Elektroconvulsietherapie (ECT): Behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandelingsmethode waarbij de arts een elektrische stroom gebruikt om ernstige depressie en sommige andere psychische aandoeningen te behandelen. Hierbij worden epileptische aanvallen in de hersenen geactiveerd met behulp van elektrische stimulatie, terwijl een patiënt onder algemene anesthesie is en dus geen pijn voelt. Elektroconvulsietherapie is over het algemeen veilig en effectief, maar zoals bij elke medische procedure zijn er ook risico’s en bijwerkingen aan verbonden.

• Synoniemen van elektroconvulsietherapie
• Elektroconvulsietherapie (ECT): Mechanisme van werking
• Effect van elektrische stroom op de hersenen
• Veranderingen in neurochemie en hersenactiviteit
• Geschiktheid voor elektroconvulsietherapie bij depressie
• Patiënten met ernstige, therapieresistente depressie
• Gebruik bij patiënten met depressie met psychotische kenmerken
• Wat doet ECT?
• Indicatie van elektroshocktherapie
• Depressie
• Andere psychische aandoeningen
• Tegenindicatie
• Voor de procedure
• Pre-behandelingsvoorbereiding en screening
• De procedure van de elektroconvulsietherapie
• Opvolging en herstel na de behandeling
• Tijdens de elektroconvulsieve therapie
• Na het herbedraden van de hersenen
• Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie
• Toekomstige ontwikkelingen in elektroconvulsietherapie voor depressie
• Geavanceerde technieken in elektroconvulsietherapie
• Combinatie van ECT met andere behandelmethoden

Synoniemen van elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie is ook bekend als:

• electro convulsieve therapie
• elektroconvulsieve therapie
• elektroshocktherapie
• shocktherapie

Elektroconvulsietherapie (ECT): Mechanisme van werking

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandelingsmethode waarbij gecontroleerde elektrische stroom wordt toegepast op de hersenen van een patiënt, wat resulteert in een kortdurende epileptische aanval. Het mechanisme achter ECT is niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld dat de elektrische stimulatie de neurotransmitters in de hersenen beïnvloedt en bepaalde hersenactiviteit verandert. Dit kan helpen bij het verlichten van symptomen van ernstige depressie en andere psychische aandoeningen.

Effect van elektrische stroom op de hersenen

De elektrische stroom die tijdens ECT wordt toegepast, beïnvloedt de hersenactiviteit door tijdelijk de hersencellen te stimuleren. Dit leidt tot een verhoogde afgifte van neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en norepinefrine, die betrokken zijn bij stemmingsregulatie. Door de hersenactiviteit te veranderen, kan ECT de symptomen van depressie verlichten, vooral bij patiënten die niet reageren op andere behandelingen.

Veranderingen in neurochemie en hersenactiviteit

De elektrische impuls die door de hersenen wordt gestuurd, kan de chemische balans in de hersenen herstellen, wat belangrijk is voor het reguleren van de stemming. Dit herstel kan leiden tot verbeterde communicatiemogelijkheden tussen verschillende hersenstructuren die betrokken zijn bij emoties, geheugen en gedrag. De veranderingen in hersenactiviteit kunnen ook bijdragen aan het verlichten van symptomen van depressie, zoals apathie, verdriet en vermoeidheid.

Geschiktheid voor elektroconvulsietherapie bij depressie

Elektroconvulsietherapie wordt meestal gebruikt voor de behandeling van ernstige gevallen van depressie, vooral wanneer andere behandelingen niet effectief zijn. Het is belangrijk te bepalen welke patiënten baat kunnen hebben bij ECT, aangezien het geen standaardbehandeling is en voorbehouden is voor specifieke gevallen.

Patiënten met ernstige, therapieresistente depressie

ECT wordt vaak ingezet bij patiënten die lijden aan ernstige, therapieresistente depressie. Dit houdt in dat eerdere behandelingen, zoals antidepressiva en psychotherapie, onvoldoende resultaat hebben opgeleverd. Voor deze patiënten kan ECT een waardevolle behandelingsoptie zijn om hun symptomen te verlichten en hun functioneren te verbeteren.

