Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel

Duizeligheid is een term die zowel duidt op ‘licht in het hoofd’ (symptoom) als op vertigo (aandoening met duizeligheid). Een duizelig gevoel kent tal van oorzaken en soorten. De milde, matige tot ernstige symptomen hiervan treden in aanvallen of continu op, en verschijnen geleidelijk of plots, en daarnaast is de duurtijd ook variabel: tijdelijk tot permanent. Duizeligheid gaat vaak weg na verloopt van tijd, maar soms is toch een medische behandeling nodig. De arts houdt hierbij rekening met de ernst en de hoeveelheid van de bijkomende klachten en stelt dan een behandeling voor die bestaat uit medicijnen, therapieën, levensstijlveranderingen of zelfs een operatie.

• Epidemiologie
• Sensorisch systeem voor evenwicht
• Oorzaken
• Verstoring van gehele sensorische systeem
• Vestibulaire vertigo
• Soorten en verschillen van duizelig zijn
• Licht in het hoofd
• Vertigo
• Geassocieerde symptomen met duizeligheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Tips bij vertigo of licht gevoel in het hoofd

Epidemiologie

Circa 30% van de veertigplussers heeft reeds een vorm van duizeligheid ervaren. Bij vijfenzestigplussers bedraagt dit reeds 80%.

Sensorisch systeem voor evenwicht

Vertigo treedt op wanneer er sprake is van een conflict tussen de signalen die naar de hersenen worden gestuurd door verschillende evenwichts- en positiewaarnemingssystemen van het lichaam. De hersenen gebruiken informatie uit vier sensorische systemen voor het behoud van evenwicht en oriëntatie in de omgeving.

Evenwichtsorgaan (labyrint)
Een deel van het binnenoor (het labyrint) bevat gespecialiseerde cellen die bewegingen en veranderingen in de positie detecteren. Schade aan of ziekten van het binnenoor geven soms foute signalen aan de hersenen. Als deze valse signalen in strijd zijn met signalen van de andere evenwichts- en positioneringscentra van het lichaam, verschijnt mogelijk vertigo.

Gevoelszenuwen
Dankzij gevoelszenuwen in de gewrichten krijgen de hersenen informatie over de positie van de benen, de armen en de romp. Het lichaam is hiermee in staat om automatisch kleine wijzigingen in de houding te maken waardoor toch het evenwicht behouden blijft (proprioceptie)

Gezichtsvermogen
Met het gezichtsvermogen is het mogelijk om informatie te krijgen over de positie en beweging in relatie tot de rest van de wereld. Dit is een belangrijk onderdeel van het evenwichtsmechanisme. Wanneer oculaire vertigo aanwezig is, ontstaat duizeligheid door bijvoorbeeld diplopie (dubbelzien) en astigmatisme (wazig zien door brekingsfout in het oog).

Huiddruk
Druk op de huid geeft de hersenen informatie over de positie en beweging van het lichaam in relatie tot de zwaartekracht.

Oorzaken

Verstoring van gehele sensorische systeem

Mogelijk is sprake van een gestoorde centrale coördinatie van het gehele sensorische systeem. Dit gebeurt bij volgende aandoeningen:

• arteriosclerose (slagaderverkalking)
• een hersentumor
• een psychogene aandoening (openbaart zich bij een paniekstoornis, agorafobie, claustrofobie (irrationele en onvrijwillige angst voor afgesloten ruimtes), psychasthenie en neurovegetatief-dystonische stoornissen)
• encefalitis (een hersenontsteking)
• hypoglykemie (een verlaagde bloedsuikerspiegel) van de hersenen
• na een hersenschudding

Vestibulaire vertigo

Het is ook mogelijk dat één van de sensorische systemen gestoord is; meestal is dit het geval met het evenwichtsorgaan. Zodra door ziekte de informaties van het linker- en rechterorgaan van elkaar afwijken, ontstaat namelijk vertigo. Oorzaken van deze vestibulaire vertigo zijn van algemene aard, reflectorisch van aard of anders hebben ze betrekking op het evenwichtsorgaan zelf.

Algemeen
Algemene oorzaken van vestibulaire vertigo omvatten:

• een allergie
• een gebrekkige bloedvoorziening zoals bij:
• anemie
• arteriosclerose (slagaderverkalking)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• hypertensie (verhoogde bloeddruk)
• hypotensie (verlaagde bloeddruk)
• vaatkrampen
• hyperventilatie
• infectieziekten
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• uitdroging
• vergiftigingen (kinine, salicyl, alcohol, nicotine, streptomycine, koolstofmonoxide)
• vitaminetekorten (vooral een vitamine B12-tekort)

Reflectorisch
Reflectorische evenwichtsstoornissen zijn het gevolg van een reflexprobleem. Deze vorm van duizeligheid treedt op bij volgende

• medische problemen of aandoeningen:
• een zwangerschap
• maagproblemen
• prikkeling van de achterste zenuwwortels bij nekaandoeningen

Evenwichtsorgaan
Wanneer schade optreedt in het labyrint of nabij de nervus vestibularis, krijgt de patiënt te maken met duizeligheid:

• bloedingen
• brughoektumor (tumor in het middenoor, achter het trommelvlies)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• gezwellen
• herpes zoster
• hydrops
• labyrintitis (ontsteking van een deel van het binnenoor)
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• multipele sclerose
• otitis media (middenoorontsteking)
• verwondingen
• ziekte van Ménière (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)

Soorten en verschillen van duizelig zijn

Duizeligheid is toe te wijzen aan een licht gevoel in het hoofd (symptoom), maar ook aan de zelfstandig aandoening vertigo. Een patiënt die vertigo ervaart, voelt zich alsof de omgeving rond hem beweegt of draait. Duizeligheid is een gevoel, terwijl vertigo de illusie van de beweging is.

Licht in het hoofd

Patiënten die zich licht in het hoofd voelen, hebben het gevoel dat ze mogelijk gaan vallen. Veelal verbeteren de symptomen hiervan spontaan, of anders is dit eenvoudig te behandelen. Soms is het licht gevoel in het hoofd echter een symptoom van een ander probleem, zoals een ooraandoening of een bewegingsstoornis. Het licht gevoel in het hoofd ontstaat eveneens door medicatieprobleem.

Vertigo

Vertigo is een evenwichtsstoornis waarbij patiënten zich voelen draaien of bewegen, of anders voelen ze de wereld rond zich heen draaien. Vertigo start vaak plotseling, en dit meestal na het draaien van het hoofd. De symptomen van vertigo houden enkele seconden tot minuten aan. Het draaiierig gevoel start meestal wanneer patiënten zich in het bed omdraaien of wanneer ze het hoofd kantelen om iets te bekijken. Vertigo is mogelijk een symptoom van veel aandoeningen. Sommige ziekten komen en gaan, anderen zijn chronisch.

Geassocieerde symptomen met duizeligheid

Andere symptomen die gepaard gaan met een licht gevoel in het hoofd en vertigo omvatten:

• balans- en coördinatieproblemen
• een gevoel van volheid in het oor
• gehoorverlies
• misselijkheid en overgeven
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• problemen met het gezichtsvermogen zoals het gevoel dat beelden verspringen of zich verplaatsen, een wazig gezichtsvermogen en abnormale oogbewegingen (nystagmus)

Diagnose en onderzoeken

Alarmtekens
Bij volgende alarmtekens in combinatie met duizeligheid, is het verstandig om een arts te raadplegen:

• (spier)zwakte
• aanhoudende symptomen gedurende meer dan een week
• borstpijn
• communicatieproblemen
• duizeligheid na het innemen van medicijnen
• een hoofdletsel
• een onregelmatige hartslag
• een verlies van alertheid (bewustzijnsverlies)
• een wijziging in het gezichtsvermogen
• een wijziging in het spraakvermogen
• een zeer stijve nek
• epileptische aanvallen
• ernstige of aanhoudende hoofdpijn of migraine
• flauwvallen
• gehoorverlies
• koorts boven 38 °C
• kortademigheid
• nieuwe symptomen
• onophoudelijk braken
• onvermogen om te lopen
• problemen met het verplaatsen van een arm of been
• regelmatig valongevallen of problemen bij het lopen
• verergerende symptomen

Vraaggesprek
De diagnose van duizeligheid zelf is vaak eenvoudig. De arts vraagt na of de patiënt gedesoriënteerd, licht in het hoofd of evenwichtsstoornissen ervaren heeft. Daarnaast wil de arts ook weten of de patiënt nog andere tekenen heeft, hetgeen nodig is om een eventueel onderliggend medisch probleem op te sporen. Verder geeft de patiënt op vraag informatie over het tijdstip van de start van de symptomen en de ernst hiervan.

Lichamelijk onderzoek
De arts onderzoekt het binnenoor, meet de bloeddruk, bekijkt of de patiënt geen uitdrogingsverschijnselen heeft en hij meet de bloedsuiker. Daarna volgt een algemeen lichamelijk onderzoek.

Diagnostisch onderzoek
Soms vindt de arts de onderliggende oorzaak nog niet. Dan volgt afhankelijk van het aantal bijkomende symptomen een bloedonderzoek, een CT-scan of een MRI-scan. Het identificeren van de evenwichtsproblemen is ook mogelijk met een elektronystagmografie of een videonystagmografie.

Behandeling

Nadat de arts de (vermoedelijke) oorzaak van duizeligheid heeft gevonden, behandelt hij de eventueel onderliggende ziekte. Voor misselijkheid, braken en een licht gevoel in het hoofd bestaat medicatie:

• anti-angst medicatie (wanneer duizeligheid het resultaat is van paniekstoornissen of psychische problemen)
• anticholinergica of antihistaminica (verminderen duizeligheid)
• medicijnen voor migraine (als de duizeligheid aan migraine is gekoppeld)

Het drinken van overtollig veel water of vloeistof verergert soms de symptomen, omdat hierdoor een hogere vloeistofdruk in het binnenoor ontstaat, waardoor evenwichtsproblemen ontstaan. De arts schrijft mogelijk nog een zoutarme voeding of diuretica (plastabletten) voor voor het verminderen van het vochtgehalte in het lichaam.

Tips bij vertigo of licht gevoel in het hoofd

Een verergering van de symptomen voorkomen of het verlichten van de tekenen is mogelijk door het hanteren van dezelfde tips:

• alcohol beperken
• alternatieve behandelingen: accupunctuur, acupressuur, kruidensupplementen (deze moet de patiënt steeds eerst met de arts bespreken)
• antislipmatten en handgrepen in de buurt van het bad en toilet plaatsen
• een evenwichtige en gezonde voeding eten en niet te veel eten
• heldere lichten, tv, en lezen vermijden wanneer klachten aanwezig zijn
• langzaam de activiteit hervatten of verhogen bij beterschap
• losse draden of kabels zoveel mogelijk verwijderen
• losse kleedjes verwijderen
• nachtverlichting installeren
• ontspanningstechnieken uitvoeren: yoga, tai chi, meditatie, …
• plotselinge bewegingen of positieveranderingen voorkomen
• regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren
• stil blijven, rusten en de ogen sluiten wanneer symptomen aanwezig zijn
• stoppen met roken
• voldoende slapen
• voldoende water drinken om uitdroging te voorkomen, maar wel opletten voor een overtollige waterinname

Lees verder

• Goedaardige positionele duizeligheid door bewegen van hoofd
• Presyncope: Bijna flauwvallen (licht gevoel in het hoofd)
• Flauwvallen (syncope): Tijdelijk verlies van bewustzijn