Urine-incontinentie (ongewild urineverlies) bij mannen

Veel patiënten schamen zich wanneer ze ongewild urine verliezen. Vooral mannen lopen hiermee niet snel naar de arts. Urine-incontinentie komt relatief vaak voor bij oudere mannen, maar dit ontstaat ook bij jongere mannen als gevolg van gezondheidsproblemen. Naast de fysieke ongemakken, veroorzaakt dit vaak een verminderde kwaliteit van leven en emotionele problemen. Patiënten durven hierdoor niet meer altijd goed buiten te komen, wat dan weer resulteert in obesitas, diabetes of andere gezondheidsproblemen. Vaak is echter een behandeling voorhanden wanneer de arts de oorzaak identificeert. Een snelle behandeling verhoogt de kans op een goed herstel van de blaasfunctie.

• Vormen urine-incontinentie bij mannen
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Vormen urine-incontinentie bij mannen

Er zijn verschillende vormen van urine-incontinentie.

Functionele incontinentie

Omwille van een fysieke of emotionele beperking is een patiënt met functionele incontinentie niet in staat om op tijd naar het toilet te gaan.

Overflow urine-incontinentie

De blaas werkt niet goed en overstroomt hierdoor. De patiënt voelt geen plasdrang maar toch begint de blaas ongecontroleerd te lekken. Overflow urine-incontinentie is tevens gekend als “overloopincontinentie” en “urineretentie” (blaas niet (volledig) kunnen ledigen).

Stressincontinentie

De man urineert bij stressincontinentie ongewild bij het hoesten, lachen, niezen, sporten … doordat druk in de buikholte ontstaat. Een andere term hiervoor is “inspanningsincontinentie”.

Tijdelijke urine-incontinentie

Deze tijdelijke vorm van onvrijwillig urineverlies treedt meestal als bijwerking van medicatiegebruik.

Totale incontinentie

Bij totale incontinentie lekt de patiënt altijd urine. Dit gebeurt wanneer de sluitspier niet meer werkt.

Urgentie-incontinentie

Soms ervaren mannen dat ze plots dringend moeten plassen. Urgentie-incontinentie is ook gekend als “urge-incontinentie” of “aandrangincontinentie”.

Epidemiologie

Urine-incontinentie komt wereldwijd voor, met een hogere prevalentie bij oudere mannen. Het risico op urine-incontinentie neemt toe met de leeftijd, maar het kan ook voorkomen bij jongere mannen als gevolg van medische aandoeningen of levensstijlkeuzes. De prevalentie varieert afhankelijk van de definitie en diagnostische criteria die worden gebruikt, maar het wordt geschat dat ongeveer 15-30% van de oudere mannen last heeft van enige vorm van urine-incontinentie. Het is ook een toenemend probleem in ontwikkelde landen door veroudering van de bevolking en een stijging van chronische aandoeningen die bijdragen aan de ontwikkeling van urine-incontinentie.

Oorzaken

De hersenen krijgen niet de juiste signalen naar de blaas toe. Dit komt voornamelijk omdat de sluitspieren niet goed genoeg dichtknijpen. De blaasspieren trekken ofwel te hard samen of anders niet genoeg samen. Schade aan de sluitspieren of zenuwen die de spieren besturen, veroorzaken mogelijk het probleem.

Risicofactoren

In enkele omstandigheden lijden mannen vaker aan ongewild urineverlies.

• Aandoeningen: Enkele aandoeningen verhogen het risico op urgentie-incontinentie bij mannen, waaronder blaaskanker, de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies), de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), diabetes mellitus (suikerziekte), een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een depressie, interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn) en multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening).
• Chronisch hoesten: Langdurig hoesten verhoogt de druk op de blaas en de bekkenbodemspieren.
• Geboorteafwijkingen: Soms ontstaan afwijkingen aan de urinewegen bij de geboorte.
• Levensstijl: Tabak, cafeïne en koolzuurhoudende dranken zijn ook gekoppeld aan een verhoogde kans op onvrijwillig urineverlies.
• Medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen dragen bij tot urgentie-incontinentie, zoals diuretica (plastabletten), anticholinergica (remmen spierbewegingen), antidepressiva, sedativa en calciumantagonisten (nuttig bij hart- en vaataandoeningen), antihistaminica (medicijnen die helpen bij een allergie) en medicijnen tegen een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel).
• Neurologische problemen: Aandoeningen die de hersenen en het ruggenmerg aantasten, zijn ook een risicofactor voor urine-incontinentie bij mannen.
• Obesitas: Extra gewicht legt druk op de blaas, waardoor mannen sneller moeten urineren voordat de blaas vol is.
• Prostaatvergroting: Goedaardige prostaatvergroting is een aandoening waarbij de vergrote prostaat drukt tegen de urinebuis. De blaaswand verdikt en uiteindelijk verzwakt de blaas en verliest deze het vermogen om volledig te legen, waardoor urine achterblijft in de blaas. De vernauwing van de urethra (urinebuis) en het onvolledig ledigen van de blaas leidt tot een urineweginfectie.
• Prostaatkanker: De operatie van prostaatkanker of behandeling via radiotherapie (behandeling via bestraling) van prostaatkanker leidt mogelijk tot tijdelijke of permanente urine-incontinentie.
• Veroudering: Bij het verouderen verzwakken de blaasspieren.

Symptomen

De symptomen variëren, afhankelijk van het type urine-incontinentie. Volgende symptomen zijn mogelijk, al komen niet alle symptomen tot stand bij onvrijwillig urineverlies bij mannen.

• De noodzaak om ’s nachts frequent te urineren
• Een gevoel dat de blaas niet leeg is
• Een plotselinge lekkage van urine
• Een plotselinge, dringende behoefte om te urineren
• Een urinestraal die begint en stopt bij het plassen
• Een zwakke urinestraal
• Lekkende urine tijdens het slapen
• Pijn bij het plassen (dysurie)
• Problemen bij het volledig ledigen van de blaas
• Terugkerende urineweginfecties

Alarmsymptomen

Sommige symptomen duiden op een ernstige aandoening en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Dit omvat:

• Bloed in de urine (hematurie)
• Ernstige pijn in de onderbuik of het bekkengebied
• Ongewone verandering in de urine, zoals troebelheid of een sterke geur
• Urine-incontinentie die plotseling opkomt of verergert
• Koorts, in combinatie met symptomen van urine-incontinentie, wat kan wijzen op een urineweginfectie of andere ernstige aandoening

Diagnose en onderzoeken

De arts zal een grondige evaluatie uitvoeren om de oorzaak van de urine-incontinentie te bepalen. Onderzoeken kunnen omvatten:

• Medische geschiedenis: Het verzamelen van gegevens over symptomen, medische voorgeschiedenis, en levensstijlgewoonten.
• Fysiek onderzoek: Dit omvat vaak een rectaal onderzoek om de prostaat te evalueren en andere lichamelijke onderzoeken om mogelijke oorzaken van incontinentie te identificeren.
• Urineonderzoek: Analyse van een urinemonster om infecties, bloed, of andere afwijkingen te detecteren.
• Urodynamisch onderzoek: Tests die de functie van de blaas en de urethra meten, zoals een blaasdrukmeting en een urineflowmeting.
• Echografie: Een echografie kan worden gebruikt om de blaas en nieren te visualiseren en te controleren op eventuele structurele afwijkingen.
• Cystoscopie: Een procedure waarbij een dunne buis met een camera via de urethra in de blaas wordt ingebracht om de binnenkant van de blaas te onderzoeken.

Behandeling

De behandeling van urine-incontinentie bij mannen hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Mogelijke behandelingen omvatten:

• Gedragsaanpassingen: Dit kan het aanpassen van de inname van vloeistoffen, het verhogen van de frequentie van toiletbezoeken en het oefenen van blaastraining omvatten.
• Medicijnen: Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar die kunnen helpen bij het verminderen van de symptomen van urine-incontinentie, zoals anticholinergica, bèta-3-agonisten, en alfa-blokkers.
• Fysiotherapie: Bekkenbodemfysiotherapie kan helpen om de bekkenbodemspieren te versterken en controle over de blaas te verbeteren.
• Chirurgie: In gevallen waar andere behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie nodig zijn om de oorzaak van de incontinentie te verhelpen, zoals een prostatectomie of een slingprocedure.
• Andere behandelingen: Dit kan omvatten het gebruik van absorptiematerialen, zoals incontinentiepads, en andere hulpmiddelen om symptomen te beheren.

Prognose

De prognose voor urine-incontinentie bij mannen hangt af van de oorzaak en de behandelingsopties. Veel mannen ervaren een significante verbetering van hun symptomen met de juiste behandeling. Vroege diagnose en behandeling zijn belangrijk voor een betere uitkomst. In sommige gevallen, vooral als de oorzaak een onderliggende medische aandoening is, kan de behandeling van die aandoening helpen de symptomen van incontinentie te verminderen of te verhelpen.

Complicaties

Onbehandelde urine-incontinentie kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Urineweginfecties: Frequente urine-infecties kunnen optreden bij mannen met urine-incontinentie als gevolg van onvolledige lediging van de blaas.
• Huidirritatie: Lekkende urine kan leiden tot huidirritatie en schaafwonden.
• Emotionele en psychologische problemen: Urine-incontinentie kan leiden tot sociale isolatie, angst, en depressie.
• Verlies van zelfstandigheid: Ernstige gevallen van urine-incontinentie kunnen invloed hebben op het dagelijks functioneren en de zelfstandigheid van een persoon.

Preventie

Hoewel niet alle gevallen van urine-incontinentie te voorkomen zijn, zijn er enkele maatregelen die kunnen helpen om het risico te verminderen:

• Gezonde levensstijl: Een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging, en het vermijden van roken en overmatig alcoholgebruik kunnen helpen om het risico op urine-incontinentie te verlagen.
• Gewichtsbeheersing: Het handhaven van een gezond gewicht vermindert de druk op de blaas en de bekkenbodemspieren.
• Beheersing van chronische aandoeningen: Het effectief beheren van aandoeningen zoals diabetes en hoge bloeddruk kan helpen bij het verminderen van het risico op urine-incontinentie.
• Regelmatige medische controles: Regelmatige controles en tijdige behandeling van eventuele gezondheidsproblemen kunnen helpen om urine-incontinentie te voorkomen of vroegtijdig te behandelen.

Lees verder

• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie
• Urine-incontinentie: Oorzaken en soorten van verlies urine