Otoscopie: Inwendig gehooronderzoek van het oor of de oren

De arts voert een gehooronderzoek uit met behulp van een otoscoop, een inwendig kijkinstrument voorzien van een vergrootglas. Met een otoscopie kan de arts mogelijke problemen in de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor identificeren. Dit onderzoek helpt bij het opsporen van aandoeningen zoals infecties, oorprop (overtallig oorsmeer) of vreemde voorwerpen. De procedure is snel, vrijwel pijnloos, niet-invasief en relatief veilig. Op basis van de resultaten kan de arts onmiddellijk een geschikte behandeling aanbevelen of uitvoeren.

• Synoniemen otoscopie
• Wat is otoscopie?
• Indicaties voor otoscopie
• Voorbeelden voor onderzoek van de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor
• Tegenindicaties voor het onderzoek
• Voorbereidingen voor het onderzoek van het oor of de oren
• Tijdens de otoscopie
• Na het onderzoek met de otoscoop
• Resultaten van het onderzoek van de gehoorgang
• Risico's van inwendig gehooronderzoek
• Nazorg en vervolgonderzoeken
• Preventie van ooraandoeningen
• Otoscopie bij kinderen
• Otoscopie in de diagnose van chronische ooraandoeningen
• Otoscopie bij ouderenzorg
• Otoscopie als hulpmiddel in de preventie van gehoorproblemen

Synoniemen otoscopie

Een otoscopie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• inwendig gehooronderzoek
• inwendig ooronderzoek

Wat is otoscopie?

Otoscopie is een medisch onderzoek waarbij een arts gebruik maakt van een otoscoop, een speciaal instrument dat het mogelijk maakt om de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor in te kijken. Dit onderzoek is essentieel voor het diagnosticeren van verschillende ooraandoeningen, zoals infecties, blokkades, en andere structurele afwijkingen van het oor. Het is een niet-invasieve, snelle en relatief pijnloze procedure die een arts helpt om de oorzaak van oorklachten vast te stellen.

Doelen van otoscopie

Het belangrijkste doel van otoscopie is het visueel inspecteren van de gehoorgang en de onderdelen van het oor die niet zichtbaar zijn voor het blote oog. Dit maakt het mogelijk om aandoeningen te identificeren die mogelijk het gehoor beïnvloeden, zoals ontstekingen, infecties of fysieke blokkades. De arts kan ook het trommelvlies beoordelen op tekenen van perforaties of andere afwijkingen.

De werking van de otoscoop

De otoscoop is voorzien van een vergrootglas en een lichtbron, die samen een gedetailleerd beeld van het oor kunnen geven. Het instrument wordt voorzichtig in de gehoorgang ingebracht, waarbij de arts de gehoorgang en het trommelvlies inspecteert. Er zijn ook geavanceerdere versies van de otoscoop beschikbaar die digitaal beeld kunnen vastleggen, wat kan helpen bij de documentatie en het volgen van veranderingen in de oren van de patiënt.

Indicaties voor otoscopie

Er zijn verschillende situaties waarin otoscopie wordt aanbevolen om de gezondheid van het oor te beoordelen. Het wordt vaak uitgevoerd wanneer een patiënt klachten heeft die wijzen op een ooraandoening.

Verminderd gehoor of gehoorverlies

Bij patiënten die klaarkomen met gehoorproblemen, kan otoscopie helpen bij het identificeren van de oorzaak, zoals een verstopte gehoorgang, een trommelvliesperforatie, of tekenen van infectie die het gehoor beïnvloeden.

Oorpijn

Patiënten die pijn in het oor ervaren, kunnen baat hebben bij otoscopie om de oorzaak van de pijn te achterhalen. Veelvoorkomende oorzaken van oorpijn kunnen infecties, ontstekingen of fysieke blokkades zijn.

Oorafscheiding

Afscheiding uit het oor kan duiden op een infectie of andere aandoeningen van het oor. Otoscopie biedt de arts de mogelijkheid om te kijken naar de oorsprong van deze afscheiding, zoals een ontsteking van het trommelvlies of een middenoorontsteking.

Gehoorgangobstructies, zoals oorsmeer of vreemde voorwerpen

Bij patiënten die mogelijk een verstopte gehoorgang hebben door oorsmeer of een vreemd voorwerp, kan otoscopie helpen om snel te identificeren of er een blokkade aanwezig is die het gehoor beïnvloedt.

Voorbeelden voor onderzoek van de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor

Een patiënt met één of meer van de volgende symptomen dient een arts te raadplegen voor een gehooronderzoek:

• afscheiding uit het oor (oorafscheiding)
• bloeding uit het oor (oorbloeding)
• duizeligheid
• oorontsteking
• ernstige oorpijn
• gehoorverlies / plotselinge doofheid
• knobbeltjes in het oor
• koorts
• oorsuizen (tinnitus, medische term "tinnitus aurium")
• voorwerpen in het oor

De arts gebruikt otoscopie om diverse ooraandoeningen te diagnosticeren en kan de resultaten gebruiken om de effectiviteit van een lopende behandeling te beoordelen. Dit onderzoek kan ook helpen bij het opsporen van een cholesteatoom (choleseatoma), een chronische middenoorontsteking die ontstaat door ingroei van huidcellen uit de uitwendige gehoorgang naar het middenoor. Daarnaast is otoscopie nuttig bij het beoordelen van een hoofdwonde, een gescheurd of geperforeerd trommelvlies, en bij een chronische buitenoorontsteking.

Tegenindicaties voor het onderzoek

Het onderzoek kan niet doorgaan als oorsmeer, vuil, of een object zoals een boon of een korrel het trommelvlies blokkeren. In dergelijke gevallen reinigt de arts eerst de gehoorgang voordat hij verder gaat met het onderzoek. Bovendien kan een huilend kind moeilijk te onderzoeken zijn omdat het trommelvlies dan mogelijk een rode kleur heeft, wat verwarring kan veroorzaken met een mogelijke oorontsteking. Ook patiënten die om psychische of fysieke redenen niet stil kunnen blijven zitten, kunnen soms niet onderzocht worden.

Voorbereidingen voor het onderzoek van het oor of de oren

De patiënt hoeft geen speciale voorbereidingen te treffen voor het onderzoek. Een algemeen advies is om ervoor te zorgen dat de oren vrij zijn van overtollig oorsmeer, indien mogelijk.

Tijdens de otoscopie

De arts dimt eerst de lichten in de onderzoekskamer om de zichtbaarheid te verbeteren. De positie van de patiënt hangt af van zijn of haar leeftijd en toestand:

Baby's en jonge kinderen: Liggen op hun rug met het hoofd naar één kant gedraaid of tegen de borst van een volwassene.
Oudere kinderen en volwassenen: Zitten rechtop en kantelen het hoofd naar de kant van het te onderzoeken oor.
De arts trekt het oor voorzichtig omhoog, naar achteren of naar voren om de gehoorgang recht te krijgen. Vervolgens plaatst hij het puntige uiteinde (speculum) van de otoscoop in het oor. Een lichtstraal schijnt door de otoscoop in de gehoorgang, en de arts beweegt de otoscoop voorzichtig in verschillende richtingen om de binnenzijde van het oor en het trommelvlies te inspecteren. Indien de gehoorgang verstopt is met overtollig oorsmeer (oorprop), zal de arts dit eerst verwijderen. In sommige gevallen wordt een binoculaire microscoop gebruikt door een oorspecialist voor een gedetailleerder zicht.

Als de patiënt last heeft van een oorontsteking, kan er enige pijn optreden. De arts zal het onderzoek onmiddellijk stoppen als de pijn verergert. Soms is de otoscoop uitgerust met een plastic bol en een knopje waarmee een klein zuchtje lucht in de gehoorgang kan worden geblazen. Deze pneumatische otoscoop helpt bij het beoordelen van de beweging van het trommelvlies. Beperkte beweging van het trommelvlies kan wijzen op de aanwezigheid van vocht in het middenoor (otitis media met effusie) en kan een probleem met de buis van Eustachius aangeven.

Na het onderzoek met de otoscoop

Na afloop van het onderzoek deelt de arts onmiddellijk de resultaten met de patiënt. Op basis van deze resultaten kan een behandeling worden aanbevolen of gestart. Hoewel otoscopie een waardevol diagnostisch hulpmiddel is, kunnen sommige oorproblemen niet volledig worden gedetecteerd met alleen dit onderzoek. Vaak zijn aanvullende oor- en gehooronderzoeken nodig, zoals een tympanometrie of een evenwichtsonderzoek.

Resultaten van het onderzoek van de gehoorgang

Normale resultaten

De gehoorgang varieert in grootte, vorm en kleur tussen patiënten. Normaal gezien heeft de gehoorgang een huidskleur en kunnen er kleine haartjes aanwezig zijn. Er kan geelbruine oorsmeer aanwezig zijn. Het trommelvlies heeft een lichtgrijze of glanzend parelwitte kleur, en het licht weerkaatst normaal op het oppervlak van het trommelvlies.

Abnormale resultaten

Kleine kinderen zijn vaak gevoelig voor oorinfecties. Een doffe of afwezige lichtreflex van het trommelvlies kan wijzen op een middenoorinfectie of vocht in het middenoor. Bij een infectie kan het trommelvlies rood en uitpuilend zijn. Een amberkleurige vloeistof of luchtbellen achter het trommelvlies zijn vaak tekenen van vocht in het middenoor. Bij een buitenoorontsteking kan de patiënt pijn ervaren wanneer de arts aan de oorschelp trekt of deze beweegt. De gehoorgang kan rood en gezwollen zijn en gevuld met geelgroene pus.

Risico's van inwendig gehooronderzoek

Een risico van het onderzoek is dat een infectie van het ene oor naar het andere kan worden verspreid als de otoscoop niet goed wordt gereinigd. Er kan ook lichte irritatie optreden doordat het puntige uiteinde van de otoscoop het slijmvlies van de gehoorgang raakt. Dit kan worden voorkomen door de otoscoop langzaam en voorzichtig in de gehoorgang te plaatsen en te bewegen.

Nazorg en vervolgonderzoeken

Na een otoscopie kan het nodig zijn om vervolgonderzoeken te plannen, afhankelijk van de bevindingen. De arts kan aanbevelen om een vervolgafspraak te maken voor verdere evaluatie of behandeling. Ook kunnen aanvullende tests zoals een auditief hersenstamrespons (ABR) of gehoorscreening worden voorgesteld om een vollediger beeld te krijgen van de gehoorstatus en eventuele verdere problemen op te sporen.

Preventie van ooraandoeningen

Hoewel niet alle ooraandoeningen volledig te voorkomen zijn, kunnen de volgende maatregelen bijdragen aan het behoud van een goede oorgezondheid:

• Regelmatige controle: Laat je oren regelmatig controleren door een zorgverlener, vooral als je symptomen zoals pijn, afscheiding of gehoorverlies ervaart.
• Goede hygiëne: Houd de oren schoon, maar vermijd het gebruik van wattenstaafjes of andere voorwerpen die het oorsmeer verder kunnen duwen. Reinig de oren voorzichtig met een zachte doek aan de buitenkant.
• Bescherming: Bescherm je oren tegen extreme temperaturen en hard geluid. Draag oordopjes in lawaaierige omgevingen en gebruik gehoorbescherming bij het zwemmen of duiken.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en voldoende hydratatie, kan bijdragen aan de algemene gezondheid van de oren en het voorkomen van infecties.

Otoscopie bij kinderen

Otoscopie speelt een belangrijke rol in de diagnostiek van ooraandoeningen bij kinderen, vooral bij de behandeling van veelvoorkomende aandoeningen zoals middenoorontsteking.

Pediatrische otoscopie

Het uitvoeren van otoscopie bij kinderen kan uitdagender zijn, gezien hun beperkte geduld en beweeglijkheid. Het is essentieel dat artsen technieken gebruiken die de procedure zo stressvrij mogelijk maken voor jonge patiënten. In sommige gevallen kan sedatie of het gebruik van een kalmerende techniek nodig zijn om het onderzoek uit te voeren. Voor kinderen is het belangrijk om ook naar het gedrag en de communicatie te kijken, omdat ze mogelijk niet in staat zijn om hun symptomen goed te beschrijven.

Veiligheidsprotocollen bij kinderen

Om het risico op letsel te minimaliseren, moeten artsen bij kinderen extra voorzichtig zijn bij het inbrengen van de otoscoop. Kinderen hebben vaak gevoeliger oren, en het gebruik van een te harde techniek kan leiden tot verwondingen. Het is belangrijk om de gehoorgang voorzichtig te inspecteren en, indien nodig, gebruik te maken van speciale kinderetsen die kleinere oren kunnen benaderen.

Otoscopie in de diagnose van chronische ooraandoeningen

Otoscopie kan een belangrijke rol spelen in het identificeren van chronische ooraandoeningen die langdurige zorg vereisen.

Chronische middenoorontsteking

Chronische middenoorontsteking (otitis media) kan worden geïdentificeerd door otoscopie, waarbij de arts tekenen van ontsteking, littekenweefsel of perforaties in het trommelvlies kan detecteren. Patiënten met chronische oorinfecties hebben vaak meerdere otoscopische onderzoeken nodig om de voortgang van de aandoening te volgen.

Tinnitus en otoscopie

Hoewel tinnitus, of oorsuizen, niet direct via otoscopie kan worden gedetecteerd, kan het onderzoek helpen om andere oorzaken van tinnitus, zoals gehoorgangblokkades of middenoorinfecties, uit te sluiten. In gevallen waar tinnitus wordt veroorzaakt door een onderliggende fysieke aandoening, kan de otoscopie waardevolle informatie verschaffen.

Otoscopie bij ouderenzorg

Bij ouderen is het belangrijk om ooraandoeningen vroegtijdig te detecteren, aangezien gehoorverlies of oorinfecties vaak subtiele tekenen kunnen vertonen die zonder onderzoek onopgemerkt blijven.

Gehoorverlies door veroudering

Veroudering kan leiden tot gehoorverlies door natuurlijke slijtage van de gehoorzintuigen of door chronische aandoeningen. Otoscopie kan helpen bij het identificeren van andere oorzaken van gehoorverlies bij ouderen, zoals trommelvliesbeschadiging of middenoorontsteking. Het is van cruciaal belang om regelmatig te controleren op tekenen van gehoorverlies, vooral bij ouderen die mogelijk minder geneigd zijn om gehoorproblemen te melden.

Otoscopie en geriatrische zorg

Bij oudere patiënten kunnen otoscopie en andere diagnostische hulpmiddelen worden gebruikt om oorinfecties, oorsuizen of andere problemen tijdig te identificeren. Chronische oorinfecties kunnen bij ouderen leiden tot ernstigere complicaties, zoals gehoorverlies, dus vroegtijdige detectie is essentieel.

Otoscopie als hulpmiddel in de preventie van gehoorproblemen

Otoscopie kan niet alleen helpen bij de diagnose van ooraandoeningen, maar ook bij het voorkomen van gehoorproblemen door vroege identificatie van risicofactoren.

Oorsmeeraccumulatie voorkomen

Een van de belangrijkste functies van otoscopie is het identificeren van oorsmeerophoping. Wanneer oorsmeer zich ophoopt, kan het leiden tot gehoorverlies en ongemak. Otoscopie maakt het mogelijk om snel te zien of er een ophoping is en zo nodig het oorsmeer te verwijderen.

Preventieve controle bij risicopatiënten

Mensen die werken in lawaaierige omgevingen of die veel worden blootgesteld aan harde geluiden, kunnen profijt hebben van regelmatig otoscopisch onderzoek. Dit kan helpen om schade aan de gehoorgang of het trommelvlies vroegtijdig op te sporen, voordat het leidt tot permanent gehoorverlies.

Lees verder

• Gezonde oren: Tips voor bescherming van gehoorvermogen
• BERA-test: Onderzoek voor opsporen zenuw- of gehoorschade
• Gehoorverlies bij kinderen: Symptomen bij slechthorend kind
• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen
• Plotsdoofheid: Plotseling gehoorverlies (sudden deafness)