Epilepsie: Neurologische ziekte met epileptische aanvallen

Epilepsie: Neurologische ziekte met epileptische aanvallen Epilepsie is een neurologische aandoening waarbij een patiënt meermaals onvoorspelbare epileptische aanvallen ervaart. Tijdens deze episoden treden ongecontroleerde en abnormale ontladingen van hersencellen op. De hersenen zenden hierdoor abnormale signalen uit wat leidt tot de symptomen van epileptische aanvallen. De symptomen verschillen van patiënt tot patiënt en gaan van een kortstondige afwezigheid tot hevige schokken van het lichaam terwijl de patiënt bewusteloos is. De behandeling voor epilepsie bestaat uit het nemen van medicijnen, veranderingen in de levensstijl en soms een operatie.

Epidemiologie van neurologische ziekte

Epileptische aanvallen beginnen gewoonlijk wanneer een patiënt tussen de vijf en twintig jaar oud is. Er is ook een hogere kans op aanvallen bij zestigplussers. Epileptische aanvallen treden echter mogelijk op elke leeftijd op. Soms is er een familiegeschiedenis van epileptische aanvallen of epilepsie.

Oorzaken en risicofactoren van epilepsie

Bij epilepsie treden aanvalsgewijs, meestal kortdurende veranderingen in de elektrische activiteit van hersencellen plaats. De abnormale, buitensporige ontladingen resulteren in stoornissen in de hersenfunctie waardoor een aanval ontstaat. Aandoeningen, letsels, genetische factoren en syndromen veroorzaken mogelijk epilepsie, maar bij de helft van de patiënten is de oorzaak onbekend (idiopathisch).

Aandoeningen

Epilepsie is mogelijk het gevolg van een medische aandoening of een letsel aan de hersenen. Veel voorkomende aandoeningen die epilepsie veroorzaken, zijn:

Genetica

De meeste genetische epilepsieën beginnen in de kindertijd en zijn het resultaat van een genetisch defect in de ionenkanalen of -receptoren. Bij de meeste patiënten met een genetische vorm van epilepsie, zijn genen uitsluitend een risicofactor en niet meteen de oorzaak van de epileptische aanvallen. Als een patiënt bijvoorbeeld een traumatisch hoofdletsel krijgt en hij heeft een familiegeschiedenis van epilepsie, dan is de kans groter dat hij de neurologische aandoening ontwikkelt.

Syndromen

Ook bij veel syndromen komen epilepsieaanvallen tot stand zoals bij onder andere:

Alcoholmisbruik vormt een risicofactor voor een epileptische aanval / Bron: Jarmoluk, PixabayAlcoholmisbruik vormt een risicofactor voor een epileptische aanval / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Uitlokkende factoren

Bepaalde omstandigheden of situaties vergroten de kans op een epileptische aanval. Deze informatie is belangrijk zodat een patiënt deze factoren beter onder controle kan krijgen zodat de aanvallen niet of minder vaak tot stand komen. Factoren die bijdragen aan aanvallen omvatten:

Soorten epileptische aanvallen

De epileptische aanvallen bestaan in diverse typen.

Absence (petit mal)

Een absence is een op kinderleeftijd optredende vorm van primair gegeneraliseerde epilepsie. Deze vorm van epilepsie kenmerkt zich door een abrupt begin en einde en een korte duur. Daarnaast treden volgende mogelijke symptomen op: een abrupte onderbreking van de bezigheden, een starende blik, oogknipperen en mondbewegingen.

Gegeneraliseerde aanval

Indien de abnormale elektrische activiteit zich na een partiële aanval verder uitbreidt over de beide hersenhelften, dan is sprake van een secundair gegeneraliseerde aanval. Van een primair gegeneraliseerde aanval is sprake bij directe betrokkenheid van beide hersenhelften. Bij gegeneraliseerde aanvallen treedt bewustzijnsverlies op. Tot de primair gegeneraliseerde aanvallen behoren: de tonisch-clonische aanval (grand mal), de absence (petit mal), de myoclone en de atone aanval.

Partiële (focale) aanval

Tot de partiële aanvallen behoren:
  • de eenvoudige partiële aanval met behoud van het bewustzijn (met motorische, sensorische of autonome stoornissen of met stoornissen van de hogere hersenfuncties, psychische functies) en
  • de complexe aanval met een gestoord bewustzijn

Symptomen

De intensiteit en aard van de symptomen zijn afhankelijk van de lokalisatie en van de mate waarin de hersenfunctie is gestoord en bestaan eventueel uit motorische, sensorische, vegetatieve of psychische klachten. Sommige patiënten hebben absences en zijn slechts kortdurend afwezig. Anderen schokken hevig met het lichaam en zijn niet meer alert. Het type aanval hangt af van het hersengedeelte dat aangetast is. Meestal is de aanval vergelijkbaar met een aanval die reeds eerder plaatsgevonden heeft. Sommige patiënten met epilepsie hebben een vreemde gewaarwording vóór elke aanval (aura). Een aura bestaat veelal uit tintelingen, een vreemd gevoel van onwelzijn dat vanuit de maagstreek naar boven trekt, misselijkheid en/of duizeligheid. Verder hebben patiënten tijdens een aura onaangename geur- of smaaksensaties of zien ze bijzondere kleuren of lichteffecten al is het ook mogelijk dat er een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen optreedt. Ook emotionele veranderingen zijn mogelijk tijdens een aura. Zo ervaart een patiënt bijvoorbeeld een aanval van woede (furor epilepticus) of angst.

Bij bijwerkingen van medicijnen is medische hulp nodig / Bron: Stevepb, PixabayBij bijwerkingen van medicijnen is medische hulp nodig / Bron: Stevepb, Pixabay

Alarmsymptomen

In volgende situaties is medische hulp noodzakelijk
  • bijwerkingen van medicijnen, zoals slaperigheid, rusteloosheid, verwardheid, sedatie
  • een aanval bij een patiënt met suikerziekte
  • een aanval die plaatsvindt in het water
  • een eerste epileptische aanval
  • een langere aanval dan de patiënt normaal heeft, of een ongewoon aantal aanvallen voor de patiënt
  • herhaalde aanvallen over een paar minuten
  • herhaalde aanvallen waarbij de patiënt geen normaal bewustzijn (bewusteloosheid) of normaal gedrag niet terugkrijgt
  • nieuwe symptomen bij de aanval zoals haarverlies, misselijkheid, braken, een huiduitslag
  • trillingen, abnormale bewegingen of coördinatieproblemen

Diagnose en onderzoeken

De arts heeft een gedetailleerde medische geschiedenis nodig waarna hij een lichamelijk onderzoek en een neurologisch onderzoek uitvoert. De arts bestelt een EEG (elektro-encefalografie: hersenfilmpje) om de elektrische activiteit in de hersenen te controleren. Patiënten met epilepsie hebben vaak een abnormale elektrische activiteit. In sommige gevallen toont de test het gebied in de hersenen waar de aanvallen beginnen. De hersenen zijn voorts normaal na een aanval of tussen de aanvallen. Voor het bevestigen van de diagnose van epilepsie of het plannen van een epilepsie-operatie, moet de patiënt mogelijk:
  • gedurende enkele dagen of weken een EEG-recorder dragen in het dagelijks leven
  • in het ziekenhuis verblijven waar de arts de hersenactiviteit kan meten terwijl videocamera's vastleggen wat er met de patiënt gebeurt tijdens de aanval. Dit onderzoek staat bekend als een ‘video-EEG’.

Bijkomende testen die soms nodig zijn, omvatten:
  • een CT-scan of MRI-scan van het hoofd: De arts bestelt dit onderzoek vaak om de oorzaak en locatie van het probleem in de hersenen te vinden.
  • een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van het hersenvocht)
  • een volledig bloedonderzoek

Behandeling

EHBO tijdens een epilepsieaanval is nuttig. Verder is een medicamenteuze en/of chirurgische behandeling mogelijk, eventueel in combinatie met aanpassingen in de levensstijl en voeding.

EHBO

Niet alle epileptische aanvallen zijn noodgevallen. Om een patiënt bij een epileptische aanval te helpen, is het belangrijk om zich te richten op veiligheid. Geef de patiënt ruimte, verwijder harde of scherpe voorwerpen en breng indien mogelijk een kussen aan onder het hoofd. Probeer de patiënt niet vast te houden, geen bewegingen te maken of iets in zijn mond te stoppen. Bij mildere aanvallen, zoals bij het staren of bij het schudden van de armen of benen, moet de patiënt worden weggeleid van gevaarlijke voorwerpen, verkeer en trappen. Laat een patiënt die een aanval heeft gehad nooit alleen achter. Blijf bij de patiënt totdat hij weet waar hij zich bevindt en wanneer hij normaal reageert en spreekt. Houd bij hoe lang de aanval duurt. Als een aanval meer dan vijf minuten duurt of als de patiënt tijdens de aanval geblesseerd raakt, is noodhulp nodig.

Levensstijl

De patiënt moet voldoende slapen en proberen een zo regelmatig mogelijk schema te houden. Ook moet hij te veel stress vermijden. Verder is het gebruik van alcohol, nicotine en drugs afgeraden daar dit interfereert met de ingenomen medicijnen waardoor het risico op herhaalde aanvallen en bijwerkingen van medicijnen verhoogt. Patiënten met epilepsie dragen verder best een medische waarschuwingsband zodat een snelle behandeling kan worden verkregen als een aanval plaatsvindt. Voorts is het niet aanbevolen om alleen te gaan klimmen naar hoge plaatsen, zwemmen of fietsen omdat deze activiteiten mogelijk een epilepsieaanval uitlokken. Patiënten met slecht gecontroleerde epilepsie mogen tot slot geen voertuig besturen.

Voor het voorschrijven van medicijnen moet de arts op de hoogte zijn van een (mogelijke) zwangerschap of de wens om zwanger te worden / Bron: PublicDomainPictures, PixabayVoor het voorschrijven van medicijnen moet de arts op de hoogte zijn van een (mogelijke) zwangerschap of de wens om zwanger te worden / Bron: PublicDomainPictures, Pixabay

Medicatie

Anti-epileptica zijn geneesmiddelen die het aantal toekomstige aanvallen verminderen of voorkomen: Deze geneesmiddelen neemt de patiënt via de mond in. Het type medicatie hangt af van het soort aanvallen dat de patiënt ervaart. De arts moet soms de dosering wijzigen. Verder is een regelmatig bloedonderzoek nodig zodat de arts alle bijwerkingen kan opsporen. De patiënt moet het geneesmiddel altijd op de voorgeschreven manier innemen. Het missen van een dosis zorgt er soms voor dat de patiënt een aanval krijgt. De patiënt mag niet stoppen het innemen van de medicijnen of deze zelf gaan aanpassen, maar moet dit steeds met de arts overleggen. Veel geneesmiddelen tegen epilepsie veroorzaken aangeboren afwijkingen. Vrouwen die van plan zijn om zwanger te worden, moeten hun arts op voorhand over hun kinderwens vertellen zodat de arts de medicijnen kan aanpassen. Veel geneesmiddelen tegen epilepsie schaden de gezondheid van de botten. De arts bekijkt of de patiënt eventueel vitaminen en andere supplementen nodig heeft.

Operatie

Als epilepsie te wijten is aan een tumor, abnormale bloedvaten of een hersenbloeding, behandelt een operatie deze problemen en dan stoppen de aanvallen. Epilepsie die niet verbetert nadat de patiënt twee of drie anti-epileptica heeft geprobeerd, staat bekend als ‘medisch refractaire epilepsie’. De patiënt adviseert in dit geval een operatie om:
  • de abnormale hersencellen te verwijderen die de aanvallen veroorzaken.
  • een vagale zenuwstimulator (VNS) te plaatsen: Dit apparaat lijkt op een pacemaker. Het vermindert het aantal aanvallen.

Steungroepen

Patiënten en mensen uit de omgeving van een patiënt met epilepsie zijn vaak gebaat met een lidmaatschap bij een contact- of steungroep. In deze groepen delen leden gemeenschappelijke ervaringen en problemen.

Sommige patiënten ervaren minder epileptische aanvallen door aanpassingen in de voeding / Bron: Jill111, PixabaySommige patiënten ervaren minder epileptische aanvallen door aanpassingen in de voeding / Bron: Jill111, Pixabay

Voeding

Sommige kinderen volgen op advies van de arts een speciaal dieet om epileptische aanvallen te voorkomen. Het meest populaire dieet hiervoor is het ketogene dieet. Een dieet met weinig koolhydraten, zoals het Atkins-dieet, is soms ook nuttig bij sommige volwassenen. Deze opties bespreekt de patiënt eerst met de arts voordat hij deze uitprobeert.

Prognose van abnormale ontladingen in hersenen

Sommige patiënten met epilepsie verminderen de anti-epileptische geneesmiddelen na verloop van tijd of kunnen hiermee zelfs stoppen omdat ze al enkele jaren geen aanvallen meer gehad hebben. Bepaalde soorten epilepsie in de kindertijd verdwijnen of verbeteren met de leeftijd, meestal in de late tienerjaren of in het tweede decennium. Voor veel patiënten is epilepsie een levenslange aandoening. In deze gevallen moet hij de anti-epileptica blijven innemen.

Complicaties van epileptische aanvallen

Status epilepticus

Soms houdt de aanval langdurig aan of volgt de éne epileptische aanval de andere op. Deze situatie staat in medische termen bekend als ‘status epilepticus’. Deze situatie is, in het geval van een gegeneraliseerde tonisch-clonische aanval, door het optredende zuurstoftekort een ernstige bedreiging voor onder andere het hart en de hersenen.

Andere complicaties

Andere complicaties van epilepsie omvatten:
  • bijwerkingen van medicijnen
  • een verwonding door vallen, zelf toegebrachte beten, het rijden of bedienen van machines tijdens een aanval, …
  • leermoeilijkhedenvoedsel of speeksel inademen in de longen tijdens een aanval, wat mogelijk leidt tot aspiratiepneumonie
  • permanente hersenschade (een beroerte of andere schade)

Er is voorts een zeer laag risico op een plotselinge dood veroorzaakt door epilepsie.

Preventie van neurologische aandoening

Er is geen bekende manier om epilepsie te voorkomen. Een gezonde voeding consumeren, een goed slaappatroon hanteren en wegblijven van alcohol en illegale drugs verkleint de kans op het optreden van aanvallen bij patiënten met epilepsie. Verder dragen mensen best een helm tijdens risicovolle activiteiten om een hoofdletsel te voorkomen. Hierdoor vermindert de kans op hersenbeschadiging die tot epileptische aanvallen en epilepsie leidt.

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Epileptische aanvallenEpilepsie is een aandoening waarbij een persoon getroffen wordt door vaker terugkerende aanvallen waarbij de motoriek, d…
Epilepsie: twee verschillende hoofdsoortenEpilepsie: twee verschillende hoofdsoortenEpilepsie is een aandoening waarbij er een storing ontstaat in de elektrische geleiding in de hersenen. Deze verstoring…
Epilepsie: symptomen en diagnoseEpilepsie: symptomen en diagnoseAls je aan epilepsie lijdt, heb je last van aanvallen waarbij er een storing is in de elektrische geleiding van de herse…
Epilepsie, epileptische aanvallenEpilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. De aanvallen verschillen van persoon tot persoon. Epi…

Hamervinger: Eindkootje van vinger niet meer kunnen strekkenHamervinger: Eindkootje van vinger niet meer kunnen strekkenEen hamervinger treedt op als de patiënt de top van de vinger niet meer kan strekken; deze hangt namelijk naar beneden.…
Complicaties diabetes mellitus (suikerziekte): HuidproblemenComplicaties diabetes mellitus (suikerziekte): HuidproblemenPatiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) moeten zich er van bewust zijn dat ze sneller te maken krijgen met huidaa…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Geralt, Pixabay
  • Geraadpleegd op 12 november 2018:
  • Causes and Risk Factors of Epilepsy, https://www.verywellhealth.com/epilepsy-causes-risk-factors-1204427
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Epilepsy – overview, https://medlineplus.gov/ency/article/000694.htm
  • Epilepsy and Seizures: Conditions We Treat, https://www.hopkinsmedicine.org/neurology_neurosurgery/centers_clinics/epilepsy/conditions.html
  • Epilepsy in children – discharge, https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000127.htm
  • Epilepsy or seizures – discharge, https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000128.htm
  • Epilepsy, https://www.nature.com/articles/nrdp201824
  • Epilepsy: Seizure Triggers, Warning Signs, and Symptoms, https://www.healthymepa.com/2017/11/21/epilepsy-seizure-triggers-warning-signs-symptoms/
  • Afbeelding bron 1: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: PublicDomainPictures, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Jill111, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 04-05-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.