Het (chronische) verloop van een ziekte

Ziekte is de tegenpool van gezondheid. Het is een verstoring van de homeostase, ofwel een uit evenwicht geraken van de biologische en zelfregulerende fysiologische krachten of systemen. Van veel ziektebeelden is het algemene verloop bekend, hoewel de aard van deze fase nooit met zekerheid te voorspellen is. Bij een chronische aandoening heeft het begin ervan doorgaans een slepend karakter. De aanvang vertoont dan meestal geen acuut beeld. Een ziekte doorloopt een aantal fasen tot aan de genezing, waarbij echter onverwachte, onvoorziene zaken kunnen optreden, zoals complicaties of restverschijnselen.

Inhoud

• Homeostase, een zelfregulerend biologisch proces
• Zelfregulerend vermogen
• Endogene en exogene factoren
• Preventief en curatief
• Ziekteverschijnselen of symptomen
• Begin, verloop en genezing van een ziekte

Homeostase, een zelfregulerend biologisch proces

In algemene termen is een ziekte een verstoring van de gezondheid, waarbij de balans zoekraakt tussen fysiologische krachten die het evenwicht verstoren en krachten die de balans proberen te handhaven. Het is met andere woorden een ontwrichting van de homeostase, het natuurlijke en zelfregulerend proces van biologische systemen om binnen nauwe marges het inwendig evenwicht te consolideren. Enkele cruciale systemen die de homeostase beschermen zijn bijvoorbeeld het stollingsmechanisme, de water- en zouthuishouding, het hormonale systeem, de regulering van de lichaamstemperatuur en de hartslag.

Zelfregulerend vermogen

Ondanks de vaak extreme invloeden van buitenaf – variërend van bacteriën (infecties, ontstekingen) en virussen (griep) tot de inwerking van koude of de gevolgen van een slechte voeding (deficiëntieziekten) – probeert het lichaam dit systemisch evenwicht of homeostase te handhaven, ofwel het behoud van de normale functies binnen min of meer afgebakende grenzen. Indien de ontwrichting ernstig genoeg is, zal de dood erop volgen.

Leeftijd
Het zelfregulerend vermogen is individueel bepaald en afhankelijk van tal van factoren, zoals het gelijktijdig optreden van verstoringsfactoren. Het spreekt voor zich dat de leeftijd eveneens een belangrijke rol speelt. Factoren die de homeostase ontwrichten, zullen bij oudere mensen en baby's immers een veel grotere impact hebben en zijn dus als zodanig eerder levensbedreigend.

Endogene en exogene factoren

Externe invloeden die de gezondheid bedreigen, ofwel de exogene factoren, kunnen extreem zijn, zoals een sepsis door een massale vermeerdering en verspreiding van bacteriën, blootstelling aan langdurige vrieskou, zware verwondingen, enzovoorts. Op een meer sluipende wijze vallen daar ook de genotmiddelen onder, zoals alcohol en tabak, die bij dagelijks gebruik, of beter gezegd misbruik, een continue en zeer negatieve invloed hebben op de fysiologische krachten die de homeostase proberen te handhaven. De endogene factoren zijn echter niet minder belangrijk als het gaat om het ontstaan van ziekten, zoals erfelijke aandoeningen (gebreken in de genenstructuur) en de aangeboren of congenitale afwijkingen.

Aangeboren of congenitale afwijkingen
Aangeboren afwijkingen bestaan bij de geboorte, maar zijn niet erfelijk en komen zogezegd 'eenmalig' voor. Een voorbeeld daarvan zijn de gevolgen van de infectieziekte toxoplasmose. Aangeboren afwijkingen kunnen ontstaan door virusinfecties, protozoëninfecties, maar ook door medicijnen, uterusafwijkingen, zuurstofgebrek tijdens de zwangerschap en stofwisselingsstoornissen.

Preventief en curatief

Ziekte is kort gezegd een verstoring van de homeostase. Twee belangrijke stromingen in de medische wereld zijn de curatieve geneeskunde, gericht op het herstel van de homeostase, ofwel de behandeling van ziekten, en de preventieve geneeskunde die in het teken staat van het voorkomen dat de homeostase aan het wankelen wordt gebracht.

Ziekteverschijnselen of symptomen

Alle ziekten en aandoeningen gaan gepaard met meer of minder uitgesproken ziekteverschijnselen of symptomen. Ze geven met andere woorden een beeld van de ziekte, die uit een complex van eigenschappen bestaat en die acuut of uiteindelijk chronisch kan zijn. Acuut wil zeggen een plotseling en veelal heftig verloop van ziekteverschijnselen, zoals bepaalde infectieziekten (o.a. de kinderziekten waaronder mazelen, roodvonk en bof).

Chronisch
Bij een chronisch verloop, zoals gewrichtsreuma, is het begin van de ziekte doorgaans niet acuut. Een 'acute' ziekte kan echter uitmonden in een chronische aandoening. Verder is een chronische ziekte in principe niet acuut levensbedreigend, maar de aandoening kan mettertijd wel ernstige gevolgen hebben en ingrijpende complicaties veroorzaken.

Begin, verloop en genezing van een ziekte

Een ziekte kenmerkt zich door een begin, een verloop en een eindstadium. Het laatste houdt in herstel of genezing, overlijden of al dan niet ernstige restverschijnselen waarmee de patiënt moet leren leven. Van veel ziekten is het verloop bekend, althans in algemene termen, want een ziekteverloop is nooit met zekerheid te voorspellen. In sommige gevallen kan een ziekte die genezen lijkt recidiveren. Ook kan een verergering van de symptomen optreden (rechute of exacerbatie).

Complicaties
Een complicatie is een onvoorziene en negatieve wending in het ziekteverloop. Een wending die direct te maken heeft met de aandoening. Doorgaans verergeren complicaties de ziekte. De complicatie van een maagzweer is bijvoorbeeld een maagbloeding. En bij diabetes kunnen complicaties optreden zoals oogaandoeningen en hart- en vaatziekten.

Behandeling en herstel
Na de diagnose van een ziekte begint de behandeling, onder andere medicinaal of chirurgisch. Reconvalescentie betekent herstel van de homeostase. De duur van de herstelperiode hangt af van exogene en endogene factoren. Adequate wondverzorging is bijvoorbeeld een exogene factor die het weefselherstel stimuleert. Goede voeding is algemeen versterkend. Een van de talrijke endogene factoren die de reconvalescentie beïnvloeden is de leeftijd. Hoe ouder of jonger de zieke (bejaarden en baby's), hoe langer doorgaans de reconvalescentie duurt, doordat de homeostase onder andere bij deze leeftijdsgroepen brozer is en/of sneller uit evenwicht raakt.

Lees verder

• Gezondheid, ziekte en zorgverlening – de definities
• Zo herken je ontstekingsverschijnselen
• Besmetting of infectie?
• Antigenen versus antistoffen