Elektroconvulsietherapie (ECT): Behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandelingsmethode waarbij de arts een elektrische stroom gebruikt om ernstige depressie en sommige andere psychische aandoeningen te behandelen. Hierbij worden epileptische aanvallen in de hersenen geactiveerd met behulp van elektrische stimulatie, terwijl een patiënt onder algemene anesthesie is en dus geen pijn voelt. Elektroconvulsietherapie is over het algemeen veilig en effectief, maar zoals bij elke medische procedure zijn er ook risico’s en bijwerkingen aan verbonden.

• Synoniemen van elektroconvulsietherapie
• Elektroconvulsietherapie (ECT): Mechanisme van werking
• Effect van elektrische stroom op de hersenen
• Veranderingen in neurochemie en hersenactiviteit
• Geschiktheid voor elektroconvulsietherapie bij depressie
• Patiënten met ernstige, therapieresistente depressie
• Gebruik bij patiënten met depressie met psychotische kenmerken
• Wat doet ECT?
• Indicatie van elektroshocktherapie
• Depressie
• Andere psychische aandoeningen
• Tegenindicatie
• Voor de procedure
• Pre-behandelingsvoorbereiding en screening
• De procedure van de elektroconvulsietherapie
• Opvolging en herstel na de behandeling
• Tijdens de elektroconvulsieve therapie
• Na het herbedraden van de hersenen
• Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie
• Toekomstige ontwikkelingen in elektroconvulsietherapie voor depressie
• Geavanceerde technieken in elektroconvulsietherapie
• Combinatie van ECT met andere behandelmethoden
• Praktische tips voor het omgaan met elektroconvulsietherapie
• Bereid je goed voor op de behandeling
• Zorg goed voor jezelf na elke sessie
• Ondersteun je mentale welzijn
• Betrek je omgeving bij het proces
• Houd rekening met langdurige effecten
• Misvattingen rond elektroconvulsietherapie
• Elektroconvulsietherapie is hetzelfde als ‘schoktherapie’ zoals vaak in films wordt afgebeeld
• Elektroconvulsietherapie wordt gebruikt als laatste redmiddel wanneer andere behandelingen niet werken
• Elektroconvulsietherapie is gevaarlijk en heeft ernstige bijwerkingen
• Elektroconvulsietherapie wordt alleen gebruikt bij patiënten met ernstige psychische stoornissen
• Elektroconvulsietherapie wordt alleen gegeven aan oudere patiënten
• Elektroconvulsietherapie geneest psychische stoornissen voor altijd
• Elektroconvulsietherapie veroorzaakt langdurig geheugenverlies

Synoniemen van elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie is ook bekend als:

• electro convulsieve therapie
• elektroconvulsieve therapie
• elektroshocktherapie
• shocktherapie

Elektroconvulsietherapie (ECT): Mechanisme van werking

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandelingsmethode waarbij gecontroleerde elektrische stroom wordt toegepast op de hersenen van een patiënt, wat resulteert in een kortdurende epileptische aanval. Het mechanisme achter ECT is niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld dat de elektrische stimulatie de neurotransmitters in de hersenen beïnvloedt en bepaalde hersenactiviteit verandert. Dit kan helpen bij het verlichten van symptomen van ernstige depressie en andere psychische aandoeningen.

Effect van elektrische stroom op de hersenen

De elektrische stroom die tijdens ECT wordt toegepast, beïnvloedt de hersenactiviteit door tijdelijk de hersencellen te stimuleren. Dit leidt tot een verhoogde afgifte van neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en norepinefrine, die betrokken zijn bij stemmingsregulatie. Door de hersenactiviteit te veranderen, kan ECT de symptomen van depressie verlichten, vooral bij patiënten die niet reageren op andere behandelingen.

