Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn

Antidepressiva zijn geneesmiddelen met een stemmingsverbeterende en depressiebestrijdende werking. De arts zet deze medicatie in bij het behandelen van depressies, alsook bij het voorkomen van terugkerende depressies. Antidepressiva bestaan in veel verschillende vormen. De arts schrijft altijd de meest geschikte medicatie in de laagst mogelijke startdosis voor. Alle medicijnen kunnen milde tot ernstige bijwerkingen veroorzaken, hoewel deze niet altijd en bij iedereen tot uiting komen. Daarnaast zijn deze medicijnen ook voor enkele andere doelgroepen geschikt. Het is belangrijk om antidepressiva te blijven innemen bij het ontstaan van milde bijwerkingen, zodat het lichaam zich aan de medicatie kan aanpassen, en niet abrupt te stoppen. Antidepressiva alleen genezen geen depressie, maar dankzij een combinatie van antidepressiva (en psychologische begeleiding) verbeteren de klachten bij de meeste patiënten met een depressie of een andere psychische aandoening of chronische pijn.

• Synoniemen antidepressivum
• Indicatie antidepressiva
• Tegenindicatie geneesmiddelen tegen depressie
• Werking medicatie tegen depressie en pijn
• Verschillende soorten antidepressiva
• Bijwerkingen antidepressiva
• Gebruik en advies

Synoniemen antidepressivum

Een antidepressivum is eveneens bekend als een thymolepticum (thymoleptica is het meervoud).

Indicatie antidepressiva

Antidepressiva zijn niet enkel in te zetten bij een depressie, maar ook bij patiënten met langdurige chronische pijn en andere pijnklachten. Daarnaast schrijft de arts deze geneesmiddelen voor bij de volgende aandoeningen:

• een gegeneraliseerde angststoornis
• obsessief compulsieve stoornis (OCS: psychische aandoening met obsessies en dwanghandelingen)
• posttraumatische stressstoornis (PTSS: soort angststoornis, waarbij een extreem emotionele reactie plaatsvindt op een traumatische gebeurtenis)

Tegenindicatie geneesmiddelen tegen depressie

Iedereen die antidepressiva gebruikt, kan bijwerkingen ervaren, maar sommige patiënten lopen een hoger risico op bijwerkingen. De arts volgt alle patiënten die antidepressiva nemen op, maar is bij de volgende doelgroepen extra voorzichtig met het voorschrijven van medicatie en volgt hen zeer nauwlettend op:

• Patiënten boven de 65 jaar: SSRI's verhogen het risico op valpartijen, breuken, en botverlies bij oudere patiënten.
• Patiënten met een bipolaire stoornis: Antidepressiva kunnen een bipolaire stoornis (psychische aandoening: stemmingsstoornis met (hypo)manische (hoge) en depressieve (lage) perioden) verergeren of leiden tot een manische episode (extreme energie veroorzaakt door een bipolaire stoornis of een andere stemmingsstoornis).
• Tieners en jongvolwassenen: Zelfmoord en zelfmoordgedachten komen vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen die antidepressiva gebruiken.
• Zwangere vrouwen: Het gebruik van SSRI's tijdens de zwangerschap kan leiden tot ontwenningsverschijnselen bij pasgeborenen na de bevalling. Typische symptomen zijn tremor (bevingen), rusteloosheid, milde ademhalingsproblemen en zwak huilen.

Werking medicatie tegen depressie en pijn

Antidepressiva verhogen het niveau van neurotransmitters in de hersenen. Neurotransmitters zijn bekend als boodschapperstoffen. Dit zijn chemische stoffen die als overbrenger van zenuwprikkels dienen. Bepaalde neurotransmitters, zoals serotonine en noradrenaline, verbeteren de stemming en emotie. Een hoger niveau van neurotransmitters verstoort de pijnsignalen van zenuwen, wat verklaart waarom sommige antidepressiva langdurige pijn verlichten. Antidepressiva behandelen echter wel de symptomen maar niet de oorzaak van een depressie. Daarom zijn ze meestal onderdeel van een therapie waarbij ook psychologische begeleiding centraal staat. Mogelijk schrijft de arts ook nog andere geneesmiddelen voor om de antidepressieve effecten te versterken. Soms omvat dit een tweede antidepressivum of anders een ander medicijn zoals een stemmingsstabilisator en een antipsychoticum. Anti-angstmedicatie en stimulantia kunnen ook voorgeschreven worden.

Verschillende soorten antidepressiva

Op de markt zijn verschillende soorten antidepressiva beschikbaar, allen met een andere werking en mogelijke bijwerkingen. Meestal is een bepaald medicijn direct onder te verdelen onder een bepaalde soort. Maar sommige artsen plaatsen hetzelfde geneesmiddel ook onder een andere soort antidepressivum. Zo is Mirtazapine een TCA, maar andere artsen beschouwen dit soms als een NASSA.

Selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI's)

Werking

SSRI staat voor "selective serotonin reuptake inhibitor". In het Nederlands is dit bekend als "selectieve serotonineheropnameremmer". Dit is een antidepressivum waarvan de werking berust op de remming van de heropname van serotonine vanuit de synapsspleten tussen de hersencellen, zodat de stimulatie van hersencellen toeneemt. Dit is het meest voorgeschreven antidepressivum, omdat het minder bijwerkingen veroorzaakt. Daarnaast is een overdosis van dit type antidepressivum minder ernstig. Bij patiënten van 65 jaar en ouder verhogen SSRI's wel het risico op vallen, breuken, en botverlies. Ook kan abrupt stoppen met SSRI's ernstige ontwenningsverschijnselen veroorzaken.

Voorbeelden

• Citalopram (Cipramil)
• Escitalopram (Lexapro)
• Fluoxetine (Prozac)
• Fluvoxamine (Luvox)
• Paroxetine (Seroxat)
• Sertraline (Zoloft)

Serotonine-noradrenaline heropnameremmers (SNRI's)

Werking

SNRI's is de afkorting voor "selectieve serotonine en noradrenaline reuptake inhibitoren", beter bekend als "heropnameremmers". SNRI's zijn vergelijkbaar met SSRI's. Sommige patiënten reageren beter op dit type medicatie, terwijl anderen beter op SSRI's reageren.

Voorbeelden

• Duloxetine (Cymbalta en Yentreve)
• Venlafaxine (Efexor)

Monoamineoxidaseremmers (MAO's)

Werking

Monoamineoxidaseremmers verminderen de werking van het enzym monoamino-oxidase (MAO) en breken hierdoor monoaminen in de zenuwcel af. De medicijnen bereiken hierdoor een antidepressieve werking. Dit zijn geneesmiddelen die de arts voorschrijft indien geen enkel ander antidepressivum effectief is. De patiënt moet hierbij een zeer streng dieet respecteren omdat de medicatie reageert op bepaalde voedingsmiddelen, alsook bij bepaalde medicijnen waaronder decongestiva en bepaalde kruidensupplementen. Deze medicijnen zijn niet altijd te combineren met SSRI's.

Voorbeelden

• Fenelzine (Nardil)
• Isocarboxazid (Marplan)
• Selegiline (Emsam) (huidplakker die minder bijwerkingen geeft)
• Tranylcypromine (Parnate)

Noradrenaline en specifieke serotonerge antidepressiva (NASSA's)

Werking

NASSA's zijn effectief bij patiënten die niet in staat zijn om SSRI's te nemen. De bijwerkingen van NASSA's zijn vergelijkbaar met die van SSRI's, maar ze veroorzaken minder seksuele problemen. Ze leiden echter doorgaans wel tot meer slaperigheid.

Voorbeelden

• Aplenzin
• Bupropion (Wellbutrin)
• Forfivo XL

Tricyclische antidepressiva (TCA's)

Werking

TCA's zijn een ouder type antidepressiva. Ze worden niet langer aanbevolen als eerstelijnsbehandeling. Deze medicijnen hebben meer bijwerkingen en veroorzaken vaak een verhoogd risico op een overdosis, wat resulteert in meer ernstige bijwerkingen zoals een hartritmestoornis.

Voorbeelden

• Amitriptyline (Elavil)
• Clomipramine (Anafranil)
• Desipramine (Norpramin)
• Doxepin (Silenor)
• Imipramine (Tofranil)
• Nortriptyline (Pamelor)
• Trimipramine (Surmontil)

Norepinefrine-dopamine heropnameremmers (NDRI's)

Werking

NDRI's verhogen de niveaus van norepinefrine en dopamine. Ze kunnen effectieve resultaten geven voor patiënten die niet reageren op andere antidepressiva. Deze antidepressiva hebben minder bijwerkingen zoals seksuele problemen, maar veroorzaken vaak slapeloosheid.

Voorbeelden

• Bupropion (Wellbutrin)

Bijwerkingen antidepressiva

Bijwerkingen kunnen optreden na de start van de therapie, maar verdwijnen vaak na enkele weken. Patiënten kunnen echter ook een langdurige bijwerking ervaren. Vervelend, maar deze bijwerkingen zijn bij de meeste mensen minder ernstig dan de depressieve klachten. In enkele gevallen komt er geen verbetering en kan de arts besluiten de behandeling te stoppen en een ander medicijn voor te schrijven. Enkele bijwerkingen van antidepressiva zijn:

• Darmklachten (misselijkheid, constipatie, diarree)
• Verhoogd gewicht
• Zwaar voelen in de mond en slechte adem
• Slaapstoornissen
• Vermoeidheid en duizeligheid
• Seksuele problemen zoals erectiestoornissen of afname van seksuele verlangens
• Onrustige benen en/of trillingen

Gebruik en advies

• Neem antidepressiva altijd op dezelfde tijdstippen in. Gebruik nooit een dubbele dosis indien u een dosis heeft gemist. Neem enkel de voorgeschreven dosis. Stop niet abrupt met de medicatie, maar volg de aanbevelingen van de arts. Dit kan leiden tot ernstige bijwerkingen en een terugval van depressieve klachten.
• Aandachtspunten voor gebruik:
• Antidepressiva dienen op voorschrift van een arts te worden ingenomen. Deze medicijnen kunnen interacties hebben met andere medicijnen of voedingsmiddelen. Overleg altijd met de arts of apotheker over mogelijke interacties.
• Speciale aandachtspunten:
• Bij kinderen en jongvolwassenen is de kans op zelfmoordgedachten en zelfmoordgedrag hoger bij gebruik van antidepressiva. Dit vereist strikte opvolging en monitoring door een arts.



Lees verder

• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Postnatale depressie: Depressie van vrouw na bevalling
• Monoamineoxidaseremmers (MAO-remmers): Type antidepressiva
• Selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s)