Gebruik bij patiënten met depressie met psychotische kenmerken

ECT kan bijzonder effectief zijn bij patiënten die naast hun depressie ook psychotische symptomen vertonen, zoals hallucinaties of wanen. Psychotische depressie kan bijzonder hardnekkig zijn en vaak moeilijk te behandelen met alleen medicatie. ECT biedt in deze gevallen een krachtige behandelingsoptie die snel verlichting kan bieden.

Wat doet ECT?

Tijdens elektroconvulsietherapie veroorzaakt de elektrische stroom een aanval in de hersenen. De activiteit van de aanvallen helpt de hersenen om zich als het ware te ‘herbedraden’. Om redenen die artsen anno september 2024 nog niet volledig begrijpen, helpt deze epileptische aanval om de symptomen van een depressie te verlichten. ECT veroorzaakt geen structurele schade aan de hersenen. De patiënt krijgt elektroconvulsietherapie eenmaal per twee tot vijf dagen voor een totaal van zes tot twaalf sessies. Soms zijn meer sessies nodig.

Indicatie van elektroshocktherapie

Depressie

Elektroconvulsietherapie is een zeer effectieve behandeling voor een (ernstige) depressie bij patiënten die:

• geen antidepressiva kunnen gebruiken
• niet goed gereageerd hebben op antidepressiva
• suïcidaal zijn
• wanen of andere psychotische symptomen hebben in combinatie met de depressie
• zwanger en zwaar depressief zijn

Andere psychische aandoeningen

Minder vaak is elektroconvulsietherapie inzetbaar voor de behandeling van een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis), manie, catatonie (een mentale aandoening waardoor patiënten teruggetrokken en gedempt zijn en niet reageren) en een psychose waarbij de aandoeningen niet voldoende verbeteren met andere behandelingen.

Tegenindicatie

Elektroconvulsieve therapie veroorzaakt een korte stijging van de hartslag en bloeddruk tijdens de procedure, dus ECT wordt niet aanbevolen bij patiënten met instabiele hartproblemen.

Voor de procedure

Patiënten met bepaalde medische aandoeningen lopen meer risico op bijwerkingen door een behandeling met ECT. Het is daarom belangrijk dat de arts op de hoogte is van de medische geschiedenis en de huidige medische toestand van de patiënt. De arts wil zoveel mogelijk risico’s en bijwerkingen uitsluiten en test daarom voor de procedure ook de algemene gezondheid van de patiënt. Dit kan door middel van een hersenfilmpje (EEG), een hartfilmpje (ECG), een CT-scan van de hersenen, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een bloedonderzoek en een onderzoek van de interne organen. Omdat algemene anesthesie wordt gebruikt voor deze procedure, mag de patiënt niet eten of drinken vóór de ECT. De patiënt moet ook nagaan of hij de dag voor de procedure of de dag zelf geneesmiddelen mag innemen.

H]Protocol en procedure van elektroconvulsietherapie[/H]
De procedure voor elektroconvulsietherapie vereist een zorgvuldige planning en uitvoering. Het proces wordt altijd uitgevoerd door een getraind medisch team, en patiënten worden grondig voorbereid voordat de behandeling begint.

Pre-behandelingsvoorbereiding en screening

Voor de behandeling wordt een uitgebreide medische beoordeling uitgevoerd, waarbij onder andere het lichamelijke en psychische welzijn van de patiënt wordt beoordeeld. Dit omvat bloedonderzoek, een hartfilmpje (ECG) en een beoordeling van de algehele gezondheid. De artsen zullen ook de mentale toestand van de patiënt evalueren om ervoor te zorgen dat de behandeling geschikt is.

De procedure van de elektroconvulsietherapie

Tijdens de behandeling wordt de patiënt onder algehele anesthesie gebracht en krijgen ze een spierverslapper om te voorkomen dat de spieren tijdens de aanval samentrekken. Vervolgens wordt een gecontroleerde elektrische stroom toegediend, meestal via elektroden die op het hoofd van de patiënt worden geplaatst. Deze stroom veroorzaakt een korte epileptische aanval, die normaal enkele seconden duurt en niet pijnlijk is door de anesthesie.

