Elektroconvulsietherapie (ECT): Behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandelingsmethode waarbij de arts een elektrische stroom gebruikt om ernstige depressie en sommige andere psychische aandoeningen te behandelen. Hierbij worden epileptische aanvallen in de hersenen geactiveerd met behulp van elektrische stimulatie, terwijl een patiënt onder algemene anesthesie is en dus geen pijn voelt. Elektroconvulsietherapie is over het algemeen veilig en effectief, maar zoals bij elke medische procedure zijn er ook risico’s en bijwerkingen aan verbonden.

• Synoniemen van elektroconvulsietherapie
• Wat doet ECT?
• Indicatie van elektroshocktherapie
• Depressie
• Andere psychische aandoeningen
• Tegenindicatie
• Voor de procedure
• Tijdens de elektroconvulsieve therapie
• Na het herbedraden van de hersenen
• Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie

Synoniemen van elektroconvulsietherapie

Elektroconvulsietherapie is ook bekend als:

• electro convulsieve therapie
• elektroconvulsieve therapie
• elektroshocktherapie
• shocktherapie

Wat doet ECT?

Tijdens elektroconvulsietherapie veroorzaakt de elektrische stroom een aanval in de hersenen. De activiteit van de aanvallen helpt de hersenen om zich als het ware te ‘herbedraden’. Om redenen die artsen anno september 2024 nog niet volledig begrijpen, helpt deze epileptische aanval om de symptomen van een depressie te verlichten. ECT veroorzaakt geen structurele schade aan de hersenen. De patiënt krijgt elektroconvulsietherapie eenmaal per twee tot vijf dagen voor een totaal van zes tot twaalf sessies. Soms zijn meer sessies nodig.

Indicatie van elektroshocktherapie

Depressie

Elektroconvulsietherapie is een zeer effectieve behandeling voor een (ernstige) depressie bij patiënten die:

• geen antidepressiva kunnen gebruiken
• niet goed gereageerd hebben op antidepressiva
• suïcidaal zijn
• wanen of andere psychotische symptomen hebben in combinatie met de depressie
• zwanger en zwaar depressief zijn

Andere psychische aandoeningen

Minder vaak is elektroconvulsietherapie inzetbaar voor de behandeling van een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis), manie, catatonie (een mentale aandoening waardoor patiënten teruggetrokken en gedempt zijn en niet reageren) en een psychose waarbij de aandoeningen niet voldoende verbeteren met andere behandelingen.

Tegenindicatie

Elektroconvulsieve therapie veroorzaakt een korte stijging van de hartslag en bloeddruk tijdens de procedure, dus ECT wordt niet aanbevolen bij patiënten met instabiele hartproblemen.

Voor de procedure

Patiënten met bepaalde medische aandoeningen lopen meer risico op bijwerkingen door een behandeling met ECT. Het is daarom belangrijk dat de arts op de hoogte is van de medische geschiedenis en de huidige medische toestand van de patiënt. De arts wil zoveel mogelijk risico’s en bijwerkingen uitsluiten en test daarom voor de procedure ook de algemene gezondheid van de patiënt. Dit kan door middel van een hersenfilmpje (EEG), een hartfilmpje (ECG), een CT-scan van de hersenen, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een bloedonderzoek en een onderzoek van de interne organen. Omdat algemene anesthesie wordt gebruikt voor deze procedure, mag de patiënt niet eten of drinken vóór de ECT. De patiënt moet ook nagaan of hij de dag voor de procedure of de dag zelf geneesmiddelen mag innemen.

Tijdens de elektroconvulsieve therapie

ECT vindt plaats in een ziekenhuis terwijl de patiënt slaapt en pijnvrij is (onder algemene anesthesie). De patiënt krijgt spierverslappers om te ontspannen en vervolgens een kortwerkende verdoving om in slaap te vallen zonder pijn te voelen. De arts plaatst daarna elektroden op de hoofdhuid. Twee elektroden bewaken de hersenactiviteit en twee andere leveren de elektrische stroom. Wanneer de patiënt slaapt, wordt een kleine hoeveelheid elektrische stroom naar het hoofd gevoerd om een epileptische aanval te veroorzaken. Dit duurt ongeveer veertig seconden. Medicijnen voorkomen dat de epileptische aanval zich door het lichaam verspreidt, zodat de handen of voeten slechts lichtjes bewegen. Enkele minuten na de behandeling ontwaakt de patiënt, zonder herinnering aan de behandeling. Hij wordt naar een uitslaapzaal gebracht waar hij nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Zodra de patiënt hersteld is, mag hij naar huis, mits hij begeleid wordt door een volwassene.

Na het herbedraden van de hersenen

Na een succesvolle elektroconvulsietherapiebehandeling kan de patiënt medicijnen krijgen of nog elektroconvulsietherapiesessies ondergaan, maar dan minder vaak. Dit vermindert het risico op terugval van de depressie.

Risico’s en bijwerkingen van de behandeling van depressie

Elektroconvulsietherapie heeft in het verleden veel negatieve aandacht gekregen vanwege mogelijke geheugenproblemen. Sinds de introductie van ECT in de jaren 1930 is de gebruikte elektrische dosis echter aanzienlijk verlaagd, wat de bijwerkingen, waaronder geheugenverlies, sterk heeft verminderd.

Elektroconvulsietherapie veroorzaakt nog steeds mogelijk enkele bijwerkingen die meestal tijdelijk zijn, waaronder:

• lage bloeddruk (hypotensie) of hoge bloeddruk (hypertensie), vooral tijdens de procedure
• snelle hartslag (tachycardie) of andere hartproblemen, vooral tijdens de procedure
• gebroken botten
• geheugenverlies
• hoofdpijn
• kaakpijn
• misselijkheid
• spierpijn
• verwardheid, meestal van korte duur

ECT kan echter niet als genezing worden beschouwd en moet soms om de paar maanden herhaald worden om terugkeer van de symptomen te voorkomen. Voor veel patiënten is elektroconvulsieve therapie echter levensreddend.

Lees verder

• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Manie en hypomanie: Extreme energie bij stemmingsstoornis
• Atypische depressie: Depressie met atypische kenmerken
• Depressies: Soorten, symptomen & behandelingen van depressie
• Antidepressiva: Medicatie tegen een depressie en pijn