Urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter

Een patiënt met een katheter heeft een buisje in de blaas om urine uit het lichaam te verwijderen. Dit buisje kan langdurig in de blaas blijven (verblijfskatheter). De urine stroomt uit de blaas in een zak buiten het lichaam. Een patiënt met een verblijfskatheter loopt meer kans op het ontwikkelen van een urineweginfectie in de blaas of de nieren. Bekende symptomen zijn bloed in de urine, koorts en een stinkende urinegeur. Dit type urineweginfectie is doorgaans moeilijker te behandelen met gewone antibiotica. Er zijn enkele maatregelen die de kans op het krijgen van een urineweginfectie door kathetergebruik kunnen verminderen.

• Indicatie van verblijfskatheter
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van urineweginfectie door katheter
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van kathetergerelateerde urineweginfectie
• Professionele medische behandeling
• Medicatie
• Katheter vervangen
• Zelfzorg
• Prognose van urineweginfecties door gebruik van katheter
• Complicaties van een urineweginfectie door een katheter
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter
• Houd je katheter goed schoon
• Vervang de katheter regelmatig
• Drink voldoende water
• Let op signalen van infectie
• Gebruik steriele katheters en materialen
• Verander regelmatig de urinezak en leeg deze tijdig
• Zorg voor een goede positie van de katheter
• Voorkom constipatie
• Blijf regelmatig in contact met je arts
• Overweeg het gebruik van preventieve antibiotica
• Zoek medische hulp bij terugkerende infecties
• Misvattingen rond urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter
• Alleen slechte hygiëne veroorzaakt urineweginfecties bij kathetergebruikers
• Urineweginfecties door een verblijfskatheter zijn altijd ernstig
• Verblijfkatheters moeten altijd worden verwijderd als er een urineweginfectie optreedt
• Het risico op infecties bij verblijfkatheters is het hoogste bij oudere patiënten
• Er zijn geen preventieve maatregelen tegen urineweginfecties bij kathetergebruik
• Antibiotica kunnen altijd de oplossing bieden voor infecties veroorzaakt door katheters

Indicatie van verblijfskatheter

Veel voorkomende redenen voor het plaatsen van een verblijfskatheter zijn:

• chirurgie van de blaas, prostaat of vagina
• niet in staat zijn om de blaas te legen
• urineverlies (incontinentie)

Epidemiologie

Urineweginfecties (UWI) die worden veroorzaakt door het gebruik van verblijfkatheters zijn een veelvoorkomende oorzaak van ziekenhuisgerelateerde infecties. Het gebruik van een verblijfkatheter vergroot de kans op infecties, die vaak leiden tot een langdurig ziekenhuisverblijf en bijkomende complicaties.

Prevalentie van urineweginfecties bij patiënten met verblijfkatheter
Het is geschat dat 10 tot 25% van de patiënten die een verblijfkatheter hebben, een urineweginfectie ontwikkelen. Het risico op infectie neemt toe met de duur van het gebruik van de katheter. Naarmate de katheter langer aanwezig blijft, verhoogt de kans op bacteriële kolonisatie en infectie.

Ziekenhuisgerelateerde infecties
In ziekenhuizen komen kathetergerelateerde urineweginfecties vaak voor, vooral bij oudere patiënten en degenen met verminderde mobiliteit of onderliggende ziekten. Infecties die optreden in een ziekenhuisomgeving kunnen leiden tot langere opnames, hogere zorgkosten, en verhoogde mortaliteit.

Regionale variaties in incidentie
Er is een aanzienlijke variatie in de incidentie van urineweginfecties door verblijfkatheters, afhankelijk van het land, het type zorginstelling, en de zorgpraktijken die worden gevolgd. Sommige studies wijzen op een hogere incidentie in bepaalde ziekenhuisinstellingen door onjuiste zorg voor katheters, zoals onvoldoende handhygiëne of het niet goed reinigen van de katheter.

Mechanisme

Het mechanisme achter urineweginfecties bij patiënten met verblijfkatheters is complex en wordt beïnvloed door verschillende factoren, zoals bacteriële kolonisatie, kathetermateriaal, en de duur van het kathetergebruik.

Bacteriële kolonisatie van de katheter
De aanwezigheid van een verblijfkatheter creëert een ideale omgeving voor bacteriën om zich te ontwikkelen en zich aan de katheter te hechten. Het gebruik van een katheter verlaagt de natuurlijke afweer van de urinewegen, waardoor bacteriën makkelijker de blaas kunnen binnendringen en zich vermenigvuldigen.

Verhoogde biofilmvorming
Bacteriën die zich hechten aan de katheter vormen vaak een biofilm, een beschermende laag van bacteriën die zich vasthechten aan het katheteroppervlak. Biofilms maken het moeilijker om de infectie te behandelen, omdat de bacteriën beschermd worden tegen zowel het immuunsysteem als antibiotica.

Verandering in urineflow en pH
De aanwezigheid van een verblijfkatheter kan de normale urineflow verstoren, wat leidt tot stagnatie van urine in de blaas. Dit bevordert de groei van bacteriën. Bovendien kan de pH van de urine veranderen door de katheter, wat de groei van bepaalde pathogenen bevordert.

Oorzaken van urineweginfectie door katheter

De belangrijkste oorzaken van urineweginfecties bij patiënten met verblijfkatheters zijn gerelateerd aan infectiebronnen zoals het kathetermateriaal, de duur van het gebruik, en externe besmettingsbronnen.

Bacteriële besmetting tijdens inbrengen
Bij het inbrengen van de katheter kunnen bacteriën van de huid of uit de omgeving het urinewegstelsel binnendringen. Een steriele techniek kan de kans op infectie aanzienlijk verminderen, maar deze wordt niet altijd strikt gevolgd.

Slechte hygiëne en katheterzorg
Een van de belangrijkste oorzaken van infectie is een gebrek aan goede hygiëne bij de zorg voor de katheter. Het onvoldoende reinigen van de katheter of het niet handhaven van strikte hygiënemaatregelen kan leiden tot infectie.

Langdurig kathetergebruik
Hoe langer een katheter in de blaas blijft, hoe groter de kans op infectie. Langdurig gebruik verhoogt de kans op bacteriële kolonisatie en de vorming van biofilms.

Huidflora en ziekenhuisgerelateerde pathogenen
Ziekenhuisgerelateerde pathogenen, zoals Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, en Enterococcus spp., zijn de meest voorkomende veroorzakers van kathetergerelateerde urineweginfecties. Deze bacteriën kunnen afkomstig zijn van de huidflora van de patiënt of van ziekenhuispersoneel.

Risicofactoren

Een urineweginfectie door katheterisatie ontstaat sneller in de volgende omstandigheden:

• bacteriën uit de stoelgang komen op de katheter terecht
• de afvoerzak wordt niet vaak genoeg geleegd
• de katheter raakt besmet bij de plaatsing
• de katheter wordt mogelijk niet regelmatig schoongemaakt
• de urine in de katheterzak stroomt achterwaarts in de blaas

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van urineweginfecties door het gebruik van verblijfkatheters. Het identificeren van deze risicogroepen is essentieel om preventieve maatregelen te nemen en infecties te voorkomen.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op infecties door het gebruik van verblijfkatheters, vaak als gevolg van veroudering van het immuunsysteem en andere gezondheidsproblemen die het risico verhogen.

Patiënten met langdurig kathetergebruik
Patiënten die langdurig afhankelijk zijn van een verblijfkatheter lopen een groter risico op het ontwikkelen van infecties. Het risico neemt toe naarmate de katheter langer wordt gebruikt, vooral wanneer de katheter niet regelmatig wordt vervangen of goed onderhouden.

Patiënten met verminderde weerstand
Patiënten met verzwakte immuunsystemen, zoals die met kanker, diabetes, of andere chronische aandoeningen, hebben een verhoogd risico op kathetergerelateerde infecties.

Patiënten in ziekenhuisomgevingen
De ziekenhuisomgeving is een risicofactor vanwege de concentratie van ziekenhuisgerelateerde pathogenen en het verhoogde gebruik van medische hulpmiddelen zoals verblijfkatheters.

