicht onder de huid en boven een bot of harde weefsellaag. Juist daar zijn deze slagaders dus goed voelbaar.

Kwaliteit van de polsslag

Het voelen van de polsgolf is dus niets anders dan het waarnemen van de slagaderpulsen nadat de linkerhartkamer gecontraheerd heeft en het bloed via de aorta door het slagaderlijk systeem stuwt. In feite voelt men de bloeddruk van elke polsgolf. Bij de pols is dat de druk in de spaakbeenslagader (arteria radialis). Deze arterie ligt het gunstigst wat betreft de voelbaarheid van de hartpuls, is bovendien het makkelijkst bereikbaar en in klinische situaties ook het meest acceptabel.

Pols opnemen
De pols voelen is bijna als iemand een hand geven. De polsslag geeft informatie over zowel het hart als over hart- en vaatziekten en biedt – in de ruimste zin van het woord – gegevens over de algemene lichamelijke en psychische toestand van een patiënt.

Eigenschappen van de polsgolf of polsslag

Dankzij het voelen van de pols krijgen de verpleegkundigen en artsen inzicht in de wijze waarop en de mate waarin het bloed na elke hartcontractie door het slagaderlijk systeem wordt gepompt. Dat biedt zeer veel medische informatie waarmee de arts of specialist zich een oordeel kan vormen over een ziekteverloop. De zes eigenschappen van de polsslag zijn:
  1. Frequentie. Het aantal polsslagen per minuut.
  2. Regelmaat. De tijd die verloopt tussen elke polsslag.
  3. Gelijkmatigheid. Elke polsslag dient even krachtig te zijn.
  4. Heftigheid of vulling. De kracht waarmee de slagader tegen de vinger bonst.
  5. Vaatspanning. Hoe meer kracht men moet uitoefenen om de slagader dicht te drukken, hoe krachtiger de polsgolf (of hoe weker de polsslag).
  6. Toestand van de vaatwand. Bij arteriosclerose wordt de vaatwand stugger. En dat is voelbaar en vaak ook zichtbaar.

Pols opnemen (bij <I>arteria radialis</I> of spaakbeenslagader) / Bron: Sgt. Jeanette Copeland, Wikimedia Commons (Publiek domein)Pols opnemen (bij arteria radialis of spaakbeenslagader) / Bron: Sgt. Jeanette Copeland, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Frequentie van de polsslag

De frequentie van de pols is de snelheid waarmee het hart klopt. Bij een volwassene betreft het 70 tot 80 slagen per minuut, bij bejaarden is de pols iets lager en bij kinderen wat hoger. Deze waarden kunnen individueel zeer verschillend zijn. Een sporter zal bijvoorbeeld een relatief lage pols hebben. Bij een vierjarige klopt het hart ongeveer 100 slagen per minuut; de hartfrequentie wordt trager met het toenemen van de leeftijd. Verder geldt in het algemeen: hoe groter het postuur, hoe lager de hartfrequentie.

Veel factoren
De snelheid van de polsslag – of de voor het individu normale waarde – is kortom afhankelijk van veel factoren. Ook bij een ziekte met een koortsverloop is de frequentie hoger. Net als bij emoties en lichamelijke inspanning... en zelfs na een maaltijd. Een langzame pols wordt bradycardie en een snelle pols tachycardie genoemd.

Snelle pols (tachycardie)

Een hoge polsfrequentie, of tachycardie, is meestal het gevolg van het feit dat de weefsels meer bloed (zuurstof) nodig hebben om aan een snellere stofwisseling te voldoen. Ook in veel andere gevallen wordt het hart opgejaagd.

Oorzaken

Voorbeelden van oorzaken van een snellere polsfrequentie zijn onder andere:

Atriumfibrillleren (boezemfibrilleren) / Bron: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Atriumfibrillleren (boezemfibrilleren) / Bron: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Atriumfibrilleren en boezemflutter

Afgezien van ritmestoornissen geldt bij hartafwijkingen dat een snelle kamercontractie relatief meer bloedvolume naar de weefsels waarborgt. Het is dus eveneens een aanpassingsmechanisme van een (decompenserend) hart dat dus niet goed functioneert. Bij bloedarmoede (anemie) geldt hetzelfde mechanisme, omdat bij deze aandoening de weefsels bij een normale hartfrequentie relatief minder zuurstof krijgen. Als compensatie zal het hart sneller gaan kloppen om het tekort aan te vullen.

Hogere hartfrequentie
Gelet op het voorgaande zou men kunnen stellen dat alleen bij ritmestoornissen een snellere polsfrequentie onnodig is voor het goed functioneren van de stofwisseling. Hoewel dat niet helemaal waar is, omdat bij ernstig atriumfibrilleren en boezemflutter de output van de boezems en de kamers lager is. Het bovenstaande rijtje is uiteraard niet compleet. Het geeft alleen een indruk van de verschillende en ingewikkelde oorzaken van een snelle pols en wat de fysiologische redenen zijn van een hogere hartfrequentie (snellere pols). Het biedt met andere woorden enig inzicht in die mechanismen.

Langzame pols (bradycardie)

In de meeste gevallen is er een rechtstreeks verband tussen de polsfrequentie en koorts. Hoe hoger de lichaamstemperatuur, hoe sneller de pols. Toch is dat niet altijd waar. Bijvoorbeeld bij virusziekten en tyfus is de polsfrequentie vaak lager dan de lichaamstemperatuur doet vermoeden. Men noemt dat een relatieve bradycardie.

Oorzaken

Een langzame pols komt onder andere voor bij:

Digitale bloeddrukmeter / Bron: Holmespj, PixabayDigitale bloeddrukmeter / Bron: Holmespj, Pixabay

AV-blok

Bij een AV-blok – eveneens een elektrisch geleidingsprobleem in het hart, ofwel ritmestoornis – kan de hartfrequentie zeer laag zijn, tot wel 20 of 30 slagen per minuut. Bij hersenaandoeningen (verhoogde schedeldruk) is de polsfrequentie eveneens lager, en verder bij alle aandoeningen waarbij de nervus vagus geprikkeld wordt.

Slaap
Ook tijdens de slaap zal de pols normaliter trager zijn. In een notendop kan men stellen dat in de medische diagnostiek de polsfrequentie een zeer serieus te nemen vingerwijzing is, maar wel van talrijke normale fysiologische factoren afhankelijk is. Factoren zoals emoties, postuur en geslacht.

Lees verder

© 2013 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Te langzame hartslag: bradycardie symptomen en behandelingTe langzame hartslag: bradycardie symptomen en behandelingWat is een te langzame hartslag, trage hartslag ofwel bradycardie? Bradycardie is de medische term voor een abnormaal tr…
Vitale functiesVitale functies zijn de functies van je lichaam, die veranderen van uur tot uur. Er zijn 4 fitale functies; ademhaling,…
Wat is een hartritmestoornis?Wat is een hartritmestoornis?Het hart is één van de belangrijkste organen van het lichaam. Daar kan natuurlijk het een en ander mis mee gaan. Soms sl…
Hartritmestoornissen – bradycardie (trage hartslag)Hartritmestoornissen – bradycardie (trage hartslag)Bradycardie is een ritmestoornis. Het hart klopt dan zeer traag. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Bij een reguliere car…

Ogen laten laseren als alternatief voor een brilHet dragen van een bril of lenzen kan vaak vervelend zijn. Brillen kunnen breken of kwijtraken en lenzen kunnen irritere…
Moeite met uitademen en hoesten bij uitademenMoeite met uitademen en hoesten bij uitademenTijdens of net na een verkoudheid kun je moeite hebben met het uitademen van lucht. Het inademen is dan vaak geen proble…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Rosmarie Voegtli, Flickr (CC BY-2.0)
  • Codex Verpleegkunde, 'Cardiologische verpleging', W. Kuyt
  • 'Algemene verpleegkunde', Braam, Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • 'Algemene ziekteleer,' Hazelhorst, Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • Afbeelding bron 1: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Sgt. Jeanette Copeland, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 3: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 4: Holmespj, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 28-01-2022
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.