Anticholinergica: Medicatie die spierbewegingen remt
Anticholinergica zijn enkel op doktersvoorschrift verkrijgbare geneesmiddelen die in te zetten zijn bij tal van aandoeningen waaronder o.a. incontinentie, spierkrampen, depressie en astma. Daarnaast bewijst het geneesmiddel zijn nut bij de toediening van anesthesie. Deze medicatie is bij verschillende doelgroepen niet inzetbaar daar dit de kans op bijwerkingen verhoogt. Meestal treden slechts milde lichamelijke en/of mentale bijwerkingen op bij dit geneesmiddel, maar af en toe ontstaan ernstige complicaties.
Indicatie anticholinergica: Medicatie die spierbewegingen remt
Ziekten en symptomen
De geneesmiddelen blokkeren onwillekeurige bewegingen van de spieren die gepaard gaan met een aantal ziekten. Ook zorgen ze voor een evenwicht in de productie van dopamine en acetylcholine in het lichaam. De arts zet deze medicijnen daarom in voor de behandeling van
longaandoeningen zoals
astma en
chronisch obstructief longlijden (COPD). Maagdarmaandoeningen en urinewegaandoeningen zoals
diarree, een
overactieve blaas en incontinentie zijn ook te behandelen met de medicatie. De medicatie is tevens inzetbaar bij cognitieve stoornissen zoals een
depressie, traagheid en de symptomen van de
ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging,
coördinatieproblemen en bevingen). Andere symptomen of aandoeningen die de arts behandelt met een anticholinergicum omvatten
bevingen,
hypertensie (
medische term: een verhoogde bloeddruk), duizeligheid,
bewegingsziekte (reisziekte), slapeloosheid,
spierkrampen en
spierstijfheid en
vergiftiging door giftige stoffen zoals organofosfaten of muscarine.
Anesthesie
Ook gebruikt een anesthesioloog deze medicatie soms als hulpmiddel bij
anesthesie. De patiënt ontspant door deze spierverslappers. Hierdoor ontstaat tevens een verminderde speekselproductie.
Tegenindicatie medicijn
De arts schrijft veelal geen anticholinergicum voor aan ouderen. Ouderen zijn gevoeliger voor de effecten van het medicijn in vergelijking met jongere volwassenen. De geneesmiddelen zijn immers bekend om o.a. deze bijwerkingen bij ouderen te veroorzaken: verwardheid,
geheugenverlies, een verslechtering van mentale functies en andere cognitieve effecten.
Vrouwen die (mogelijk) zwanger zijn nemen best deze medicijnen niet omdat de veiligheid hiervan tijdens de zwangerschap niet is vastgelegd.
Ook aan patiënten met volgende aandoeningen schrijft de arts geen of slechts met uiterste voorzichtigheid anticholinergica voor:
Werking medicijnen
Anticholinergica blokkeren de werking van de neurotransmitter (= boodschapperstof) acetylcholine in de
hersenen. Acetylcholine is een neurotransmitter van het parasympatisch zenuwstelsel die vooral betrokken is bij de impulsoverdracht van zenuwcellen naar skeletspiercellen. Het parasympatisch zenuwstelsel is één van de twee delen van het autonome zenuwstelsel. Het beheert activiteiten die plaatsvinden wanneer het lichaam in rust is. De zenuwen in het parasympatisch systeem zijn verantwoordelijk voor onwillekeurige bewegingen van de spieren in het maagdarmkanaal, de longen, de urinewegen en andere lichaamsdelen. Een anticholinergicum doet met andere woorden de spieren van deze orgaansystemen ontspannen.
Voorbeelden medicatie
Anticholinergica bestaan in diverse types en merknamen. Enkele voorbeelden van anticholinergica zijn:
- 2,5 antihistaminica (orfenadrine)
- Amitriptyline (Elavil)
- Atropine
- Belladonna alkaloïden
- Benzatropine (mesylaat) (Cogentin)
- Biperideen
- Chloorpromazine (Thorazine)
- Chlorpheniramine (Actifed, Allergy & Congestie Relief, Chloor-Trimeton, Codeprex, Efidac-24 Chlorpheniramine, etc.)
- Clomipramine (Anafranil)
- Clozapine (Clozapine)
- Cyclobenzaprine (Amrix, Fexmid, Flexeril)
- Cyproheptadine (Periactin)
- Darifenacine (Enablex)
- Desipramine (Norpramin)
- Dexchloorfeniramine
- Dicyclomine (Bentyl, Dicycloverine)
- Difenhydramine (Advil PM, Aleve PM, Bayer PM, Benadryl, Excedrin PM, Nytol, Simply Sleep, Sominex, Tylenol PM, Unisom, etc.)
- Dimenhydrinate (Dramamine)
- Doxepin (Sinequan, SILENOR, Adapin, Deptran)
- Doxylaminum (Restavit)
- Fesoterodine (Toviaz)
- Flavoxaat (Urispas)
- Glycopyrrolaat (Robinul)
- Hydroxyzine (Atarax, Vistaril)
- Hyoscyamine (Anaspaz, Levbid, Levsin, Levsinex, NuLev)
- Imipramine (Tofranil)
- Ipratropium (Atrovent)
- Meclizine (Antivert, Bonine)
- Nortriptyline (Pamelor)
- Olanzapine (Zyprexa)
- Orfenadrine (Norflex)
- Oxitropium (Oxivent)
- Oxybutynin (Ditropan, Driptane, Lyrinel XL, Oxytrol)
- Paroxetine (Brisdelle, Paxil)
- Perfenazine (Trilafon)
- Prochlorperazine (Compazine)
- Procyclidine
- Promethazine (Phenergan)
- Propantheline (Pro-Banthine) (UCSF)
- Protriptyline (Vivactil)
- Pseudo-efedrine HCl / Triprolidine HCl (Aprodine)
- Scopolamine (Transderm Scop)
- Solifenacin (Vesicare)
- Thioridazine (Mellaril)
- Tiotropium (Spiriva)
- Tolterodine (Detrol, Detrusitol)
- Tricyclische antidepressiva (28 verbindingen met een groot aantal handelsnamen)
- Trifluoperazine (Stelazine)
- Trihexyphenidyl (Artane)
- Trimipramine (Surmontil)
- Tropicamide
Gebruik anticholinergica
De arts schrijft meestal een lage startdosis voor om de kans op bijwerkingen te verkleinen. De patiënt hoeft geen specifieke voorbereidingen te treffen voor het gebruik van deze medicatie. Dit product is beschikbaar in de volgende toedieningsvormen: een capsule, een gel, een plakker (met verlengde afgifte), een siroop, een tablet, een verstuiving, een vloeistof en een zetpil. Het combineren van verschillende anticholinergica tegelijk is voorts niet aanbevolen. De patiënt stopt ook niet plots met de medicijnen want dit verhoogt de kans op het ontstaan van bijwerkingen. Hij bouwt de dosis langzaam af onder leiding van de arts.
Interacties van anticholinergische geneesmiddelen met andere medicatie
Anticholinergische medicijnen hebben mogelijke effecten op vele andere geneesmiddelen zoals acetylcholinesteraseremmers (gebruik bij myasthenia gravis en de ziekte van Alzeihmer),
antidepressiva,
antihistaminica (voor de behandeling van astma,
hooikoorts en
netelroos (
huidziekte met jeukende bultjes op het huidoppervlak) en andere geneesmiddelen zoals tiotropium (Spiriva®), ipratropium bromide (Atrovent®) en kaliumchloride tabletten.
Bijwerkingen geneesmiddelen
Door de medicatie gaat de patiënt minder zweten, waardoor de lichaamstemperatuur toeneemt. Hierdoor moet de patiënt oppassen om niet oververhit te geraken tijdens fysieke activiteiten, hete baden, of bij warm weer. Het verminderd zweten leidt namelijk mogelijk tot een
zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem). Andere bijwerkingen zijn afhankelijk van de gebruikte dosis. Sommige patiënten ervaren geen bijwerkingen terwijl anderen meer problemen ervaren. Meestal ontstaan slechts milde symptomen, al treden zeer zelden ook ernstige bijwerkingen op. Eén of meer van volgende symptomen zijn mogelijk:
Lichamelijk
Lichamelijke bijwerkingen omvatten:
Mentaal
Volgende mentale bijwerkingen zijn mogelijk:
Overdosis geneesmiddel
Tekenen van een overdosis van dit geneesmiddel zijn onder meer:
Lichamelijk
- blozen en een warme huid
- duizeligheid
- een onduidelijke spraak
- een snelle hartslag
- ernstige slaperigheid
- koorts
- moeite met ademhalen
Mentaal
- verwardheid
- ernstige hallucinaties
Een overdosis van bepaalde anticholinergica of het gebruik van de geneesmiddelen met alcohol resulteert in
bewusteloosheid of zelfs de dood.