Urine-incontinentie: Oorzaken en soorten van verlies urine

Een patiënt met urine-incontinentie verliest ongecontroleerd urine. Dit onvrijwillig plassen is een veelvoorkomend probleem met tal van oorzaken bij zowel mannen als vrouwen. Vrouwen lijden vaak aan onvrijwillig urineverlies, vaak als gevolg van zwangerschap. De kans op urine-incontinentie neemt toe met de leeftijd. Er zijn verschillende soorten incontinentie, zoals aandrangincontinentie en stressincontinentie. Een patiënt kan tijdelijk of permanent incontinent zijn. Deze aandoening kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen, maar er zijn diverse behandelingsopties beschikbaar. De ongewilde lekkage van urine kan soms ook leiden tot complicaties.

• Soorten urine-incontinentie
• Aandrangincontinentie (urge-incontinentie)
• Bedplassen
• Climacturie
• Coïtale incontinentie
• Druppelen na legen van de blaas
• Dubbele incontinentie
• Functionele incontinentie
• Gemengde incontinentie
• Giechelincontinentie
• Overloopincontinentie (onderactief blaassyndroom)
• Stressincontinentie (inspanningsincontinentie)
• Structurele incontinentie
• Voorbijgaande incontinentie
• Oorzaken en risicofactoren van urine-incontinentie bij mannen en vrouwen
• Vrouwen
• Mannen
• Vrouwen en mannen
• Kinderen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ongewild verlies van urine
• Complicaties bij onvrijwillig lekken van urine
• Preventie van urine-incontinentie
• Praktische tips voor het omgaan met urine-incontinentie
• Kleding en hulpmiddelen
• Bladderschema en oefeningen
• Misvattingen rond urine-incontinentie
• Urine-incontinentie komt alleen voor bij oudere mensen
• Urine-incontinentie wordt altijd veroorzaakt door een te zwakke blaas
• Urine-incontinentie is een onvermijdelijk onderdeel van veroudering
• Urine-incontinentie is altijd te wijten aan een medische aandoening
• Urine-incontinentie kan niet worden behandeld
• Urine-incontinentie is altijd het gevolg van overgewicht
• Urine-incontinentie heeft altijd te maken met een infectie
• Urine-incontinentie is een privéprobleem en moet niet gedeeld worden

Soorten urine-incontinentie

Aandrangincontinentie (urge-incontinentie)

Urge-incontinentie, ook wel bekend als aandrangincontinentie, is het onvrijwillig urineverlies dat optreedt wanneer een patiënt plotseling de behoefte voelt om te plassen, vaak veroorzaakt door het overactieve blaassyndroom. Aandrangincontinentie kan worden geassocieerd met zwangerschap, bevalling, de menopauze, bekkentrauma en neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en multiple sclerose. Dit type incontinentie wordt gekenmerkt door het lekken van grote hoeveelheden urine zonder voldoende waarschuwing om op tijd naar het toilet te gaan.

Bedplassen

Bedplassen, of nachtelijke enuresis, is het verlies van urine tijdens het slapen. Dit komt vaak voor bij jonge kinderen, maar kan ook bij volwassenen optreden.

Climacturie

Climacturie verwijst naar urineverlies tijdens een orgasme, wat soms kan optreden na een radicale prostatectomie (de volledige chirurgische verwijdering van de prostaat).

Coïtale incontinentie

Coïtale incontinentie treedt op wanneer urineverlies plaatsvindt tijdens seksuele activiteit, zoals penetratie of een orgasme.

Druppelen na legen van de blaas

Bij deze vorm van incontinentie blijft urine in de urethra (plasbuis) achter na het legen van de blaas en lekt deze langzaam weg.

Dubbele incontinentie

Sommige patiënten lijden aan fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van ontlasting). Omdat dezelfde spiergroep (levator ani) betrokken is bij blaas- en darmcontinentie, hebben patiënten met urine-incontinentie een verhoogd risico op fecale incontinentie. Dit staat bekend als dubbele incontinentie.

Functionele incontinentie

Functionele incontinentie doet zich voor wanneer een patiënt de noodzaak om te plassen herkent, maar het toilet niet kan bereiken. Dit type incontinentie kan worden veroorzaakt door verwardheid, dementie, slechtziendheid, beperkte mobiliteit, depressie, angst of dronkenschap door alcoholmisbruik. Functionele incontinentie kan ook optreden in situaties zonder biologisch of medisch probleem, bijvoorbeeld als er geen toilet in de buurt is of de toegang tot een toilet beperkt is.

Gemengde incontinentie

Gemengde incontinentie vertoont symptomen van meerdere andere vormen van incontinentie. Dit type komt vaak voor bij oudere vrouwen. Een mogelijke complicatie hiervan is urineretentie (onvermogen om de blaas volledig te legen).

Giechelincontinentie

Giechelincontinentie is het onvrijwillige urineverlies dat optreedt tijdens het lachen. Dit komt meestal voor bij kinderen, maar kan ook bij volwassenen voorkomen.

Overloopincontinentie (onderactief blaassyndroom)

Overloopincontinentie is een vorm van incontinentie die optreedt zonder dat er een drang is om te plassen, vaak veroorzaakt door chronische obstructie van de blaasuitgang, zoals bij een prostaatvergroting of zenuwbeschadiging bij aandoeningen zoals dwarslaesie, diabetes mellitus, de ziekte van Parkinson en multiple sclerose. Bij overloopincontinentie rekt de blaas zich uit zonder dat de patiënt de druk voelt, waardoor de urethrale sluitspier het niet meer kan tegenhouden.