Symptomen

Enkele veel voorkomende symptomen van een urineweginfectie veroorzaakt door een katheter zijn:

• braken
• druk, pijn of spasmen in de rug of het onderste deel van de buik
• koorts
• mentale veranderingen of verwardheid (soms de enige tekenen van een urineweginfectie bij oudere patiënten)
• pijn in de ribben
• rillingen
• urineafwijkingen en plasproblemen:
• bloed in de urine (hematurie)
• een abnormale urinekleur of troebele urine
• een frequente en sterke drang om te plassen
• een vuile of sterke urinegeur

Diagnose en onderzoeken

Een urineonderzoek kan de aanwezigheid van een urineweginfectie aantonen. Een urinecultuur helpt om het type bacteriën in de urine te identificeren, zodat de arts het meest geschikte antibioticum kan voorschrijven. Daarnaast kan de arts een echografie van de buik of het bekkengebied en een CT-scan van de buik of het bekkengebied laten uitvoeren.

Behandeling van kathetergerelateerde urineweginfectie

Professionele medische behandeling

Patiënten met een verblijfskatheter hebben vaak afwijkende urineresultaten, zelfs zonder een urineweginfectie. Dit kan het voor de arts moeilijk maken om een behandeling te starten.

Medicatie

Als een patiënt tekenen van een urineweginfectie vertoont, zal de arts een behandeling met antibiotica starten. Als de patiënt geen symptomen heeft, wordt antibiotica alleen voorgeschreven als de patiënt zwanger is of een procedure heeft ondergaan met betrekking tot de urinewegen. Meestal is een orale antibioticakuur vereist. Het is belangrijk dat de patiënt alle voorgeschreven pillen inneemt, zelfs als hij zich beter voelt. Bij ernstigere infecties wordt de medicatie intraveneus toegediend. Daarnaast kunnen medicijnen worden voorgeschreven om blaaskrampen te verminderen. Na de behandeling wordt een herhaald urineonderzoek uitgevoerd om te bevestigen dat de infectie verdwenen is.

Katheter vervangen

Bij een kathetergerelateerde urineweginfectie moet de katheter vervangen worden. Andere opties om bacteriën in de katheter te voorkomen zijn:

• een ander soort urinewegkatheter gebruiken
• een dagelijks laaggedoseerd antibioticum of een ander antibacterieel middel innemen
• een operatie ondergaan zodat het kathetergebruik overbodig wordt
• een speciaal gecoate katheter gebruiken die het risico op infectie vermindert
• een tussentijdse katheter (laten) plaatsen om langdurig gebruik te vermijden en zo het risico op een urineweginfectie te verminderen

Zelfzorg

Het is belangrijk dat de patiënt voldoende vocht inneemt om de bacteriën uit de blaas te spoelen. Dit betekent zes tot acht glazen vocht per dag drinken, bij voorkeur water. De patiënt moet aan de arts vragen hoeveel vloeistof veilig is. Vloeistoffen die de blaas irriteren, zoals alcohol, citroensap en dranken die cafeïne bevatten, moeten vermeden worden.

Prognose van urineweginfecties door gebruik van katheter

Urineweginfecties gerelateerd aan katheters zijn vaak moeilijker te behandelen dan andere urineweginfecties. Regelmatige infecties door kathetergebruik kunnen leiden tot nierbeschadiging, nierstenen en blaasstenen. Een onbehandelde urineweginfectie kan ernstige complicaties zoals nierschade veroorzaken.

Complicaties van een urineweginfectie door een katheter

Urineweginfecties door katheters kunnen leiden tot diverse complicaties, vooral als ze niet tijdig worden behandeld. Hier volgen enkele mogelijke complicaties:

Chronische infecties
Urineweginfecties door katheters kunnen terugkerend of chronisch worden, wat betekent dat ze moeilijk te behandelen zijn en steeds weer terugkomen.

Nierschade
Een onbehandelde urineweginfectie kan opstijgen naar de nieren en daar een ernstige infectie veroorzaken (pyelonefritis), wat kan leiden tot permanente nierschade of nierfalen.

Blaasstenen
Chronische infecties kunnen bijdragen aan de vorming van blaasstenen, die verdere urineweginfecties kunnen veroorzaken en de blaasfunctie kunnen verstoren.

Nierstenen
Net als blaasstenen kunnen nierstenen ontstaan als gevolg van aanhoudende infecties, wat leidt tot pijn, bloeding en obstructie van de urinewegen.

Sepsis
In ernstige gevallen kan een urineweginfectie zich verspreiden naar de bloedbaan, wat sepsis kan veroorzaken, een levensbedreigende reactie op infectie die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Urosepsis
Dit is een specifieke vorm van sepsis die voortkomt uit een urineweginfectie en kan leiden tot orgaanfalen en overlijden als het niet snel en effectief wordt behandeld.

Verminderde blaasfunctie
Langdurige infecties kunnen de blaaswand beschadigen, wat leidt tot verminderde blaasfunctie en chronische blaasproblemen.

Verhoogde ziekenhuisopname
Frequent terugkerende of ernstige urineweginfecties kunnen leiden tot herhaalde ziekenhuisopnames, wat de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk vermindert.

Antibioticaresistentie
Herhaalde behandelingen met antibiotica kunnen leiden tot de ontwikkeling van antibioticaresistente bacteriën, wat de behandeling van toekomstige infecties bemoeilijkt.

Ontsteking van de prostaat (prostatitis)
Bij mannen kan een urineweginfectie zich verspreiden naar de prostaat, wat pijn en ongemak veroorzaakt en de behandeling bemoeilijkt.

Door deze complicaties is het cruciaal om een urineweginfectie bij kathetergebruik snel en effectief te behandelen en preventieve maatregelen te nemen om het risico op infectie te verminderen.

Preventie

Voor patiënten met een verblijfskatheter zijn er enkele tips om infecties te voorkomen:

• dagelijks het gebied rond de katheteropening reinigen
• de afvoerzak ten minste eenmaal per acht uur of wanneer deze vol is ledigen
• de drainagezak lager dan de blaas houden om terugstroming van urine te voorkomen
• de handen voor en na het aanraken van de urine wassen (goede handhygiëne)
• de katheter dagelijks met water en zeep reinigen
• de verblijfskatheter minstens één keer per maand laten vervangen
• het rectale gebied grondig na elke stoelgang reinigen

Praktische tips voor het leven met / omgaan met urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter

Een urineweginfectie (UWI) door het gebruik van een verblijfskatheter kan vaak voorkomen, maar er zijn manieren om het risico te verkleinen en ermee om te gaan. Het gebruik van een katheter kan leiden tot complicaties, waaronder infecties, maar met de juiste zorg en voorzorgsmaatregelen kan het beheersbaar worden. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met een urineweginfectie als gevolg van het gebruik van een verblijfskatheter.

Houd je katheter goed schoon

Een van de belangrijkste manieren om een urineweginfectie te voorkomen, is door de katheter goed schoon te houden. Was je handen grondig voordat je de katheter aanraakt. Reinig de katheter en het gebied rondom de urinebuis dagelijks met water en een mild reinigingsmiddel. Zorg ervoor dat je het materiaal van de katheter niet beschadigt bij het reinigen. Vermijd het gebruik van agressieve schoonmaakmiddelen, aangezien dit kan leiden tot irritatie.

Vervang de katheter regelmatig

Het regelmatig vervangen van de katheter is essentieel om het risico op infecties te verkleinen. Volg de aanbevelingen van je arts of verpleegkundige voor hoe vaak de katheter moet worden vervangen, omdat dit afhankelijk kan zijn van het type katheter dat je gebruikt. Sommige katheters moeten vaker worden vervangen dan andere. Als je merkt dat je katheter moeilijk door te voeren is of als je pijn ervaart, neem dan contact op met je zorgverlener.

Drink voldoende water

Een goede hydratatie is belangrijk voor het bevorderen van een gezonde urinewegfunctie. Drink dagelijks voldoende water om te helpen bij het spoelen van de urinewegen en het voorkomen van een infectie. Zorg ervoor dat je de hoeveelheid vocht die je drinkt, afstemt op de aanbevelingen van je arts, vooral als je specifieke medische aandoeningen hebt, zoals nierproblemen. Het drinken van voldoende water helpt ook bij het verminderen van de concentratie van bacteriën in je urine.

Let op signalen van infectie

Symptomen van een urineweginfectie door gebruik van een verblijfskatheter kunnen onder andere pijn of branderig gevoel bij het plassen, troebele of sterke geurige urine, koorts of pijn in de onderbuik zijn. Als je een van deze symptomen opmerkt, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Het is belangrijk om infecties vroegtijdig te behandelen om complicaties te voorkomen.

Gebruik steriele katheters en materialen

Het is essentieel om steriele katheters en materialen te gebruiken bij het inbrengen of vervangen van de katheter. Vermijd het hergebruiken van katheters of het gebruik van katheters die niet steriel zijn, omdat dit het risico op infectie aanzienlijk verhoogt. Vraag je zorgverlener om instructies over het veilig inbrengen van de katheter en zorg ervoor dat je altijd de juiste materialen bij de hand hebt.

Verander regelmatig de urinezak en leeg deze tijdig

De urinezak moet regelmatig worden vervangen, afhankelijk van je situatie en de aanbevelingen van je zorgverlener. Het is ook belangrijk om de urinezak tijdig te legen om te voorkomen dat deze overloopt of dat bacteriën zich ophopen. Zorg ervoor dat de zak niet op de grond komt te liggen om besmetting te voorkomen en vermijd het dichtknopen van de slang, omdat dit de afvoer kan blokkeren en het risico op infectie vergroot.

Zorg voor een goede positie van de katheter

Een verblijfskatheter moet op de juiste manier worden gepositioneerd om het risico op infecties te verminderen. De katheter moet altijd onder de hoogte van de blaas worden gehouden, zodat urine niet terugstroomt in de blaas. Dit voorkomt de groei van bacteriën. Zorg ervoor dat de katheter niet geknikt is of onder druk staat, wat de urineafvoer kan belemmeren.

Voorkom constipatie

Constipatie kan druk uitoefenen op de blaas en de katheter, wat het risico op infecties verhoogt. Zorg ervoor dat je regelmatig een evenwichtig voedingspatroon volgt, rijk aan vezels, om constipatie te voorkomen. Bij constipatie kan het nodig zijn om een arts te raadplegen voor verdere behandelingsopties, zoals het gebruik van een laxeermiddel of dieetveranderingen.

Blijf regelmatig in contact met je arts

Als je een verblijfskatheter hebt, is het belangrijk om regelmatig controleafspraken met je arts bij te wonen. Zij kunnen je helpen de gezondheid van je urinewegen te monitoren en de juiste behandelingen voor eventuele complicaties, zoals urineweginfecties, voor te schrijven. Zorg ervoor dat je altijd openlijk communiceert over eventuele ongemakken of veranderingen in je toestand.

Overweeg het gebruik van preventieve antibiotica

In sommige gevallen kan je arts preventieve antibiotica voorschrijven om het risico op urineweginfecties te verkleinen. Dit kan vooral nuttig zijn voor patiënten die langere tijd een verblijfskatheter gebruiken. Volg strikt de voorgeschreven antibiotica-behandeling en neem altijd contact op met je arts als je bijwerkingen ervaart.

Zoek medische hulp bij terugkerende infecties

Als je herhaaldelijk urineweginfecties hebt ondanks het volgen van voorzorgsmaatregelen, bespreek dan met je arts of er alternatieve behandelingen of aanpassingen aan je katheterzorg nodig zijn. Dit kan bijvoorbeeld het gebruik van een ander type katheter zijn of het aanpassen van het vervangen van de katheter.

Met deze praktische tips kun je het risico op urineweginfecties door het gebruik van een verblijfskatheter verlagen. Het is belangrijk om altijd nauw samen te werken met je arts en zorgverleners om de gezondheid van je urinewegen optimaal te behouden.

Misvattingen rond urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter

Urineweginfecties (UWI) die ontstaan door het gebruik van een verblijfskatheter zijn een veelvoorkomend probleem bij mensen die langdurig afhankelijk zijn van een katheter. Deze infecties worden vaak verkeerd begrepen, wat kan leiden tot angst en onterecht gebruik van voorzorgsmaatregelen. Er zijn verschillende misvattingen over de oorzaken, behandeling en het risico van infecties die door een verblijfskatheter kunnen worden veroorzaakt.

Alleen slechte hygiëne veroorzaakt urineweginfecties bij kathetergebruikers

Een van de meest voorkomende misvattingen is dat urineweginfecties alleen ontstaan door slechte hygiëne bij het gebruik van een verblijfskatheter. Hoewel het belangrijk is om goede hygiëne te handhaven, zijn er ook andere factoren die het risico op infecties verhogen, zoals het type katheter, de duur van het gebruik, en de algemene gezondheid van de patiënt. Zelfs met een goede hygiëne kunnen mensen met een verblijfskatheter toch een infectie oplopen.

Urineweginfecties door een verblijfskatheter zijn altijd ernstig

Niet elke urineweginfectie die optreedt bij kathetergebruik is ernstig. In veel gevallen kunnen infecties worden behandeld met eenvoudige antibiotica en veroorzaken ze geen langdurige problemen. Het is echter belangrijk om een infectie snel te identificeren en te behandelen om complicaties, zoals een urineweginfectie die zich uitbreidt naar de nieren, te voorkomen. Het risico op ernstige complicaties neemt toe als de infectie niet tijdig wordt behandeld.

Verblijfkatheters moeten altijd worden verwijderd als er een urineweginfectie optreedt

Een veelvoorkomende misvatting is dat verblijfkatheters altijd moeten worden verwijderd bij het optreden van een urineweginfectie. Hoewel het verwijderen van de katheter in sommige gevallen nuttig kan zijn, is dit niet altijd noodzakelijk. Soms kan de infectie effectief worden behandeld met antibiotica, terwijl de katheter op zijn plaats blijft. De beslissing om de katheter te verwijderen, hangt af van de ernst van de infectie en de medische toestand van de patiënt.

Het risico op infecties bij verblijfkatheters is het hoogste bij oudere patiënten

Hoewel ouderen inderdaad een verhoogd risico lopen op urineweginfecties door kathetergebruik vanwege factoren zoals verminderde immuniteit, is het niet zo dat jongere patiënten geen risico lopen. Het gebruik van een verblijfskatheter verhoogt het risico op infecties ongeacht de leeftijd. Andere factoren zoals het type katheter, de zorgpraktijken en de aanwezigheid van onderliggende gezondheidsproblemen kunnen het risico beïnvloeden.

Er zijn geen preventieve maatregelen tegen urineweginfecties bij kathetergebruik

Er zijn verschillende preventieve maatregelen die kunnen helpen het risico op urineweginfecties bij het gebruik van verblijfkatheters te verminderen. Dit omvat het regelmatig vervangen van de katheter, het naleven van strikte hygiënepraktijken en het zorgen voor voldoende mentale gezondheid van de patiënt. In sommige gevallen kunnen medische professionals ook gebruik maken van speciale katheters die het risico op infecties verminderen.

Antibiotica kunnen altijd de oplossing bieden voor infecties veroorzaakt door katheters

Hoewel antibiotica vaak effectief zijn bij het behandelen van urineweginfecties die door katheters worden veroorzaakt, is het belangrijk te weten dat niet alle infecties op dezelfde manier reageren. Sommige bacteriën kunnen resistent zijn tegen de gebruikte antibiotica, wat de behandeling bemoeilijkt. Het is essentieel dat artsen de juiste antibiotica kiezen op basis van de specifieke bacterie die de infectie veroorzaakt, wat kan worden bepaald via een bloedonderzoeken of urinemonster.

Lees verder

• Katheters: Types - Intraveneuze katheter en urinekatheter
• Urineweginfecties: Wat zijn de risicofactoren?
• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren