Urine-incontinentie (ongewild urineverlies) bij mannen

Veel patiënten schamen zich wanneer ze ongewild urine verliezen. Vooral mannen lopen hiermee niet snel naar de arts. Urine-incontinentie komt relatief vaak voor bij oudere mannen, maar dit ontstaat ook bij jongere mannen als gevolg van gezondheidsproblemen. Naast de fysieke ongemakken, veroorzaakt dit vaak een verminderde kwaliteit van leven en emotionele problemen. Patiënten durven hierdoor niet meer altijd goed buiten te komen, wat dan weer resulteert in obesitas, diabetes of andere gezondheidsproblemen. Vaak is echter een behandeling voorhanden wanneer de arts de oorzaak identificeert. Een snelle behandeling verhoogt de kans op een goed herstel van de blaasfunctie.

• Vormen urine-incontinentie bij mannen
• Oorzaken onvrijwillig lekken van urine
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling ongewild urineverlies
• Prognose lekkage van urine

Vormen urine-incontinentie bij mannen

Er zijn verschillende vormen van urine-incontinentie.

Functionele incontinentie

Omwille van een fysieke of emotionele beperking is een patiënt met functionele incontinentie niet in staat om op tijd naar het toilet te gaan.

Overflow urine-incontinentie

De blaas werkt niet goed en overstroomt hierdoor. De patiënt voelt geen plasdrang maar toch begint de blaas ongecontroleerd te lekken. Overflow urine-incontinentie is tevens gekend als “overloopincontinentie” en “urineretentie” (blaas niet (volledig) kunnen ledigen).

Stressincontinentie

De man urineert bij stressincontinentie ongewild bij het hoesten lachen, niezen, sporten … doordat druk in de buikholte ontstaat. Een andere term hiervoor is “inspanningsincontinentie”.

Tijdelijke urine-incontinentie

Deze tijdelijke vorm van onvrijwillig urineverlies treedt meestal als bijwerking van medicatiegebruik.

Totale incontinentie

Bij totale incontinentie lekt de patiënt altijd urine. Dit gebeurt wanneer de sluitspier niet meer werkt.

Urgentie-incontinentie

Soms ervaren mannen dat ze plots dringend moeten plassen. Urgentie-incontinentie is ook gekend als “urge-incontinentie” of “aandrangincontinentie”.

Oorzaken onvrijwillig lekken van urine

De hersenen krijgen niet de juiste signalen naar de blaas toe. Dit komt voornamelijk omdat de sluitspieren niet goed genoeg dichtknijpen. De blaasspieren trekken ofwel te hard samen of anders niet genoeg samen. Schade aan de sluitspieren of zenuwen die de spieren besturen, veroorzaken mogelijk het probleem.

Risicofactoren

In enkele omstandigheden lijden mannen vaker aan ongewild urineverlies.

• Aandoeningen: Enkele aandoeningen verhogen het risico op urgentie-incontinentie bij mannen waaronder blaaskanker, de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies), de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), diabetes mellitus (suikerziekte), een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een depressie, interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn) en multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening).
• Chronisch hoesten: Langdurig hoesten verhoogt de druk op de blaas en de bekkenbodemspieren.
• Geboorteafwijkingen: Soms ontstaan afwijkingen aan de urinewegen bij de geboorte.
• Levensstijl: Tabak, cafeïneen koolzuurhoudende dranken zijn ook gekoppeld aan een verhoogde kans op onvrijwillig urineverlies.
• Medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen dragen bij tot urgentie-incontinentie zoals diuretica (plastabletten), anticholinergica (remmen spierbewegingen), antidepressiva, sedativa en calciumantagonisten (nuttig bij hart- en vaataandoeningen), antihistaminica (medicijnen die helpen bij een allergie) en medicijnen tegen een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel)
• Neurologische problemen: Aandoeningen die de hersenen en het ruggenmerg aantasten, zijn ook een risicofactor voor urine-incontinentie bij mannen.
• Obesitas: Extra gewicht legt druk op de blaas, waardoor mannen sneller moeten urineren voordat de blaas vol is.
• Prostaatvergroting: Goedaardige prostaatvergroting is een aandoening waarbij de vergrote prostaat drukt tegen de urinebuis. De blaaswand verdikt en uiteindelijk verzwakt de blaas en verliest deze het vermogen om volledig te legen, waardoor urine achterblijft in de blaas. De vernauwing van de urethra (urinebuis) en het onvolledig ledigen van de blaas leidt tot een urineweginfectie.
• Prostaatkanker: De operatie van prostaatkanker of behandeling via radiotherapie (behandeling via bestraling) van prostaatkanker leidt mogelijk tot tijdelijke of permanente urine-incontinentie.
• Veroudering: Bij het verouderen verzwakken de blaasspieren.

Symptomen

De symptomen variëren, afhankelijk van het type urine-incontinentie. Volgende symptomen zijn mogelijk, al komen niet alle symptomen tot stand bij onvrijwillig urineverlies bij mannen.

• De noodzaak om ’s nachts frequent te urineren
• Een gevoel dat de blaas niet leeg is
• Een plotselinge lekkage van urine
• Een plotselinge, dringende behoefte om te urineren
• Een urinestraal die begint en stopt bij het plassen
• Een zwakke urinestraal
• Lekkende urine tijdens het slapen
• Pijn bij het plassen (dysurie)
• Problemen bij het volledig ledigen van de blaas
• Terugkerende urineweginfecties

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een uroloog doorloopt de medische geschiedenis van een patiënt en bevraagt hem over de symptomen, om zo een idee te krijgen over de vorm van urine-incontinentie. Hij wenst bijvoorbeeld informatie inzake:

• de activiteiten die plaatsvinden bij het lekken
• de hoeveelheid vocht die de patiënt drinkt
• de lekfrequentie
• de manier waarop het urineren plaatsvindt (dringend of niet)
• de plasfrequentie

Daarna onderwerpt hij de patiënt aan een lichamelijk onderzoek, vaak in de vorm van een digitaal rectaal onderzoek (onderzoek van het lagere rectum).

Diagnostisch onderzoek
Hij voert een urineonderzoek en een bloedonderzoek uit. Daarnaast voert hij mogelijk een uroflowmetrie meet het residu na het plassen. Mogelijk voert hij nog andere onderzoeken uit, op basis van de symptomenreeks van de patiënt.

Behandeling ongewild urineverlies

De behandeling van ongewild urineverlies bij mannen is variabel, en afhankelijk van de oorzaak. Dit gebeurt met één van volgende behandelingen, of een combinatie hiervan:

• aanpassingen in de levensstijl (hoeveelheid, type en tijdstip van vochtinname, gewicht verliezen, voldoende lichamelijke inspanning leveren, obstipatie voorkomen)
• bekkenbodemoefeningen
• blaastraining (andere plasgewoonten creëren bijvoorbeeld door te plassen, even te pauzeren en dan nog wat te plassen zodat de patiënt leeggeplast is)
• chirurgie (meestal als laatste redmiddel)
• elektrische zenuwstimulatie (veranderen van blaasreflexen door middel van pulsen van elektriciteit)
• medicijnen (antimuscarinica doen de blaas ontspannen, tricyclische antidepressiva kalmeren zenuwsignalen en verminderen krampen in de blaaspieren (blaasspasmen), alfablokkers helpen bij prostaatvergroting, 5-alfa-reductaseremmers helpen bij urgentie-incontinentie, beta-3-agonisten onderdrukt onvrijwillige blaascontracties, botox is nuttig bij neurologische problemen)
• onderdrukking van de urgentie (door bijvoorbeeld te werken aan afleiding)
• vulstoffen (helpen bij het sluiten van de blaasopening)

Prognose lekkage van urine

Meestal verbeteren de symptomen met het aanpassen van de levensstijl of met wat oefeningen. Invasieve maatregelen zoals een operatie zijn niet altijd nodig. De vooruitzichten zijn meestal goed. De vooruitzichten zijn wel beter naarmate een patiënt vroeger een diagnose en behandeling krijgt. Mannen met onvrijwillig urineverlies krijgen dan ook het advies om zo snel mogelijk met de symptomen een uroloog te bezoeken.

Lees verder

• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie
• Urine-incontinentie: Oorzaken en soorten van verlies urine