Ziekte van Alexander: Neurodegeneratieve aandoening

De ziekte van Alexander is een progressieve en vaak dodelijke neurodegeneratieve aandoening waarbij de witte stof in de hersenen wordt afgebroken. Deze erfelijke aandoening valt onder de categorie leukodystrofieën. Hoewel de ziekte meestal bij kinderen voorkomt, zijn er ook juveniele en volwassen vormen. De symptomen variëren afhankelijk van de leeftijdsgroep, maar omvatten doorgaans ontwikkelingsproblemen en psychische aandoeningen. De ziekte werd voor het eerst beschreven door W.S. Alexander in 1949.

• Synoniemen van de ziekte van Alexander
• Epidemiologie van de aandoening
• Oorzaken en erfelijkheid van de neurodegeneratieve aandoening
• Symptomen en vormen: Infantiele, juveniele en volwassen vormen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de leukodystrofie
• Prognose van de aandoening
• Ondersteuning en begeleiding voor patiënten

Synoniemen van de ziekte van Alexander

De ziekte van Alexander (ALXDRD) is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• dysmyelogenische leukodystrofie
• dysmyelogenische leukodystrofie-megalobare
• dysmyelogenische leukodystrofie met megalobarencefalie
• fibrinoïde degeneratie van astrocyten
• fibrinoïde leukodystrofie
• hyaline panneuropathie
• leukodystrofie met Rosenthal vezels
• megalencefalie met hyaline opname
• megalencefalie met hyaline panneuropathie

Epidemiologie van de aandoening

De wereldwijde prevalentie van de ziekte van Alexander is ongeveer 1 op 1.000.000 geboorten. Sinds de eerste beschrijving van de ziekte zijn enkele honderden gevallen gerapporteerd. Zowel mannen als vrouwen kunnen worden getroffen door deze aandoening. Er zijn geen aanwijzingen dat de ziekte van Alexander meer voorkomt bij bepaalde etnische groepen, raciale achtergronden, geografische locaties of culturele/economische klassen. De ziekte kan zich op elke leeftijd tussen de geboorte en het zesde decennium manifesteren, maar kinderen worden het vaakst getroffen.

Oorzaken en erfelijkheid van de neurodegeneratieve aandoening

Een mutatie in het GFAP-gen wordt vermoed de oorzaak van de ziekte van Alexander te zijn. De aandoening wordt op autosomaal dominante wijze overgeërfd, wat betekent dat één afwijkend gen van een ouder voldoende is om de ziekte te veroorzaken. Meestal gebeurt deze mutatie spontaan (de novo), zonder dat er een familiale voorgeschiedenis van de ziekte is. Bij ongeveer 10% van de patiënten zijn er geen specifieke genmutaties gevonden, waardoor de exacte oorzaak van de ziekte onduidelijk blijft.

Symptomen en vormen: Infantiele, juveniele en volwassen vormen

Infantiele vorm

De infantiele vorm is de meest voorkomende en treft meestal kinderen jonger dan twee jaar. Symptomen omvatten mentale en fysieke ontwikkelingsstoornissen, groeiachterstand, spasticiteit, een abnormale hoofdgroei (megalencefalie), een progressieve psychomotorische achterstand en epileptische aanvallen.

Juveniele vorm

De juveniele vorm, die minder vaak voorkomt, begint meestal tussen de leeftijd van twee en dertien jaar. Kinderen met deze vorm kunnen last hebben van hevig braken, slik- en spraakproblemen, coördinatieproblemen, en verlies van motorische controle. In tegenstelling tot de infantiele vorm hebben deze kinderen vaak een normale geestelijke ontwikkeling en hoofdgrootte.

Volwassen vorm

Volwassen vormen van de ziekte van Alexander komen minder vaak voor. De symptomen kunnen lijken op die van de ziekte van Parkinson (een neurologische aandoening gekenmerkt door verlies van beweging en coördinatie, en bevingen) of multiple sclerose (een chronische auto-immuunaandoening van het zenuwstelsel), maar kunnen ook primair als een psychiatrische stoornis presenteren. De symptomen zijn over het algemeen milder en de ziekte verloopt doorgaans trager dan in de andere vormen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een lichamelijk onderzoek kan de arts een abnormale hoofdomvang (megalencefalie) opmerken, wat kan wijzen op de ziekte van Alexander.

Diagnostisch onderzoek

Een CT-scan kan een vermindering van de witte stof in de hersenen aantonen. Een MRI-scan biedt aanvullende informatie over de hersenveranderingen. Genetisch onderzoek kan de diagnose bevestigen als een genmutatie betrokken is bij de aandoening.

Differentiële diagnose

Verschillende andere aandoeningen kunnen vergelijkbare symptomen vertonen als de ziekte van Alexander:

• hydrocefalie
• astrocytoom (tumor van astrocyten in de hersenen of het ruggenmerg)
• multiple sclerose
• adrenoleukodystrofie
• Canavan leukodystrofie (schade aan zenuwcellen in de hersenen)
• glutaric acidurias
• Krabbe leukodystrofie
• het Leigh-syndroom
• metachromatische leukodystrofie (aantasting van zenuwen, spieren en andere organen)
• het Pelizaeus-Merzbacher-syndroom
• de Tay-Sachs ziekte

Behandeling van de leukodystrofie

Momenteel is er geen bewezen effectieve behandeling voor de ziekte van Alexander. De focus van de behandeling ligt op het verlichten van de symptomen en het voorkomen van complicaties. In gevallen van hydrocefalie kan chirurgische interventie nodig zijn om de druk in de hersenen te verlagen.

Prognose van de aandoening

De prognose voor patiënten met de ziekte van Alexander is over het algemeen slecht. Kinderen met de infantiele vorm halen meestal niet ouder dan zes jaar. De ziekte verloopt trager bij de juveniele en volwassen vormen, maar blijft progressief en fataal, vaak in de middelbare leeftijd.

Ondersteuning en begeleiding voor patiënten

Patiënten met de ziekte van Alexander en hun families kunnen baat hebben bij diverse ondersteunings- en begeleidingsvormen:

• [LI]Multidisciplinaire zorg: Samenwerking met een team van specialisten, waaronder neurologen, fysiotherapeuten en ergotherapeuten, kan helpen bij het beheren van symptomen en verbeteren van de levenskwaliteit.[/LI]
• [LI]Psychologische ondersteuning: Therapie en psychologische ondersteuning kunnen nuttig zijn voor zowel de patiënt als de familie, vooral bij het omgaan met de emotionele impact van de ziekte.[/LI]
• [LI]Hulpmiddelen en therapieën: Specifieke hulpmiddelen en therapieën, zoals spraak- en fysieke therapie, kunnen helpen bij het verbeteren van de functionaliteit en het verminderen van ongemak.[/LI]
• [LI]Ondersteuningsgroepen: Deelname aan ondersteuningsgroepen voor families en patiënten met vergelijkbare aandoeningen kan waardevolle informatie en emotionele steun bieden.[/LI]