Veranderingen in neurochemie en hersenactiviteit

De elektrische impuls die door de hersenen wordt gestuurd, kan de chemische balans in de hersenen herstellen, wat belangrijk is voor het reguleren van de stemming. Dit herstel kan leiden tot verbeterde communicatiemogelijkheden tussen verschillende hersenstructuren die betrokken zijn bij emoties, geheugen en gedrag. De veranderingen in hersenactiviteit kunnen ook bijdragen aan het verlichten van symptomen van depressie, zoals apathie, verdriet en vermoeidheid.

Geschiktheid voor elektroconvulsietherapie bij depressie

Elektroconvulsietherapie wordt meestal gebruikt voor de behandeling van ernstige gevallen van depressie, vooral wanneer andere behandelingen niet effectief zijn. Het is belangrijk te bepalen welke patiënten baat kunnen hebben bij ECT, aangezien het geen standaardbehandeling is en voorbehouden is voor specifieke gevallen.

Patiënten met ernstige, therapieresistente depressie

ECT wordt vaak ingezet bij patiënten die lijden aan ernstige, therapieresistente depressie. Dit houdt in dat eerdere behandelingen, zoals antidepressiva en psychotherapie, onvoldoende resultaat hebben opgeleverd. Voor deze patiënten kan ECT een waardevolle behandelingsoptie zijn om hun symptomen te verlichten en hun functioneren te verbeteren.

Gebruik bij patiënten met depressie met psychotische kenmerken

ECT kan bijzonder effectief zijn bij patiënten die naast hun depressie ook psychotische symptomen vertonen, zoals hallucinaties of wanen. Psychotische depressie kan bijzonder hardnekkig zijn en vaak moeilijk te behandelen met alleen medicatie. ECT biedt in deze gevallen een krachtige behandelingsoptie die snel verlichting kan bieden.

Wat doet ECT?

Tijdens elektroconvulsietherapie veroorzaakt de elektrische stroom een aanval in de hersenen. De activiteit van de aanvallen helpt de hersenen om zich als het ware te ‘herbedraden’. Om redenen die artsen anno september 2024 nog niet volledig begrijpen, helpt deze epileptische aanval om de symptomen van een depressie te verlichten. ECT veroorzaakt geen structurele schade aan de hersenen. De patiënt krijgt elektroconvulsietherapie eenmaal per twee tot vijf dagen voor een totaal van zes tot twaalf sessies. Soms zijn meer sessies nodig.

Indicatie van elektroshocktherapie

Depressie

Elektroconvulsietherapie is een zeer effectieve behandeling voor een (ernstige) depressie bij patiënten die:

• geen antidepressiva kunnen gebruiken
• niet goed gereageerd hebben op antidepressiva
• suïcidaal zijn
• wanen of andere psychotische symptomen hebben in combinatie met de depressie
• zwanger en zwaar depressief zijn

Andere psychische aandoeningen

Minder vaak is elektroconvulsietherapie inzetbaar voor de behandeling van een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis), manie, catatonie (een mentale aandoening waardoor patiënten teruggetrokken en gedempt zijn en niet reageren) en een psychose waarbij de aandoeningen niet voldoende verbeteren met andere behandelingen.

Tegenindicatie

Elektroconvulsieve therapie veroorzaakt een korte stijging van de hartslag en bloeddruk tijdens de procedure, dus ECT wordt niet aanbevolen bij patiënten met instabiele hartproblemen.

Voor de procedure

Patiënten met bepaalde medische aandoeningen lopen meer risico op bijwerkingen door een behandeling met ECT. Het is daarom belangrijk dat de arts op de hoogte is van de medische geschiedenis en de huidige medische toestand van de patiënt. De arts wil zoveel mogelijk risico’s en bijwerkingen uitsluiten en test daarom voor de procedure ook de algemene gezondheid van de patiënt. Dit kan door middel van een hersenfilmpje (EEG), een hartfilmpje (ECG), een CT-scan van de hersenen, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een bloedonderzoek en een onderzoek van de interne organen. Omdat algemene anesthesie wordt gebruikt voor deze procedure, mag de patiënt niet eten of drinken vóór de ECT. De patiënt moet ook nagaan of hij de dag voor de procedure of de dag zelf geneesmiddelen mag innemen.

