Cholesteatoom: Tumor in middenoor achter het trommelvlies

Een cholesteatoom is een zeldzame, abnormale ophoping van huidcellen in het middenoor, achter het trommelvlies. Deze ophoping vormt een langzaam groeiende tumor die schade aanricht aan de diepere structuren van het oor, zoals de kleine botjes en organen die essentieel zijn voor gehoor en evenwicht. Gehoorverlies en afscheiding uit het oor zijn de belangrijkste symptomen van deze aandoening. Cholesteatomen zijn een relatief voorkomende oorzaak van blijvend, matig gehoorverlies bij zowel kinderen als volwassenen. Dankzij een vaak succesvolle operatie kan de chirurg de goedaardige tumor verwijderen. Toch zijn er enkele complicaties mogelijk en kan de tumor soms ook terugkeren in het andere oor.

• Synoniemen van cholesteatoom
• Epidemiologie van cholesteatoom
• Oorzaken van cholesteatoom
• Risicofactoren voor cholesteatoom
• Symptomen van cholesteatoom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van cholesteatoom
• Prognose van cholesteatoom
• Complicaties van cholesteatoom
• Preventie van cholesteatoom

Synoniemen van cholesteatoom

Een cholesteatoom is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Cholesteatoma
• Parelgezwel

Epidemiologie van cholesteatoom

De wereldwijde incidentie van cholesteatomen varieert aanzienlijk. In Jeruzalem is de jaarlijkse incidentie het hoogst met 70 per 100.000 patiënten, terwijl in Denemarken de incidentie het laagst is met 0,12 per 100.000 patiënten. De meest voorkomende oorzaak van een cholesteatoom is een infectie. Mannen worden iets vaker dan vrouwen getroffen door deze aandoening.

Oorzaken van cholesteatoom

Een cholesteatoom ontwikkelt zich wanneer een deel van het trommelvlies instort door een slechte functie van de buis van Eustachius. Deze dunne buis verbindt het middenoor met de achterkant van de neus en handhaaft de normale luchtdruk in het oor. Wanneer de buis van Eustachius niet goed functioneert, bijvoorbeeld door een allergie, een verkoudheid of sinusitis, wordt de lucht in het middenoor geabsorbeerd, wat leidt tot een onderdruk in het oor. Normaal gesproken worden dode huidcellen uit het oor verwijderd, maar bij een instortend trommelvlies ontstaat een zakvormige ruimte waarin deze cellen zich ophopen en een cholesteatoom vormt. Cholesteatomen kunnen ook ontstaan na beschadiging van het trommelvlies door verwonding, terugkerende of chronische infecties, of ooroperaties. In zeldzame gevallen is een cholesteatoom aangeboren door een abnormale ontwikkeling van het oor.

Risicofactoren voor cholesteatoom

Slechte functie van de buis van Eustachius: Kan door allergieën, verkoudheden of sinusitis.
Chronische middenoorinfecties: Regelmatige infecties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van cholesteatomen.
Verwondingen of operaties aan het oor: Kan leiden tot beschadiging van het trommelvlies en bijdragen aan de vorming van cholesteatomen.

Symptomen van cholesteatoom

Meestal is slechts één oor aangetast door een cholesteatoom. De twee meest voorkomende symptomen zijn:

• Pijnloze, stinkende oorafscheiding: Deze afscheiding, ook bekend als "otorree", komt uit het getroffen oor.
• Gehoorverlies: Een geleidelijk gehoorverlies in het aangetaste oor is een veelvoorkomend symptoom.

Andere symptomen kunnen zijn:

• Oorbloeding: In sommige gevallen kan er een oorbloeding optreden.
• Vol gevoel in het oor: Patiënten kunnen een gevoel van volheid ervaren.
• Pijn: Vooral 's nachts kan er pijn optreden in of achter het oor.
• Duizeligheid: Dit kan wijzen op ernstige complicaties en kan vertigo veroorzaken.
• Spierzwakte: Spierzwakte in het gezicht aan de kant van het getroffen oor kan voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts kan de diagnose cholesteatoom vermoeden op basis van een otoscopie, waarbij het oor wordt onderzocht met een otoscoop. Dit instrument bevat een lichtje en vergrootglas om het oor goed te inspecteren. Als de arts een cholesteatoom vermoedt, zal hij de patiënt doorverwijzen naar een specialist, meestal een KNO-arts, voor verdere evaluatie.

Diagnostisch onderzoek

De arts zal aanvullende onderzoeken aanvragen, waaronder:

• Audiometrie: Gehooronderzoek om het gehoor te beoordelen.
• CT-scan: CT-scan van het oor om te zien welke delen zijn aangetast.
• MRI-scan: MRI-scan kan worden uitgevoerd, vooral als er een vermoeden is van betrokkenheid van de hersenen.

Differentiële diagnose

Andere aandoeningen met symptomen die lijken op een cholesteatoom zijn onder meer:

• Middenoorosteoom: Goedaardig gezwel van botweefsel.
• Chronische etterige otitis media: Middenoorontsteking.

Behandeling van cholesteatoom

De behandeling van een cholesteatoom omvat meestal een operatie onder volledige narcose. Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de tumor en dode huidcellen. Soms moeten ook een aantal sponsachtige mastoïdeus botjes worden verwijderd en het gat in het trommelvlies worden hersteld. Na de operatie wordt het oor met een verband verpakt, dat na enkele weken wordt verwijderd. Mogelijke risico's van de operatie zijn gehoorverlies, tinnitus aurium (oorsuizen) en vertigo (duizeligheid). Over het algemeen wegen de voordelen van de operatie zwaarder dan de risico's. Na de operatie moet de patiënt het oor enkele weken droog houden, vermijden van zwemmen en inspannende activiteiten, en geen vliegtuigreis maken. De hechtingen worden enkele weken na de operatie verwijderd als ze niet oplosbaar zijn.

Prognose van cholesteatoom

Een cholesteatoom verdwijnt niet vanzelf en een operatie is noodzakelijk om het te verwijderen. De operatie is meestal succesvol, maar er is een mogelijkheid dat een cholesteatoom terugkeert in het andere oor. Regelmatige controlebezoeken zijn daarom belangrijk om de gezondheid van het oor te monitoren.

Complicaties van cholesteatoom

Een cholesteatoom kan leiden tot verschillende complicaties, zoals:

• Oorontsteking: Mogelijke afscheiding uit het oor kan optreden.
• Permanent gehoorverlies: Gehoorverlies kan blijvend zijn, mogelijk tot doofheid.
• Schade aan de gezichtszenuw: Kan leiden tot zwakte in een zijde van het gezicht (aangezichtsverlamming).
• Tinnitus aurium: Oorsuizen.
• Vertigo: Duizeligheid.
• Zwelling van het binnenoor: Kan leiden tot verdere complicaties.
• Hersenabces: In zeer zeldzame gevallen kan een infectie zich verspreiden naar de hersenen en leiden tot een hersenabces.
• Meningitis: Ontsteking van de hersenvliezen met hoofdpijn, koorts en een stijve nek.
• Dood: Zeer zelden kan een cholesteatoom fataal zijn.

Preventie van cholesteatoom

Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke preventieve maatregelen die volledig kunnen garanderen dat een cholesteatoom wordt voorkomen. Echter, er zijn wel enkele algemene richtlijnen die kunnen helpen om de kans op de ontwikkeling van een cholesteatoom te verminderen:

• Behandeling van oorinfecties: Zorg voor een tijdige en effectieve behandeling van oorinfecties om complicaties te voorkomen die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van cholesteatoom.
• Gezondheidszorg bij verkoudheden en allergieën: Behandel verkoudheden en allergieën adequaat om een goede werking van de buis van Eustachius te ondersteunen en luchtveranderingen in het middenoor te minimaliseren.
• Regelmatige controle bij KNO-specialisten: Voor mensen met een geschiedenis van chronische middenoorontstekingen of oorproblemen, kunnen regelmatige controles bij een KNO-specialist helpen om problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
• Preventie van oortrauma: Vermijd situaties die kunnen leiden tot traumatische verwondingen aan het oor, zoals het gebruik van scherpe voorwerpen in de oren of onveilige omstandigheden die het risico op oorletsels verhogen.