Opvolging en herstel na de behandeling

Na de ECT-sessie wordt de patiënt naar de uitslaapkamer gebracht, waar ze worden gecontroleerd totdat ze volledig ontwaken. De meeste patiënten kunnen na een paar uur naar huis, hoewel ze in de eerste dagen na de behandeling vaak lichte bijwerkingen ervaren, zoals hoofdpijn of verwarring. Opvolging bestaat uit meerdere sessies, waarbij de arts de voortgang en eventuele bijwerkingen nauwkeurig monitort.

Tijdens de elektroconvulsieve therapie

ECT vindt plaats in een ziekenhuis terwijl de patiënt slaapt en pijnvrij is (onder algemene anesthesie). De patiënt krijgt spierverslappers om te ontspannen en vervolgens een kortwerkende verdoving om in slaap te vallen zonder pijn te voelen. De arts plaatst daarna elektroden op de hoofdhuid. Twee elektroden bewaken de hersenactiviteit en twee andere leveren de elektrische stroom. Wanneer de patiënt slaapt, wordt een kleine hoeveelheid elektrische stroom naar het hoofd gevoerd om een epileptische aanval te veroorzaken. Dit duurt ongeveer veertig seconden. Medicijnen voorkomen dat de epileptische aanval zich door het lichaam verspreidt, zodat de handen of voeten slechts lichtjes bewegen. Enkele minuten na de behandeling ontwaakt de patiënt, zonder herinnering aan de behandeling. Hij wordt naar een uitslaapzaal gebracht waar hij nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Zodra de patiënt hersteld is, mag hij naar huis, mits hij begeleid wordt door een volwassene.

Na het herbedraden van de hersenen

Na een succesvolle elektroconvulsietherapiebehandeling kan de patiënt medicijnen krijgen of nog elektroconvulsietherapiesessies ondergaan, maar dan minder vaak. Dit vermindert het risico op terugval van de depressie.

Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie heeft in het verleden veel negatieve aandacht gekregen vanwege mogelijke geheugenproblemen. Sinds de introductie van ECT in de jaren 1930 is de gebruikte elektrische dosis echter aanzienlijk verlaagd, wat de bijwerkingen, waaronder geheugenverlies, sterk heeft verminderd.

Elektroconvulsietherapie veroorzaakt nog steeds mogelijk enkele bijwerkingen die meestal tijdelijk zijn, waaronder:

• lage bloeddruk (hypotensie) of hoge bloeddruk (hypertensie), vooral tijdens de procedure
• snelle hartslag (tachycardie) of andere hartproblemen, vooral tijdens de procedure
• gebroken botten
• geheugenverlies
• hoofdpijn
• kaakpijn
• misselijkheid
• spierpijn
• verwardheid, meestal van korte duur

ECT kan echter niet als genezing worden beschouwd en moet soms om de paar maanden herhaald worden om terugkeer van de symptomen te voorkomen. Voor veel patiënten is elektroconvulsieve therapie echter levensreddend.

Toekomstige ontwikkelingen in elektroconvulsietherapie voor depressie

De elektroconvulsietherapie blijft zich ontwikkelen, en er zijn veelbelovende innovaties die de effectiviteit kunnen vergroten en de bijwerkingen kunnen minimaliseren.

Geavanceerde technieken in elektroconvulsietherapie

Er wordt onderzoek gedaan naar technieken zoals unilaterale ECT, waarbij slechts één kant van de hersenen wordt behandeld, in plaats van beide kanten, wat mogelijk de bijwerkingen kan verminderen. Verder wordt onderzocht hoe de duur en intensiteit van de elektrische stroom geoptimaliseerd kunnen worden om effectiever te zijn met minder bijwerkingen.

Combinatie van ECT met andere behandelmethoden

In de toekomst kunnen combinaties van elektroconvulsietherapie met andere behandelingen zoals antidepressiva of psychotherapie gangbaar worden. Dit kan helpen om de effectiviteit van de behandeling te vergroten en mogelijk sneller herstel te bieden.

Lees verder

• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Manie en hypomanie: Extreme energie bij stemmingsstoornis
• Atypische depressie: Depressie met atypische kenmerken
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn