Anticholinergica: Medicatie die spierbewegingen remt
Anticholinergica zijn geneesmiddelen die uitsluitend op doktersvoorschrift verkrijgbaar zijn en worden ingezet voor de behandeling van verschillende aandoeningen, zoals incontinentie, spierkrampen, depressie en astma. Ze spelen ook een rol bij de toediening van anesthesie. Hoewel anticholinergica nuttig kunnen zijn, zijn ze niet geschikt voor alle patiënten, aangezien ze het risico op bijwerkingen kunnen verhogen. Meestal treden milde lichamelijke en/of mentale bijwerkingen op, maar er kunnen ook ernstige complicaties optreden.
Indicaties van anticholinergica: Medicatie die spierbewegingen remt
Ziekten en symptomen
Anticholinergica blokkeren onwillekeurige spierbewegingen die bij verschillende ziekten kunnen optreden. Ze reguleren de balans tussen dopamine en acetylcholine in het lichaam, waardoor ze nuttig zijn bij de behandeling van
longaandoeningen, zoals
astma en
chronisch obstructief longlijden (COPD). Ze worden ook toegepast bij maagdarmaandoeningen en urinewegaandoeningen, waaronder
diarree, een
overactieve blaas en incontinentie. Daarnaast kunnen anticholinergica worden ingezet bij cognitieve stoornissen zoals
depressie, traagheid en symptomen van de
ziekte van Parkinson, die gekenmerkt wordt door verlies van beweging,
coördinatieproblemen en bevingen. Andere aandoeningen die met anticholinergica kunnen worden behandeld zijn
bevingen,
hypertensie (verhoogde bloeddruk), duizeligheid,
bewegingsziekte (reisziekte), slapeloosheid,
spierkrampen,
spierstijfheid en
vergiftiging door giftige stoffen zoals organofosfaten of muscarine.
Anesthesie
Anticholinergica worden soms door anesthesiologen gebruikt als onderdeel van
anesthesie. Deze medicijnen helpen de patiënt te ontspannen door de spieractiviteit te verminderen en tegelijkertijd de speekselproductie te verminderen, wat bijdraagt aan een vlot verloop van de anesthesie.
Tegenindicaties van anticholinergica
Anticholinergica worden vaak niet voorgeschreven aan ouderen, omdat deze leeftijdsgroep gevoeliger is voor de effecten van het medicijn. Bij ouderen kunnen deze medicijnen leiden tot bijwerkingen zoals verwardheid,
geheugenverlies, verslechtering van mentale functies en andere cognitieve problemen.
Vrouwen die zwanger zijn of zwanger kunnen worden, wordt geadviseerd deze medicijnen niet te gebruiken, omdat de veiligheid tijdens de zwangerschap niet is vastgesteld.
Anticholinergica worden ook met uiterste voorzichtigheid voorgeschreven aan patiënten met de volgende aandoeningen:
Werking van anticholinergica
Anticholinergica blokkeren de werking van de neurotransmitter acetylcholine in de
hersenen. Acetylcholine is een neurotransmitter van het parasympatisch zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor onwillekeurige spierbewegingen in het maagdarmkanaal, de longen, de urinewegen en andere lichaamsdelen. Door het blokkeren van acetylcholine zorgen anticholinergica ervoor dat de spieren van deze organen ontspannen en vermindert het de impulsoverdracht tussen zenuwcellen en skeletspiercellen.
Voorbeelden van anticholinergica
Er zijn verschillende anticholinergica met uiteenlopende types en handelsnamen. Enkele voorbeelden zijn:
- Orfenadrine (Norflex)
- Amitriptyline (Elavil)
- Atropine
- Belladonna-alkaloïden
- Benzatropine (mesylaat) (Cogentin)
- Biperideen
- Chloorpromazine (Thorazine)
- Chlorpheniramine (Actifed, Allergy & Congestie Relief, Chloor-Trimeton, Codeprex, Efidac-24 Chlorpheniramine, etc.)
- Clomipramine (Anafranil)
- Clozapine (Clozapine)
- Cyclobenzaprine (Amrix, Fexmid, Flexeril)
- Cyproheptadine (Periactin)
- Darifenacine (Enablex)
- Desipramine (Norpramin)
- Dexchloorfeniramine
- Dicyclomine (Bentyl, Dicycloverine)
- Difenhydramine (Advil PM, Aleve PM, Bayer PM, Benadryl, Excedrin PM, Nytol, Simply Sleep, Sominex, Tylenol PM, Unisom, etc.)
- Dimenhydrinate (Dramamine)
- Doxepin (Sinequan, SILENOR, Adapin, Deptran)
- Doxylamine (Restavit)
- Fesoterodine (Toviaz)
- Flavoxaat (Urispas)
- Glycopyrrolaat (Robinul)
- Hydroxyzine (Atarax, Vistaril)
- Hyoscyamine (Anaspaz, Levbid, Levsin, Levsinex, NuLev)
- Imipramine (Tofranil)
- Ipratropium (Atrovent)
- Meclizine (Antivert, Bonine)
- Nortriptyline (Pamelor)
- Olanzapine (Zyprexa)
- Orfenadrine (Norflex)
- Oxitropium (Oxivent)
- Oxybutynin (Ditropan, Driptane, Lyrinel XL, Oxytrol)
- Paroxetine (Brisdelle, Paxil)
- Perfenazine (Trilafon)
- Prochlorperazine (Compazine)
- Procyclidine
- Promethazine (Phenergan)
- Propantheline (Pro-Banthine) (UCSF)
- Protriptyline (Vivactil)
- Pseudo-efedrine HCl / Triprolidine HCl (Aprodine)
- Scopolamine (Transderm Scop)
- Solifenacin (Vesicare)
- Thioridazine (Mellaril)
- Tiotropium (Spiriva)
- Tolterodine (Detrol, Detrusitol)
- Tricyclische antidepressiva (28 verbindingen met een groot aantal handelsnamen)
- Trifluoperazine (Stelazine)
- Trihexyphenidyl (Artane)
- Trimipramine (Surmontil)
- Tropicamide
Gebruik van anticholinergica
De arts schrijft doorgaans een lage startdosis voor om de kans op bijwerkingen te minimaliseren. Voor het gebruik van deze medicatie zijn geen specifieke voorbereidingen nodig. Anticholinergica zijn beschikbaar in diverse toedieningsvormen, zoals capsules, gels, plakkers (met verlengde afgifte), siropen, tabletten, verstuivingen, vloeistoffen en zetpillen. Het combineren van verschillende anticholinergica wordt afgeraden. Indien een patiënt de medicatie moet stoppen, dient dit geleidelijk te gebeuren onder begeleiding van de arts, om het risico op bijwerkingen te verminderen.
Interacties van anticholinergica met andere medicatie
Anticholinergica kunnen interacties vertonen met verschillende andere geneesmiddelen, zoals acetylcholinesteraseremmers (gebruik bij myasthenia gravis en de ziekte van Alzheimer),
antidepressiva,
antihistaminica (voor de behandeling van astma,
hooikoorts en
netelroos (jeukende huiduitslag)) en andere geneesmiddelen zoals tiotropium (Spiriva®), ipratropium bromide (Atrovent®) en kaliumchloride tabletten.
Bijwerkingen van anticholinergica
Anticholinergica kunnen leiden tot een verminderde zweten, wat kan resulteren in een verhoogde lichaamstemperatuur. Dit verhoogt het risico op oververhitting tijdens fysieke activiteiten, hete baden of warm weer, wat kan leiden tot een
zonnesteek (oververhitting door een defect in het koelsysteem). De bijwerkingen kunnen variëren afhankelijk van de dosis en de individuele reactie van de patiënt. Sommige patiënten ervaren geen bijwerkingen, terwijl anderen meer problemen ondervinden. Meestal treden milde symptomen op, maar in zeldzame gevallen kunnen ernstige bijwerkingen voorkomen. Mogelijke bijwerkingen zijn:
Lichamelijk
Lichamelijke bijwerkingen kunnen zijn:
Mentaal
Mentale bijwerkingen kunnen zijn:
Overdosis van anticholinergica
Bij een overdosis anticholinergica kunnen de volgende symptomen optreden:
Lichamelijk
- blozen en een warme huid
- duizeligheid
- onduidelijke spraak
- snelle hartslag
- ernstige slaperigheid
- koorts
- moeite met ademhalen
Mentaal
- verwardheid
- ernstige hallucinaties
Een overdosis van bepaalde anticholinergica of het gelijktijdig gebruik van deze geneesmiddelen met alcohol kan leiden tot
bewusteloosheid of zelfs de dood.
Langetermijngebruik en impact op de gezondheid
Langdurig gebruik van anticholinergica kan leiden tot aanzienlijke gezondheidsrisico’s. Studies suggereren dat langdurige blootstelling aan anticholinergica kan bijdragen aan een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang en dementie bij ouderen. Dit komt doordat anticholinergica invloed hebben op de hersenfunctie en geheugenprocessen. Het is daarom van belang om de noodzaak van deze medicatie regelmatig te evalueren en alternatieven te overwegen indien beschikbaar.