Urineweginfecties: Wat zijn de risicofactoren?

Bij een urineweginfectie komen bacteriën in een deel van de urinewegen terecht. Deze pijnlijke ontsteking veroorzaakt een branderig gevoel bij plassen, waarbij de patiënt veel aandrang heeft maar in vergelijking weinig moet urineren. De urine stinkt en is donkerder dan normaal. Hiermee gaan koorts, koude rillingen en een algemeen ziek gevoel gepaard. Onbehandeld leidt deze pijnlijke aandoening tot ernstige complicaties die de blaas en nieren beschadigen. Sommige mensen lopen meer dan anderen risico op het ontwikkelen van een urineweginfectie. Dit geldt vooral voor vrouwen bij wie de plasbuis korter is, waardoor de bacteriën sneller in opening van de plasbuis terechtkomen. Maar ook andere risicogroepen krijgen sneller te maken met een urineweginfectie.

• Antibiotica
• Anticonceptie
• Diabetes
• Katheter
• Mannen
• Obstakels in de urinewegen
• Ouderen
• Postmenopauzale vrouw
• Recente urologische behandeling
• Seksuele activiteit
• Urinewegafwijkingen
• Zwangerschap
• Andere aandoeningen

Antibiotica

Antibiotica bestrijden bacteriën, maar deze medicijnen elimineren eveneens vaak lactobacillen (beschermende bacteriën). Dit verhoogt een overgroei van de staafvormige bacterie Escherichia coli in de vagina van een vrouw, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van een urineweginfectie.

Anticonceptie

Bepaalde soorten anticonceptiva vormen een risicofactor. Vooral vrouwen die een spiraaltje gebruiken, ontwikkelen vaker urineweginfecties. Een spiraaltje (diafragma, pessarium intra-uterinum) is een soort stift die de gynaecoloog in de baarmoeder inbrengt om bevruchting te voorkomen. De veerrand van het spiraaltje vernietigt soms een gebied vlakbij de blaas, waardoor bacteriën sneller in de blaas terechtkomen. Zaaddodend schuim en zaaddodende gel en gecoate condooms, verhogen tevens de gevoeligheid voor urineweginfecties. Meestal bevatten spermiciden (zaad dodende geneesmiddelen) nonoxynol-9, een chemische stof die geassocieerd is met een verhoogd risico op een urineweginfectie.

Diabetes

diabetes mellitus (suikerziekte) is een aandoening waarbij het lichaam moeite heeft met het aanmaken of verwerken van insuline, hetgeen nodig is voor het regelen van de bloedsuikerspiegel. Diabetes maakt het lichaam eveneens gevoeliger voor infecties. De aandoening leidt zelfs tot sensorische problemen, waardoor sommige patiënten niet eens beseffen dat de blaas vol is en ze te lang rondlopen met een volle blaas, hetgeen een risicofactor is voor een urineweginfectie.

Katheter

Sommige patiënten ervaren urineproblemen. Wanneer ze zelf niet in staat zijn om de plassen, gebruiken ze een katheter (speciaal buisje) dat ze in de blaas inbrengen. De urine komt vervolgens in een zak buiten het lichaam terecht. Dit gebeurt vaker bij ziekenhuispatiënten, patiënten met neurologische problemen die geen plascontrole hebben, verlamde patiënten en incontinente patiënten uit een verpleegtehuis.

Mannen

Aandoeningen

Prostatitis (ontsteking van prostaat met pijn en plasproblemen) is ook geassocieerd met terugkerende urineweginfecties. Mannen die daarnaast een hiv-infectie hebben of onbesneden zijn, lopen een hogere kans op het krijgen van een urineweginfectie.

Boven de vijftig jaar

Niet enkel vrouwen kampen sneller met een urineweginfectie, maar ook mannen boven de vijftig jaar vormen een potentiële risicofactor. Bij hen vergroot de prostaat (prostaathyperplasie) naarmate ze verouderen, waardoor druk komt te staan op de urethra (urinebuis). Dit leidt tot plasproblemen omdat de prostaatvergroting de urinestroom belemmert. Vervolgens gebeurt een groei van bacteriën op de plek waar de urine zich verzamelt, waardoor een urineweginfectie tot stand komt. Het is voor oudere mannen daarom aanbevolen om steeds medisch advies in te winnen wanneer ze ’s nachts vaker moeten plassen of wanneer het urineren zelf lastiger is geworden.

Obstakels in de urinewegen

Andere risicofactoren voor urineweginfecties zijn obstakels die zich in de urinewegen bevinden, zoals de aanwezigheid van nierstenen of een tumor.

Ouderen

De blaasspieren verzwakken met de leeftijd, waardoor het samentrekken van deze spieren niet meer zo efficiënt verloopt als voorheen. Achtergebleven urine in de blaas is dan een voedingsbodem voor bacteriën. Bij ouderen ontstaan overigens mentale veranderingen als gevolg van een urineweginfectie. Dit komt omdat het ammoniakgehalte in het lichaam verhoogt, waardoor de patiënt minder helder is en de patiënt vreemde gedragingen vertoont.

Postmenopauzale vrouw

Minder gezonde bacteriën

Bij de groei van ongezonde bacteriën zoals E. coli in de blaas, voorkomen normaal gezien de gezonde bacteriën (lactobacillen) dat deze ongezonde bacteriën leiden tot een urineweginfectie. Oestrogeen bevordert een sterke mate de aanwezigheid van de lactobacillen. Wanneer echter na de menopauze het oestrogeengehalte daalt, komen minder lactobacillen in de blaas terecht. De ongezonde bacteriën krijgen hierdoor de overhand waardoor postmenopauzale vrouwen sneller vatbaar zijn voor een blaasproblemen zoals een urineweginfectie. Andere verouderinggerelateerde urineaandoeningen, zoals urine-incontinentie, verhogen tot slot het risico op recidiverende (terugkerende) urineweginfecties.

Fysische veranderingen

Fysische veranderingen in de vaginawand zijn ook verantwoordelijk voor de verhoogde gevoeligheid voor urineweginfecties bij postmenopauzale vrouwen. Door een lager oestrogeengehalte na de menopauze, verdunt het slijmvlies van de vagina, waardoor het gemakkelijker is voor ongezonde bacteriën om zich te vermenigvuldigen. Het vaginavocht is minder zuur, wat ook een probleem vormt omdat zuur schadelijke bacteriën doodt, en ongezonde bacteriën in een alkalische omgeving gedijen.

Recente urologische behandeling

Een operatie of onderzoek aan de urinewegen met behulp van medische instrumenten, verhoogt tevens het risico op het ontwikkelen van urineweginfecties.

Seksuele activiteit

Seksueel actieve vrouwen lijden meer aan urineweginfecties dan vrouwen die niet seksueel actief zijn. Bij jonge vrouwen is frequente of recente seksuele activiteit de belangrijkste risicofactor. Daarnaast verhoogt het hebben van een nieuwe seksuele partner ook het risico. Vrouwen die voor de eerste keer seks hebben of die intense en frequente seks na een periode van onthouding, lopen een gevaar op de aandoening. Ook de seksuele positie draagt mogelijk bij aan het risico. Bij mannen is anale seks een risicofactor.

Urinewegafwijkingen

Baby's die ter wereld komen met afwijkingen aan de urinewegen hebben mogelijk problemen met de urine, die het lichaam niet op een normale manier kan verlaten. Bij anderen blijft de urine achter in de urinebuis. Deze factoren leiden tot een hogere kans op het ontwikkelen van een urineweginfectie.

Zwangerschap

Hormonen veroorzaken bij zwangere vrouwen een verandering in de urinewegen waardoor vrouwen gevoeliger zijn voor infecties. Daarnaast groeit de uterus (baarmoeder) waardoor druk ontstaat op de blaas. Het volledig leegplassen van de plas is daarom bemoeilijkt. De stagnerende urine die achterblijft in de blaas, trekt bacteriën aan wat een bron is voor een urineweginfectie.

Andere aandoeningen

Andere aandoeningen die het risico verhogen op een urineweginfectie omvatten:

• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een nieraandoening
• een verzwakt immuunsysteem (AIDS, HIV, patiënten die chemotherapie krijgen, …)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• ruggenmergletsels
• sikkelcelanemie

Lees verder

• Urineweginfectie door gebruik van verblijfskatheter