Oorprop: Overtollig oorsmeer verwijderen, o.a. met water

Cerumen, beter bekend als oorsmeer, bestaat uit afscheidingsproducten van de smeer- en talgkliertjes van de uitwendige gehoorgang. Het lichtgele tot donkerbruine oorsmeer heeft enkele belangrijke beschermende functies voor het oor. In normale omstandigheden verdwijnt het overtollige oorsmeer via de opening van het oor en wast de patiënt dit weg. Het oorsmeer kan zich echter ophopen en verharden waardoor de gehoorgang geblokkeerd is. Deze prop is één van de meest voorkomende oorzaken van tijdelijk gehoorverlies. De prop zelf verwijderen is mogelijk, al is het raadplegen van een arts vereist wanneer het probleem vaak terugkomt, de oorprop niet weg te krijgen valt of andere medische klachten ontstaan.

• Synoniemen oorprop
• Epidemiologie van oorsmeerprop
• Mechanisme van oorsmeerproductie en oorpropvorming
• Oorzaken van overtollig oorsmeer: verstopping van de gehoorgang
• Afwijkingen in de gehoorgang
• Externe factoren: leefomgeving en blootstelling aan verontreiniging
• Gebruik van gehoorbeschermers en oordopjes
• Genetische aanleg voor overmatige cerumenproductie
• Huidproblemen en huidaandoeningen in de gehoorgang
• Hormonale veranderingen
• Onjuiste oorreiniging met hulpmiddelen
• Veroudering en veranderingen in oorsmeerconsistentie
• Risicofactoren voor het ontwikkelen van een oorprop
• Risicogroepen voor oorpropvorming
• Symptomen van een oorprop
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijderen van de prop, o.a. met water
• Prognose oorblokkade
• Complicaties van een oorprop
• Preventie van oorprop

Synoniemen oorprop

Overtollig oorsmeer is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• cerumen impactie
• oorblokkade
• oorimpactie
• oorverstopping

Epidemiologie van oorsmeerprop

Oorsmeerprop komt relatief vaak voor bij zowel kinderen als volwassenen. Het is een veelvoorkomend probleem dat kan optreden bij mensen van alle leeftijden, hoewel het vaker voorkomt bij volwassenen door het gebruik van gehoorapparaten of oordopjes.

Mechanisme van oorsmeerproductie en oorpropvorming

De functie van oorsmeer
Oorsmeer, of cerumen, wordt geproduceerd door klieren in de gehoorgang. Het speelt een essentiële rol bij de bescherming van het oor tegen vuil, bacteriën, en uitdroging. Door een natuurlijke balans van productie en uitscheiding wordt overtollig oorsmeer normaal gesproken geleidelijk naar buiten gewerkt, waar het vanzelf verdwijnt.

Oorpropvorming door overmatige productie of verstopping
Wanneer er meer oorsmeer wordt geproduceerd dan het oor kan uitscheiden, kan een prop ontstaan. Dit gebeurt ook wanneer oorsmeer dieper in de gehoorgang wordt geduwd, bijvoorbeeld door het gebruik van wattenstaafjes. De opeenhoping kan leiden tot gehoorproblemen, pijn en in sommige gevallen infecties. Het mechanisme van oorpropvorming hangt ook af van de samenstelling en consistentie van het oorsmeer, wat per persoon kan verschillen.

Effect van water en andere verwijderingsmethoden
Water kan helpen om oorsmeer los te maken en uit de gehoorgang te spoelen. Artsen passen soms een methode toe waarbij warm water voorzichtig in de gehoorgang wordt gespoten om de oorprop te verzachten en op natuurlijke wijze naar buiten te spoelen. Andere methoden, zoals oordruppels en zuigtechnieken, worden ook gebruikt om oorsmeer veilig te verwijderen zonder de gehoorgang te irriteren.

Oorzaken van overtollig oorsmeer: verstopping van de gehoorgang

Oorsmeer, ook wel cerumen genoemd, vervult een belangrijke functie in het oor. Het biedt een beschermende laag in de gehoorgang, voorkomt uitdroging en beschermt tegen infecties door het tegenhouden van stof, bacteriën en andere schadelijke deeltjes. Bij sommige mensen kan echter een overproductie van oorsmeer optreden, waardoor het risico op een verstopping van de gehoorgang toeneemt. Deze ophoping van cerumen kan diverse oorzaken hebben, variërend van genetische aanleg tot omgevingsfactoren. Hieronder worden de oorzaken alfabetisch beschreven en in detail uitgewerkt.

Afwijkingen in de gehoorgang

De vorm en breedte van de gehoorgang kunnen sterk variëren tussen mensen. Sommige mensen hebben een smallere of gekronkelde gehoorgang, wat het natuurlijke proces van oorsmeerafvoer belemmert. Door deze anatomische verschillen hoopt oorsmeer zich sneller op, vooral bij mensen met extra bochten of vernauwingen in hun gehoorgang. Hierdoor kan het cerumen moeilijk naar buiten komen, wat het risico op een oorprop vergroot.

Externe factoren: leefomgeving en blootstelling aan verontreiniging

Mensen die in stoffige of vervuilde omgevingen werken of wonen, hebben vaak een verhoogde productie van oorsmeer. Het lichaam produceert meer cerumen om te voorkomen dat stofdeeltjes en andere schadelijke stoffen de gehoorgang binnendringen. Deze verhoogde productie vergroot de kans op een ophoping van cerumen. Bovendien kan blootstelling aan water, bijvoorbeeld bij zwemmen of douchen, ervoor zorgen dat oorsmeer verhardt of uitdroogt, wat kan leiden tot een blokkade in de gehoorgang.

Gebruik van gehoorbeschermers en oordopjes

Het regelmatig dragen van gehoorbeschermers, oordopjes, of koptelefoons creëert een afgesloten omgeving in het oor, die de natuurlijke afvoer van oorsmeer belemmert. Deze voorwerpen kunnen het cerumen onbedoeld dieper in het oor duwen, waardoor het zich ophoopt. Ook zorgt het gebruik van oordopjes voor een warmere omgeving in de gehoorgang, wat kan leiden tot veranderingen in de consistentie van het oorsmeer en daarmee de kans op verharden en blokkades vergroot.

Genetische aanleg voor overmatige cerumenproductie

Genetische factoren kunnen de hoeveelheid en de samenstelling van het oorsmeer beïnvloeden. Bij sommige mensen produceren de klieren in de gehoorgang van nature meer oorsmeer, wat sneller tot verstopping leidt. Deze erfelijke aanleg zorgt ervoor dat zelfs regelmatige oorverzorging niet altijd voldoende is om ophoping te voorkomen. Het gevolg is dat deze patiënten vaker kampen met oorproppen en regelmatig het oorsmeer moeten laten verwijderen.

Huidproblemen en huidaandoeningen in de gehoorgang

Aandoeningen zoals eczeem, psoriasis en dermatitis kunnen leiden tot irritatie en ontsteking van de huid in de gehoorgang. Deze huidaandoeningen stimuleren vaak de productie van extra oorsmeer, dat bedoeld is om de geïrriteerde huid te beschermen. De veranderde consistentie van dit oorsmeer kan bijdragen aan ophoping en verharden, waardoor het risico op een oorprop toeneemt. Bij patiënten met chronische huidaandoeningen is het risico op een verstopte gehoorgang doorgaans hoger.

Hormonale veranderingen

Schommelingen in hormoonniveaus kunnen invloed hebben op de talgklieren die oorsmeer produceren. Vooral tijdens de puberteit, zwangerschap en menopauze kunnen deze veranderingen leiden tot een verhoogde productie van cerumen. Dit effect kan variëren, maar in sommige gevallen zorgt het voor een dikkere of drogere consistentie van het oorsmeer, wat de afvoer bemoeilijkt en ophoping in de gehoorgang kan veroorzaken.

Onjuiste oorreiniging met hulpmiddelen

Het gebruik van wattenstaafjes, haarspelden of andere voorwerpen om de oren schoon te maken, kan het oorsmeer verder in de gehoorgang duwen en de natuurlijke afvoer verstoren. Hoewel patiënten vaak denken hun oren op deze manier te reinigen, leidt het gebruik van deze voorwerpen meestal juist tot een ophoping van cerumen. Hierdoor ontstaat een oorprop die door een arts verwijderd moet worden, aangezien het oorsmeer vaak dieper en compacter wordt door deze manipulatie.