H]Protocol en procedure van elektroconvulsietherapie[/H]
De procedure voor elektroconvulsietherapie vereist een zorgvuldige planning en uitvoering. Het proces wordt altijd uitgevoerd door een getraind medisch team, en patiënten worden grondig voorbereid voordat de behandeling begint.

Pre-behandelingsvoorbereiding en screening

Voor de behandeling wordt een uitgebreide medische beoordeling uitgevoerd, waarbij onder andere het lichamelijke en psychische welzijn van de patiënt wordt beoordeeld. Dit omvat bloedonderzoek, een hartfilmpje (ECG) en een beoordeling van de algehele gezondheid. De artsen zullen ook de mentale toestand van de patiënt evalueren om ervoor te zorgen dat de behandeling geschikt is.

De procedure van de elektroconvulsietherapie

Tijdens de behandeling wordt de patiënt onder algehele anesthesie gebracht en krijgen ze een spierverslapper om te voorkomen dat de spieren tijdens de aanval samentrekken. Vervolgens wordt een gecontroleerde elektrische stroom toegediend, meestal via elektroden die op het hoofd van de patiënt worden geplaatst. Deze stroom veroorzaakt een korte epileptische aanval, die normaal enkele seconden duurt en niet pijnlijk is door de anesthesie.

Opvolging en herstel na de behandeling

Na de ECT-sessie wordt de patiënt naar de uitslaapkamer gebracht, waar ze worden gecontroleerd totdat ze volledig ontwaken. De meeste patiënten kunnen na een paar uur naar huis, hoewel ze in de eerste dagen na de behandeling vaak lichte bijwerkingen ervaren, zoals hoofdpijn of verwarring. Opvolging bestaat uit meerdere sessies, waarbij de arts de voortgang en eventuele bijwerkingen nauwkeurig monitort.

Tijdens de elektroconvulsieve therapie

ECT vindt plaats in een ziekenhuis terwijl de patiënt slaapt en pijnvrij is (onder algemene anesthesie). De patiënt krijgt spierverslappers om te ontspannen en vervolgens een kortwerkende verdoving om in slaap te vallen zonder pijn te voelen. De arts plaatst daarna elektroden op de hoofdhuid. Twee elektroden bewaken de hersenactiviteit en twee andere leveren de elektrische stroom. Wanneer de patiënt slaapt, wordt een kleine hoeveelheid elektrische stroom naar het hoofd gevoerd om een epileptische aanval te veroorzaken. Dit duurt ongeveer veertig seconden. Medicijnen voorkomen dat de epileptische aanval zich door het lichaam verspreidt, zodat de handen of voeten slechts lichtjes bewegen. Enkele minuten na de behandeling ontwaakt de patiënt, zonder herinnering aan de behandeling. Hij wordt naar een uitslaapzaal gebracht waar hij nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Zodra de patiënt hersteld is, mag hij naar huis, mits hij begeleid wordt door een volwassene.

Na het herbedraden van de hersenen

Na een succesvolle elektroconvulsietherapiebehandeling kan de patiënt medicijnen krijgen of nog elektroconvulsietherapiesessies ondergaan, maar dan minder vaak. Dit vermindert het risico op terugval van de depressie.

Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie heeft in het verleden veel negatieve aandacht gekregen vanwege mogelijke geheugenproblemen. Sinds de introductie van ECT in de jaren 1930 is de gebruikte elektrische dosis echter aanzienlijk verlaagd, wat de bijwerkingen, waaronder geheugenverlies, sterk heeft verminderd.

Elektroconvulsietherapie veroorzaakt nog steeds mogelijk enkele bijwerkingen die meestal tijdelijk zijn, waaronder:

• lage bloeddruk (hypotensie) of hoge bloeddruk (hypertensie), vooral tijdens de procedure
• snelle hartslag (tachycardie) of andere hartproblemen, vooral tijdens de procedure
• gebroken botten
• geheugenverlies
• hoofdpijn
• kaakpijn
• misselijkheid
• spierpijn
• verwardheid, meestal van korte duur

ECT kan echter niet als genezing worden beschouwd en moet soms om de paar maanden herhaald worden om terugkeer van de symptomen te voorkomen. Voor veel patiënten is elektroconvulsieve therapie echter levensreddend.

Toekomstige ontwikkelingen in elektroconvulsietherapie voor depressie

De elektroconvulsietherapie blijft zich ontwikkelen, en er zijn veelbelovende innovaties die de effectiviteit kunnen vergroten en de bijwerkingen kunnen minimaliseren.

Geavanceerde technieken in elektroconvulsietherapie

Er wordt onderzoek gedaan naar technieken zoals unilaterale ECT, waarbij slechts één kant van de hersenen wordt behandeld, in plaats van beide kanten, wat mogelijk de bijwerkingen kan verminderen. Verder wordt onderzocht hoe de duur en intensiteit van de elektrische stroom geoptimaliseerd kunnen worden om effectiever te zijn met minder bijwerkingen.

Combinatie van ECT met andere behandelmethoden

In de toekomst kunnen combinaties van elektroconvulsietherapie met andere behandelingen zoals antidepressiva of psychotherapie gangbaar worden. Dit kan helpen om de effectiviteit van de behandeling te vergroten en mogelijk sneller herstel te bieden.

Praktische tips voor het omgaan met elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie (ECT) kan een effectieve behandeling zijn voor bepaalde psychische aandoeningen, maar het kan ook vragen en onzekerheden oproepen. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn en te weten hoe je met de behandeling en mogelijke bijwerkingen kunt omgaan. Zowel jij als je omgeving kunnen hier een actieve rol in spelen.

Bereid je goed voor op de behandeling

Voor de start van elektroconvulsietherapie is het belangrijk om met je behandelend arts te bespreken wat je kunt verwachten. Zorg ervoor dat je alle nodige medische onderzoeken hebt ondergaan, zoals bloedonderzoeken en beeldvormende onderzoeken, om er zeker van te zijn dat de behandeling veilig voor je is. Vraag naar de exacte procedure, de duur van de behandeling en mogelijke bijwerkingen, zodat je je goed kunt voorbereiden.

Daarnaast zal de behandeling onder anesthesie plaatsvinden, wat betekent dat je tijdelijk nuchter moet blijven voorafgaand aan de sessie. Je arts zal aangeven hoelang je niet mag eten of drinken. Maak ook vooraf afspraken over het vervoer van en naar het ziekenhuis, omdat je na de behandeling niet zelf mag rijden.

Zorg goed voor jezelf na elke sessie

Na een sessie elektroconvulsietherapie kun je last hebben van tijdelijke verwardheid, geheugenproblemen of hoofdpijn. Neem daarom voldoende rust en gun jezelf tijd om te herstellen. Vermijd intensieve activiteiten en vraag iemand in je omgeving om je te begeleiden en te ondersteunen. Het kan nuttig zijn om een herstelroutine in te bouwen, zoals ontspannende bezigheden, ontspanningstechnieken of een korte wandeling, om geleidelijk weer in je ritme te komen.

Houd ook je lichamelijke gezondheid in de gaten. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon en voldoende hydratatie, aangezien dit kan bijdragen aan je herstel. Als je merkt dat je last hebt van aanhoudende bijwerkingen, zoals hevige hoofdpijn of langdurige verwardheid, bespreek dit dan met je behandelend arts.

Ondersteun je mentale welzijn

Hoewel elektroconvulsietherapie effectief kan zijn bij de behandeling van ernstige psychische stoornissen, is het belangrijk om daarnaast ook aandacht te besteden aan je mentaal welzijn. Praat regelmatig met je behandelend arts of therapeut over hoe je je voelt en welke bijkomende ondersteuning je nodig hebt. Een goede nazorg, zoals therapie of gestructureerde dagactiviteiten, kan je helpen om je beter aan te passen na de behandeling.

Schrijf belangrijke zaken op, zoals afspraken, namen van zorgverleners en persoonlijke ervaringen. Omdat geheugenproblemen een mogelijke bijwerking kunnen zijn, helpt het bijhouden van een dagboek om overzicht te houden. Bespreek ook met je omgeving hoe ze je kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door samen je dag te structureren of je te herinneren aan controleafspraken.

Betrek je omgeving bij het proces

Je naasten kunnen een waardevolle rol spelen in je herstelproces. Het is belangrijk dat zij goed geïnformeerd zijn over elektroconvulsietherapie en begrijpen wat de behandeling inhoudt. Vraag of ze met je meegaan naar gesprekken met de arts, zodat ze ook hun vragen kunnen stellen en beter begrijpen hoe ze je kunnen ondersteunen.

Je omgeving kan helpen door praktische ondersteuning te bieden, zoals het regelen van vervoer of het assisteren bij dagelijkse taken wanneer je je vermoeid voelt. Daarnaast is emotionele steun essentieel: een luisterend oor en begripvolle benadering kunnen een groot verschil maken in hoe je de behandeling en het herstelproces ervaart. Bespreek samen hoe ze je het beste kunnen helpen, en wees open over je gevoelens en behoeften.

Houd rekening met langdurige effecten

Bij sommige patiënten kunnen de effecten van elektroconvulsietherapie langer aanhouden. Dit kan variëren van lichte geheugenproblemen tot veranderingen in stemming of energie. Werk samen met je behandelaar om eventuele langdurige bijwerkingen goed te monitoren en tijdig bij te sturen waar nodig. Als je merkt dat je bepaalde zaken moeilijker kunt onthouden, kun je hulpmiddelen gebruiken, zoals notities, herinneringen op je telefoon of een dagplanner.

Blijf daarnaast aandacht besteden aan een gezonde levensstijl. Regelmatige lichaamsbeweging, een gezond slaappatroon en een evenwichtig voedingspatroon kunnen bijdragen aan je algemene welzijn en helpen om je energieniveau stabiel te houden. Het kan ook zinvol zijn om contact te zoeken met lotgenoten of ervaringsdeskundigen die elektroconvulsietherapie hebben ondergaan, zodat je ervaringen kunt delen en extra steun kunt vinden.

Misvattingen rond elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een veelbesproken behandelingsmethode voor ernstige psychische aandoeningen zoals depressie. Ondanks zijn effectiviteit blijven er veel misvattingen bestaan over deze therapie. Sommige van deze misvattingen zijn diep geworteld in de publieke perceptie van ECT, vaak door media, en kunnen leiden tot onterecht wantrouwen of angst bij patiënten en hun familieleden. Dit leidt er soms toe dat mensen die baat zouden kunnen hebben bij ECT, niet de behandeling krijgen die ze nodig hebben.

Elektroconvulsietherapie is hetzelfde als ‘schoktherapie’ zoals vaak in films wordt afgebeeld

Een veelvoorkomende misvatting is dat elektroconvulsietherapie gelijkstaat aan de gewelddadige ‘schoktherapie’ die vaak in films wordt getoond. In werkelijkheid is ECT een gecontroleerde en zorgvuldig beheerde behandeling, waarbij elektrische impulsen worden toegediend onder medische supervisie om de hersenactiviteit tijdelijk te beïnvloeden. De behandeling wordt uitgevoerd onder anesthesie en met spierverslappers, zodat patiënten geen pijn ervaren of ongecontroleerde bewegingen maken tijdens de therapie. Het is niet de traumatische ervaring die vaak in populaire cultuur wordt afgebeeld.

Elektroconvulsietherapie wordt gebruikt als laatste redmiddel wanneer andere behandelingen niet werken

Veel mensen denken dat ECT alleen wordt toegepast wanneer alle andere behandelingsopties voor depressie of andere psychische stoornissen hebben gefaald. Dit is niet waar. ECT kan ook worden gebruikt bij patiënten die niet reageren op medicatie of therapieën, maar het wordt vaak al toegepast wanneer andere behandelingen niet voldoende resultaat opleveren. Het is een effectieve optie voor ernstige gevallen van depressie, vooral wanneer snelle verbetering noodzakelijk is, zoals bij patiënten die zich in levensbedreigende situaties bevinden.

Elektroconvulsietherapie is gevaarlijk en heeft ernstige bijwerkingen

Een andere misvatting is dat elektroconvulsietherapie gevaarlijk is en ernstige, langdurige bijwerkingen heeft. Hoewel er enige risico’s verbonden zijn aan elke medische procedure, worden ECT-behandelingen zorgvuldig uitgevoerd met een uitgebreid vooronderzoek. De bijwerkingen die bij ECT kunnen optreden, zoals geheugenverlies, zijn vaak tijdelijk en verdwijnen meestal binnen een paar weken tot maanden. Het is belangrijk om te weten dat de voordelen voor sommige patiënten opwegen tegen de tijdelijke bijwerkingen, vooral als het gaat om het verlichten van ernstige symptomen van depressie en andere psychische stoornissen.

Elektroconvulsietherapie wordt alleen gebruikt bij patiënten met ernstige psychische stoornissen

Veel mensen denken dat elektroconvulsietherapie uitsluitend wordt gebruikt bij patiënten met ernstige psychische aandoeningen, zoals schizofrenie of ernstige depressie. Echter, ECT kan ook nuttig zijn voor patiënten met andere aandoeningen, zoals bipolaire stoornis, wanneer andere behandelingen niet effectief blijken. Het gebruik van ECT is niet beperkt tot alleen de meest ernstige gevallen, maar het kan ook een waardevolle optie zijn voor patiënten die baat zouden kunnen hebben bij de therapie, ongeacht de mate van ernst van hun aandoening.

Elektroconvulsietherapie wordt alleen gegeven aan oudere patiënten

Er bestaat een misverstand dat elektroconvulsietherapie alleen geschikt is voor ouderen, maar dat is niet het geval. ECT kan effectief zijn voor mensen van alle leeftijden, hoewel het vaker wordt toegepast bij oudere volwassenen omdat zij vaak slechter reageren op medicatie. Echter, ook jongere patiënten die lijden aan ernstige psychische stoornissen kunnen baat hebben bij deze therapie. Het besluit om ECT toe te passen is gebaseerd op de individuele situatie van de patiënt, en niet op leeftijd.

Elektroconvulsietherapie geneest psychische stoornissen voor altijd

Sommige mensen geloven dat elektroconvulsietherapie psychische stoornissen voor altijd geneest. Dit is echter niet altijd het geval. Hoewel ECT zeer effectief kan zijn bij het verlichten van de symptomen van ernstige depressie en andere psychische aandoeningen, is het geen permanente oplossing. Het is mogelijk dat de symptomen na een tijdje terugkeren en vervolgbehandelingen, zoals medicatie, psychotherapie of zelfs meer ECT-behandelingen, nodig zijn om de symptomen te beheren. Het is belangrijk om te begrijpen dat ECT een onderdeel is van een breder behandelplan en geen magische oplossing.

Elektroconvulsietherapie veroorzaakt langdurig geheugenverlies

Een veelgehoorde misvatting is dat elektroconvulsietherapie leidt tot ernstig en langdurig geheugenverlies. Hoewel geheugenverlies een mogelijke bijwerking is, zijn de meeste gevallen van geheugenverlies tijdelijk en beperkt tot de periodes rondom de behandeling. Veel patiënten melden dat hun geheugen herstelt na verloop van tijd. Het is belangrijk te begrijpen dat de voordelen van ECT voor patiënten die ernstig lijden vaak groter zijn dan het tijdelijke geheugenverlies dat kan optreden.

Lees verder

• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Manie en hypomanie: Extreme energie bij stemmingsstoornis
• Atypische depressie: Depressie met atypische kenmerken
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn