Ziekte van Canavan: Schade aan zenuwcellen in hersenen

De ziekte van Canavan is een zeldzame erfelijke aandoening waarbij schade ontstaat aan de zenuwcellen (neuronen) in de hersenen door een genetische verandering. Hierdoor ontstaan diverse klachten bij baby’s, die moeilijk de ontwikkelingsmijlpalen behalen. Enkele symptomen zijn onder meer voedingsproblemen, prikkelbaarheid en een verstandelijke beperking. Er zijn milde, matige en ernstige vormen van de aandoening bekend. Baby’s die ter wereld zijn gekomen met de ernstige vorm, hebben een verkorte levensduur terwijl de prognose van kinderen met de milde vorm meestal goed is.

• Synoniemen van ziekte van Canavan
• Epidemiologie
• Oorzaken: Schade aan zenuwcellen in hersenen
• Symptomen
• Neonatale/infantiele (ernstige) vorm
• Milde/juveniele vorm
• Diagnose en onderzoeken
• Voor de geboorte
• Na de geboorte
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van erfelijke aandoening

Synoniemen van ziekte van Canavan

Andere benamingen voor de ziekte van Canavan zijn:

• ACY2-tekort
• aminoacylase 2-deficiëntie
• aspartoacylasasedeficiëntie
• Aspa-tekort
• ASPA-tekort
• Canavan's leukodystrofie
• Canavan-Van Bogaert-Bertrand-ziekte
• sponzige degeneratie van het centrale zenuwstelsel
• Van Bogaert-Bertrandsyndroom

Epidemiologie

Hoewel deze neurologische aandoening optreedt bij patiënten van alle etnische achtergronden, komt de ziekte van Canavan het meest voor bij patiënten van het joodse bevolking van de Ashkenazi (Oost- en Midden-Europees). Deze aandoening treft 1 op 6.400 tot 13.500 mensen in de Ashkenazische Joodse bevolking. De incidentie bij andere populaties is onbekend anno oktober 2020.

Oorzaken: Schade aan zenuwcellen in hersenen

Deze ziekte behoort tot de leukodystrofieën. Dit zijn erfelijke aandoeningen waarbij de groei of het onderhoud van de myelineschde (de omhulling die de zenuwen beschermt en de efficiënte overdracht van zenuwimpulsen bevordert) verstoord is. Mutaties (wijzigingen) in het ASPA-gen veroorzaken de ziekte van Canavan. Het ASPA-gen codeert voor het maken van het enzym aspartoacylase. Dit enzym breekt normaal gesproken de verbinding N-acetyl-L-asparaginezuur (NAA) af, die voornamelijk aanwezig is in neuronen (zenuwcellen) in de hersenen. De functie van NAA is onduidelijk anno oktober 2020. Mutaties in het ASPA-gen verminderen de functie van aspartoacylase, wat de normale afbraak van NAA voorkomt. Door het ontbrekend enzym aspartoacylase ontstaat een opeenhoping van materiaal (N-acetylasparaginezuur) in de hersenen. Hierdoor breekt de witte massa van de hersenen af.

Symptomen

Neonatale/infantiele (ernstige) vorm

De neonatale/infantiele vorm van de ziekte van Canavan is de meest voorkomende en meest ernstige vorm van de aandoening. De aangetaste zuigelingen lijken normaal in de eerste paar maanden van het leven, maar op de leeftijd van drie tot vijf maanden bemerken de ouders problemen met de ontwikkeling. Deze baby’s ontwikkelen meestal geen motorische vaardigheden zoals omkeren, het regelen van de bewegingen van het hoofd en zitten zonder ondersteuning. Andere veel voorkomende kenmerken van deze aandoening zijn zwakke spierspanning (hypotonie), een ongewoon grote hoofdomtrek (macrocefalie) en prikkelbaarheid. Ook voedings- en slikproblemen, toevallen en slaapstoornissen komen mogelijk tot uiting.

Milde/juveniele vorm

De milde/juveniele vorm van de ziekte van Canavan komt minder vaak voor. De getroffen patiënten hebben een licht vertraagde ontwikkeling van spraak en motoriek. Deze vertragingen zijn soms zo minimaal en niet-specifiek dat de arts deze niet altijd toewijst aan de ziekte van Canavan.

Andere bekende symptomen van de aandoening zijn onder meer:

• apathie
• een abnormale houding met gebogen armen en rechte benen
• een ernstige verstandelijke beperking
• een gebrek aan hoofdcontrole wanneer de baby vanuit een liggende naar een zittende positie wordt geplaatst
• een slechte spierspanning, vooral van de nekspieren
• een vergroting van de hoofdomtrek
• epileptische aanvallen
• prikkelbaarheid
• reflux met braken
• slecht volgen van visuele bewegingen of blindheid
• slikproblemen
• voedingsproblemen
• voedseldeeltjes stromen terug in de neus

Diagnose en onderzoeken

Voor de geboorte

De arts stelt de diagnose voordat de baby ter wereld komt door middel van een vruchtwaterpunctie waarbij hij het vruchtwater test. Het vruchtwater is de vloeistof die de baarmoeder omringt.

Na de geboorte

Wanneer de baby ter wereld is gekomen, onthult een fysiek onderzoek overdreven reflexen, gewrichtsstijfheid en een verlies van weefsel in de oogzenuw van het oog. Een uitgebreid bloedonderzoek, een genetisch onderzoek, een CT-scan en MRI-scan van het hoofd, een urineonderzoek en een DNA-analyse zijn mogelijke onderzoeken voor patiënten met de ziekte van Canavan.

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling beschikbaar. Ondersteunende zorg is erg belangrijk om de symptomen van de ziekte te verlichten. Fysiotherapie verbetert de houding. Medicatie behandelt epileptische aanvallen. Voedingsbuisjes helpen bij voedingsproblemen. Verdere ondersteunende zorgen zijn nodig.

Prognose

De levensverwachting voor patiënten met de ziekte van Canavan is variabel. De meeste patiënten met de neonatale/infantiele vorm leven alleen in de kindertijd, hoewel sommige overleven tot in de adolescentie of daarbuiten. Patiënten met de milde/juveniele vorm hebben geen verkorte levensduur.

Complicaties

Deze aandoening leidt mogelijk tot ernstige beperkingen, zoals:

• blindheid
• een verstandelijke handicap
• gehoorverlies
• het onvermogen om te lopen
• verlamming

Preventie van erfelijke aandoening

Het inwinnen van genetisch advies is aanbevolen voor mensen die een kinderwens hebben en een familiegeschiedenis van de ziekte van Canavan hebben. Genetisch advies is eveneens wenselijk wanneer beide ouders van Ashkenazi-joodse afkomst zijn. DNA-testen kunnen voor deze groep mensen bijna altijd zeggen of de ouders drager zijn.