Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens

Een depressie is een wereldwijd vaak voorkomend psychisch probleem waardoor patiënten gevoelens van een slecht humeur, een verlies van interesse in activiteiten, een gebrek aan eigenwaarde en een laag zelfbeeld ervaren. Een depressie heeft ook fysieke gevolgen, zoals een gestoorde slaap en eetlust en weinig energie. Het is normaal om zich af en toe wat neerslachtig te voelen, maar bij een depressie zijn de negatieve gevoelens aanhoudend aanwezig. Diverse ondersteunende behandelingen zijn beschikbaar voor het verlichten van de symptomen. Ook voor de personen uit de omgeving zijn er enkele adviezen om om te leren gaan met een geliefde met depressieve gevoelens.

• Oorzaken van een depressie
• Risicofactoren op depressiviteit
• Symptomen
• Lichamelijke tekenen
• Mentale tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van depressieve gevoelens
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Hulp aan een geliefde met een depressie
• Normaal handelen
• Ondersteuning bieden
• Open zijn over de depressie
• Zelfzorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van een depressie

Een depressie is een uiterst complexe ziekte. Niemand weet precies wat de oorzaak is anno oktober 2020, maar diverse risicofactoren zijn wel bekend. Sommige patiënten ervaren een depressie tijdens een ernstige medische aandoening. Anderen hebben mogelijk een depressie bij wijzigingen op het levenspad, zoals een verhuizing of de dood van een geliefde. Nog andere depressieve patiënten hebben een familiegeschiedenis van een depressie.

Risicofactoren op depressiviteit

Een aantal factoren verhogen de kans op een depressie.

Andere persoonlijke problemen
Wanneer patiënten sociale isolatie ervaren door andere psychische aandoeningen of geweerd worden uit een familie of sociale groep, ontwikkelen ze sneller een depressie.

Conflict
Patiënten die persoonlijke conflicten of geschillen hebben met familieleden of vrienden, en tevens biologisch kwetsbaar zijn voor een depressie, krijgen met deze psychologische aandoening ook vaker te maken.

Dood of een verlies
Verdriet van de dood of het verlies van een geliefde draagt ook bij aan de totstandkoming van een depressie.

Drugs- en alcoholmisbruik
Bij bijna 30% van de patiënten die stoffen misbruiken (alcoholmisbruik, drugsmisbruik), komt een depressie voor.

Ernstige ziekte
Bij sommige patiënten veroorzaakt een chronische ziekte een depressie. De symptomen van chronische ziekten zijn echter vaak te verlichten via voedingsaanpassingen, lichaamsbeweging, veranderingen in de levensstijl en bepaalde medicijnen.

Enkele voorbeelden van chronische ziekten die soms een depressie veroorzaken zijn:

• artritis (gewrichtsontsteking)
• chronische pijn
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hartziekte / hartproblemen door stress
• een nierziekte
• hiv / aids
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• kanker
• multiple sclerose (chronische auto-immuunziekte)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Genetica
Een familiegeschiedenis van een depressie vergroot het risico op een depressie. Wellicht zijn meerdere genen betrokken, die allen kleine effecten hebben, in plaats van één enkel gen dat bijdraagt aan het ziekterisico.

Geslacht
Vrouwen hebben ongeveer twee keer zoveel kans als mannen om depressief te worden, maar de oorzaak hiervan is onbekend. Mogelijk spelen hormonale factoren een rol.

Grote evenementen
Zowel negatieve maar ook positieve gebeurtenissen leiden mogelijk tot depressiviteit. Starten met een nieuwe baan, afstuderen of trouwen zijn fijne activiteiten die soms een depressie met zich meebrengen. Anderzijds leidt het verlies van een baan, een scheiding of een pensionering soms ook tot een depressie bij een aantal patiënten.

Hersenafwijkingen
Bepaalde delen van de hersenen werken niet normaal bij depressieve patiënten. Een depressie is soms ook het resultaat van veranderingen in het functioneren van bepaalde chemicaliën in de hersenen.

Leeftijd
Ouderen zijn sneller depressief. Dit verergert nog door andere factoren, zoals alleen wonen en een gebrek aan sociale steun.

Medicijnen
Bepaalde medicijnen zoals barbituraten (medicatie dat zenuwstelsel onderdrukt), benzodiazepines (medicatie bij angst en slaapproblemen) en het acne-medicijn isotretinoïne zijn soms in verband gebracht met een depressie, vooral bij ouderen. Ook corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken), opioïden (codeïne, morfine: geneesmiddelen die pijn verlichten) en anticholinergica (voor het behandelen van maagkrampen) veroorzaken soms veranderingen in de stemming.

Misbruik
Eerdere fysieke, seksuele of emotionele mishandeling vergroot de kwetsbaarheid voor een klinische depressie op latere leeftijd.

Symptomen

Lichamelijke tekenen

Depressieve patiënten kampen met volgende mogelijke lichamelijke tekenen:

• afhankelijkheid van alcohol of andere stoffen
• een gebrek aan gezichtsuitdrukkingen
• een verlies van eetlust of juist te veel eten
• een verlies van libido
• pijnen, hoofdpijn, rugpijn of krampen die niet weggaan
• slaapproblemen: slapeloosheid, wakker worden in de vroege ochtend of te veel slapen
• spijsverteringsproblemen die niet verbeteren, zelfs niet met een behandeling
• vermoeidheid / ochtendvermoeidheid

Mentale tekenen

Vooral mentale tekenen komen tot stand bij een depressie:

• aanhoudende droevige, angstige of ‘lege’ gevoelens
• afstand vermijden of vermijden van andere patiënten, inclusief familie en vrienden
• concentratieproblemen / details niet meer kunnen houden / beslissingen moeilijker kunnen nemen
• een verlies van plezier in typisch plezierige activiteiten
• een verlies van zelfvertrouwen en zelfrespect
• gedachten over zelfmoord of overlijden
• gevoelens van schuld, waardeloosheid en hulpeloosheid
• moeite om dagelijkse dingen te doen, zoals wakker worden en zich aankleden
• pessimisme en hopeloosheid
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• zelfpijniging

Alarmsymptomen

De volgende symptomen kunnen wijzen op een ernstigere depressieve episode en moeten dringend onderzocht worden door een zorgverlener:

• extreme prikkelbaarheid
• een aanhoudende somberheid en vermoeidheid die de dagelijkse activiteiten beïnvloeden
• een voortdurende obsessie met de dood of zelfmoord
• ernstige problemen met de slaap, eetlust en concentratie
• uitingen van zelfmoordgedachten of pogingen
• onvermogen om te functioneren in sociale of beroepsmatige situaties
• toegenomen alcohol- of drugsmisbruik
• een opmerkelijke achteruitgang in werkprestaties of schoolresultaten
• ernstige of aanhoudende lichamelijke pijn zonder duidelijke oorzaak

Diagnose en onderzoeken

Er is geen specifieke test voor het opsporen van een depressie, dus de arts moet een grondige geschiedenis doorlopen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Verder wenst de arts informatie inzake de start, duur en ernst van de symptomen, een familiegeschiedenis van een depressie of een andere psychische aandoening en een eventuele voorgeschiedenis heeft van drugs- of alcoholmisbruik. De diagnose van een depressie is vaak moeilijk te maken omdat een klinische depressie zich op zoveel verschillende manieren uit. Sommige depressieve patiënten trekken zich bijvoorbeeld terug in een toestand van apathie (gebrek aan motivatie in het leven). Anderen zijn geïrriteerd of prikkelbaar. Wijzigingen in de eet- en slaappatronen komen ook voor. Gedragsmatige symptomen of waarneembare tekenen van een klinische depressie zijn ook soms minimaal, maar een patiënt kan wel een diepe innerlijke onrust ervaren. Een depressie is mogelijk een allesomvattende aandoening die op verschillende manieren het lichaam, de gevoelens, de gedachten en het gedrag van een patiënt aantast.

Behandeling van depressieve gevoelens

Zelfzorg

De depressieve patiënt kan enkele stappen ondernemen om zichzelf te helpen.

• tijd voor zichzelf: De patiënt neemt tijd voor zichzelf en voert dan iets uit wat hem pleziert. Een boek lezen geeft bijvoorbeeld veel ontspanning. Dit geeft bovendien afleiding van de dagelijkse beslommeringen.
• voeding: Het eten van een gezonde en evenwichtige voeding verbetert het humeur en geeft het innerlijk een goed gevoel.
• voldoende nachtrust: Te veel of te weinig slaap kan een enorme impact hebben op het humeur. Een regelmatig slaappatroon is belangrijk waarbij de patiënt dagelijks op hetzelfde tijdstip gaat slapen en ontwaakt.

Professionele medische zorg

Als de symptomen van depressie problemen veroorzaken met relaties, het werk of het gezin en er is geen duidelijke oplossing, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Praten met een arts voorkomt eveneens een verergering van de klachten, vooral wanneer de symptomen reeds langdurig aanwezig zijn. Onmiddellijke professionele hulp is nodig wanneer een patiënt zelfmoordgedachten heeft. De behandeling bestaat meestal in de vorm van praattherapieën en/of antidepressiva (medicijnen voor de behandeling van een depressie).

Counseling
Counseling geeft de patiënt de kans om te praten over dagelijkse problemen die van invloed zijn op het gedrag. In plaats van te vertellen wat de patiënt moet doen, moedigt de therapeut aan om te praten over wat hem dwars zit.

Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) wil op een logische manier omgaan met overweldigende problemen door ze op te splitsen in kleinere delen. Dit soort therapie richt zich op problemen in het heden, in plaats van te focussen op problemen uit het verleden.

Elektroconvulsietherapie
Sommige patiënten lijden aan een ernstige depressie die niet met medicijnen of andere conventionele behandelingsopties behandeld kan worden. Deze patiënten zijn vaak gebaat met elektroconvulsietherapie.

Psychotherapie
In tegenstelling tot counseling haalt psychotherapie inzichten uit emotionele problemen en vertaalt ze deze naar oplossingen voor de lange termijn.

Hulp aan een geliefde met een depressie

Leven met een patiënt die depressief is, geeft een belasting aan de geliefde persoon. De geliefde maakt zich namelijk vaak of constant zorgen over het welzijn van de patiënt, alsook of hij wel of niet de juiste dingen zegt en doet. Enkele adviezen maken het leven voor de patiënt en de persoon uit de omgeving makkelijker.

Normaal handelen

Hoewel het belangrijk is om over de geestelijke gezondheid te praten, is het ook net zo belangrijk om de geliefde zo normaal mogelijk te behandelen. Lachen en grapjes maken is zeker toegestaan. Op deze manier voelen alle partijen geen druk om op een bepaalde manier te handelen.

Ondersteuning bieden

De geliefde kan een depressieve patiënt niet dwingen om hulp te krijgen. Het is wel mogelijk om middelen ter ondersteuning aan te reiken tijdens het proces, zoals bijvoorbeeld aanbieden om samen met de patiënt de huisarts te bezoeken.

Open zijn over de depressie

Een depressie is een levenslange aandoening en het negeren ervan verergert de aandoening. Het is belangrijk dat de geliefde en de patiënt openhartig praten over een depressie, alsook over hoe ze zich hierbij voelen.

Zelfzorg

Geliefden die zorgen voor een depressieve patiënt, mogen zichzelf ook niet uit het oog verliezen. Het is belangrijk om af en toe een pauze te nemen en ook aan het eigen leven te denken.

Prognose

De prognose voor depressie is variabel en hangt af van de ernst van de aandoening, de reactie op behandelingen en andere persoonlijke factoren. Veel mensen herstellen volledig met de juiste behandeling. Bij een vroege diagnose en effectieve behandeling kan de prognose aanzienlijk verbeteren. Sommige mensen kunnen echter terugkerende episodes van depressie ervaren. Doorlopende behandeling en follow-up kunnen helpen bij het beheersen van symptomen en het voorkomen van terugval.

Complicaties

Complicaties van depressie kunnen ernstig zijn en kunnen onder andere omvatten:

• verhoogd risico op zelfmoord of zelfmoordpogingen
• sociaaleconomische problemen zoals werkloosheid en relatieproblemen
• verhoogd risico op alcohol- en drugsmisbruik
• medische complicaties door verwaarlozing van de gezondheid
• verstoorde slaap en eetgewoonten
• problemen in het dagelijks functioneren, zoals moeite met het uitvoeren van dagelijkse taken of werk

Preventie

Preventie van depressie omvat het bevorderen van mentale gezondheid en welzijn, en kan de volgende strategieën omvatten:

• het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen zoals stressmanagement en probleemoplossende vaardigheden
• het bevorderen van een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging en een gebalanceerd dieet
• het zoeken naar tijdige professionele hulp bij beginnende symptomen
• het ondersteunen van sociale netwerken en verbindingen om sociale isolatie te voorkomen
• het bevorderen van educatie en bewustzijn over mentale gezondheid om stigma te verminderen en vroege interventie te bevorderen

Lees verder

• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn
• Winterdepressie en zomerdepressie: Oorzaken en symptomen
• Postnatale depressie: Depressie van vrouw na bevalling
• Depressie bij ouderen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Elektroconvulsietherapie (ECT): Behandeling van depressie