Veroudering en veranderingen in oorsmeerconsistentie

Naarmate mensen ouder worden, verandert de samenstelling van hun oorsmeer. Bij ouderen wordt het oorsmeer vaak droger en taaier, wat het moeilijker maakt om op natuurlijke wijze uit het oor te komen. Dit komt mede door de afname van vochtigheid en elasticiteit in de huid van de gehoorgang, die onderdeel is van het natuurlijke verouderingsproces. Door deze verandering is de kans op een verstopte gehoorgang bij ouderen groter.

Risicofactoren voor het ontwikkelen van een oorprop

Risicofactoren voor een oorprop zijn onder meer:

• het regelmatig dragen van oordopjes of hoortoestellen
• overmatige productie van oorsmeer
• gebruik van wattenstaafjes of andere voorwerpen om de oren te reinigen
• bepaalde medische aandoeningen zoals een afwijkende vorm van de gehoorgang

Risicogroepen voor oorpropvorming

Ouderen
Bij ouderen vermindert de natuurlijke uitscheidingscapaciteit van oorsmeer vaak, waardoor het risico op oorproppen toeneemt. Daarnaast kan het oorsmeer bij deze groep dikker en droger worden, wat de kans op blokkades vergroot. Regelmatige controle en eventueel preventieve reiniging kunnen helpen om gehoorproblemen door oorproppen te voorkomen.

Patiënten met gehoorapparaten
Patiënten die gehoorapparaten dragen, lopen een verhoogd risico op oorpropvorming, omdat het apparaat regelmatig in en uit het oor wordt geplaatst, wat het oorsmeer kan verplaatsen en samenpersen. Het is daarom belangrijk dat deze patiënten regelmatig hun gehoorgang laten controleren op oorsmeerophoping.

Patiënten met smalle gehoorgangen
Mensen met smallere gehoorgangen hebben meer kans op oorproppen, aangezien het oorsmeer minder makkelijk uit het oor kan vloeien. Deze anatomische variatie kan ertoe leiden dat het oorsmeer zich ophoopt en een blokkade vormt. In sommige gevallen wordt preventieve behandeling aanbevolen om oorproppen te voorkomen.

Kinderen
Bij kinderen kan oorpropvorming vaker voorkomen, deels door de structuur van de gehoorgang en ook omdat zij vaak vatbaarder zijn voor infecties die de productie van oorsmeer kunnen verhogen. Bovendien gebruiken kinderen vaak wattenstaafjes en andere voorwerpen, wat het risico op oorpropvorming verhoogt.

Symptomen van een oorprop

De patiënt heeft oorpijn en zijn oren voelen vol aan (verstopte oren). Daarnaast heeft de patiënt last van oorsuizen (tinnitus aurium). Hij hoort met andere woorden bepaalde zoemende geluiden in de oren. Ook het horen van een krakend, ploffend geluid in de oren is mogelijk. Af en toe is ook sprake van pijn achter het oor en een drukkend gevoel in het hoofd. Tot slot treedt een plotseling (plotselinge doofheid) of gedeeltelijk gehoorverlies op. Dit gehoorverlies is in de meeste gevallen tijdelijk, al komt het voor dat het bij sommige patiënten progressief is.

Alarmsymptomen

Wanneer de patiënt symptomen ervaart zoals:

• hevige pijn in het oor
• koorts
• uitstroom van vocht uit het oor
• aanhoudend gehoorverlies ondanks zelfbehandeling

moet er onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstiger aandoening die verder onderzoek en behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

De arts gebruikt een otoscoop, een instrument met een vergrootglas, om het oor te onderzoeken. Hij bekijkt namelijk of er andere aandoeningen zijn die het overtollige oorsmeer mogelijk veroorzaken. Soms zijn aanvullende tests nodig om de ernst van de prop te beoordelen of andere oorproblemen uit te sluiten.

Behandeling: Verwijderen van de prop, o.a. met water

Zelfzorg
Een zelfbehandeling is veelal mogelijk bij een verstopping met oorsmeer. Dit bewerkstelligt de patiënt door het gebruik van babyolie, commerciële oordruppels, glycerine, minerale oliën of water. Oorkaarsen die overtollig oorsmeer verwijderen, vermijdt de patiënt best. De Food And Drug Administration (FDA) wijst er namelijk op dat dit mogelijk leidt tot bloedingen (oorbloeding), brandwonden aan het oor en gezicht, brandgevaar, een doorboord trommelvlies en wonden door het druipende was.

Professionele medische zorg
Wanneer naar de arts?

Een andere thuismethode is ook mogelijk, al doet een patiënt er ook goed aan om hiervoor de arts te raadplegen, zeker als het probleem aanhoudt, de pijn heel hevig is, er vocht uit het oor komt, het oor stinkt, en de patiënt blijvend gehoorverlies ervaart. De patiënt bezoekt ook de arts indien hij koorts heeft en moet hoesten. Deze symptomen duiden niet noodzakelijk op een oorprop, vandaar dat een grondig lichamelijk onderzoek steeds vereist is bij de patiënt.

Waterirrigatie: Spoelen met water

Waterirrigatie is de medische term om water op lichaamstemperatuur te gebruiken om de oorprop te verwijderen. Het lauwe water is namelijk nodig omdat te koud of te warm water een korte maar hevige vertigo (duizeligheid) bij de patiënt veroorzaakt. De arts voert deze snelle en veilige procedure uit in zijn kantoor. Bij de start van de procedure staat of zit de patiënt en houdt hij het hoofd rechtop. De arts strekt vervolgens de gehoorgang en trekt het oor zachtjes naar boven. Daarna spuit hij voorzichtig wat water met een spuit tegen de gehoorgang naast het oorsmeer. De patiënt kantelt nu het hoofd zodat het water samen met het oorsmeer afvoert in een schaaltje of bakje. De arts herhaalt mogelijk enkele keren deze werkwijze. De arts voert deze procedure nooit uit wanneer de patiënt een gescheurd trommelvlies heeft. Het reinigen van het oor resulteert dan namelijk mogelijk in beschadiging van het oor of in een infectie. Nadat de arts het oorsmeer heeft verwijderd, droogt de patiënt het oor goed. Het oor nadien voorzichtig reinigen met een doekje of een papieren tissue die rond de vinger is gedraaid, is toegestaan.

Andere methodes om de oorprop te verwijderen

Indien deze werkwijze niet helpt, zuigt de arts de gehoorgang uit met een curette, een klein apparaatje, of met behulp van een microscoop.

Prognose oorblokkade

Een oorprop komt af en toe terug, waarbij het gehoorverlies veelal maar van tijdelijke aard is. Na het verwijderen van het oorsmeer hoort de patiënt in de meeste gevallen weer goed. In zeldzame gevallen krijgt een patiënt een infectie in de gehoorgang of ontstaat schade aan het trommelvlies als hij tracht het overtollige oorsmeer te verwijderen.

Complicaties van een oorprop

Bij het verwijderen van een oorprop kunnen enkele complicaties optreden, waaronder:

• infecties van de gehoorgang
• beschadiging van het trommelvlies
• bloeding in het oor
• perforatie van het trommelvlies

Het is belangrijk dat het verwijderen van een oorprop door een professional wordt uitgevoerd om deze complicaties te voorkomen.

Preventie van oorprop

Vermijden van wattenstaafjes en andere hulpmiddelen
Het gebruik van wattenstaafjes en andere voorwerpen in de gehoorgang kan de natuurlijke uitscheidingsfunctie van oorsmeer verstoren. Het regelmatig binnenduwen van oorsmeer kan leiden tot ophoping en oorpropvorming. Door patiënten bewust te maken van dit risico, kan het gebruik van wattenstaafjes in de gehoorgang worden ontmoedigd.

Gebruik van oordruppels ter preventie
Er zijn oordruppels beschikbaar die helpen om oorsmeer zachter te maken en de natuurlijke uitscheiding te ondersteunen. Het regelmatig toepassen van deze druppels kan helpen om oorsmeer op natuurlijke wijze naar buiten te laten vloeien, wat het risico op oorpropvorming verlaagt. Het gebruik van deze druppels moet wel worden afgestemd op de behoefte van de patiënt om overmatig gebruik te voorkomen.

Regelmatige controle bij risicopatiënten
Voor patiënten die risico lopen op oorproppen, zoals ouderen en gehoorapparaatdragers, is regelmatige controle door een arts of audioloog belangrijk. Door de gehoorgang periodiek te laten reinigen, kunnen oorproppen vroegtijdig worden opgespoord en verwijderd, wat complicaties zoals gehoorverlies en pijn voorkomt.

Lees verder

• Gehoorverlies bij kinderen: Symptomen bij slechthorend kind
• Oorsmeer: Oorzaken van gewijzigde kleur, geur en textuur
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Oorbloeding: Bloeding uit het oor met bloederige afscheiding
• Otorree: Oorafscheiding door probleem met oor of hersenen