Stressincontinentie (inspanningsincontinentie)

Stressincontinentie is meestal het gevolg van een onvolledige sluiting van de urinesluitspier door problemen met de sluitspier zelf of onvoldoende kracht van de bekkenbodemspieren. Dit type incontinentie treedt op tijdens activiteiten die de buikdruk verhogen, zoals hoesten, niezen, springen, persen, lachen en tillen. Stressincontinentie kan ook worden veroorzaakt door frequente lichaamsbeweging bij activiteiten met een hoge impact. Oorzaken van stressincontinentie zijn onder andere zwangerschap, bevalling, menopauze, radiotherapie aan het bekken en chirurgische trauma.

Structurele incontinentie

Structurele incontinentie, hoewel zeldzaam, kan worden veroorzaakt door anatomische afwijkingen zoals een ectopische ureter (verkeerd geplaatste urineleiders).

Voorbijgaande incontinentie

Voorbijgaande incontinentie is tijdelijke incontinentie die vaak voorkomt bij zwangere vrouwen en doorgaans verdwijnt na de bevalling.

Oorzaken en risicofactoren van urine-incontinentie bij mannen en vrouwen

Urine-incontinentie kan voortkomen uit zowel urologische als niet-urologische oorzaken. Urologische oorzaken omvatten bijvoorbeeld een slechte werking van de blaas of sluitspier, terwijl niet-urologische oorzaken onder andere infecties, medicijngebruik, drugs, psychologische factoren, polyurie (overmatige urineproductie), fecale impactie en beperkte mobiliteit kunnen zijn. Hoewel sommige oorzaken specifiek zijn voor elk geslacht, komen andere bij zowel mannen als vrouwen voor.

Vrouwen

Blaassymptomen komen voor bij vrouwen van alle leeftijden, maar zijn het meest prominent bij vrouwen van zestig jaar en ouder. Ongeveer één op de drie vrouwen ouder dan zestig heeft problemen met blaascontrole. Bij vrouwen kunnen zwangerschap, bevalling, en de menopauze leiden tot verzwakking van de bekkenbodemspieren. Stressincontinentie en aandrangincontinentie zijn de meest voorkomende vormen bij vrouwen. Na de menopauze kan de afname van oestrogeen leiden tot atrofie van urethraal weefsel, wat het risico op urine-incontinentie verhoogt. Bij stressincontinentie kan de ondersteuning van de urethra door de bekkenbodemspieren zijn verminderd, vaak door zwangerschap, bevalling, obesitas of veroudering.

Mannen

Mannen ervaren minder vaak incontinentie dan vrouwen, voornamelijk vanwege de anatomische structuur van de mannelijke urinewegen. Urine-incontinentie komt echter wel vaak voor bij mannen, vooral na behandelingen voor prostaatkanker. Zowel vrouwen als mannen kunnen incontinentie ontwikkelen door neurologische letsels, aangeboren afwijkingen, beroerte, multiple sclerose en veroudering. Hoewel urine-incontinentie vaker voorkomt bij oudere mannen dan bij jongere mannen, kan deze aandoening op elke leeftijd optreden.

Urge-incontinentie is de meest voorkomende vorm van incontinentie bij mannen. Dit type incontinentie wordt gekenmerkt door een plotselinge, sterke aandrang om te plassen, wat vaak leidt tot ongewild urineverlies voordat de patiënt het toilet kan bereiken (overactieve blaas). Bij mannen is urge-incontinentie vaak gerelateerd aan goedaardige prostaathyperplasie (vergroting van de prostaat). Stressincontinentie komt ook vaak voor bij mannen, vooral na een prostaatoperatie. Behandelingen zoals prostatectomie, transurethrale resectie van de prostaat, prostaatbrachytherapie en radiotherapie kunnen schade aan de urethrale sluitspier en omliggend weefsel veroorzaken, wat kan leiden tot urineverlies tijdens activiteiten die de buikdruk verhogen, zoals hoesten, niezen of lachen. Hoewel stressincontinentie vaak spontaan verbetert binnen zes tot twaalf maanden na een prostaatchirurgie, kunnen de symptomen bij 5 tot 10% van de mannen aanhouden.

Vrouwen en mannen

Bij zowel mannen als vrouwen kunnen de volgende aandoeningen bijdragen aan urine-incontinentie:

Aandoeningen
Enkele aandoeningen die het risico op urine-incontinentie verhogen bij zowel mannen als vrouwen zijn:

• Blaaskanker
• Blaasstenen (harde mineralenophopingen in de blaas)
• Constipatie
• Diabetes insipidus (symptomen van veel dorst en frequent urineren)
• Diabetes mellitus
• Depressie
• Nierziekte
• Urineweginfectie
• Fysieke schade aan de bekkenbodemspieren
• Overactief blaassyndroom (overactieve blaas)
• Interstitiële cystitis (ontsteking van de blaaswand met pijn) of een chronische aandoening die blaasontsteking veroorzaakt
• Neurogene aandoeningen: Aandoeningen zoals multiple sclerose, spina bifida, de ziekte van Parkinson, beroerte en dwarslaesie verstoren de zenuwfunctie van de blaas en kunnen leiden tot neurogene blaasdisfunctie.
• Nierstenen
• Polyurie (overmatige urineproductie): Veel voorkomende oorzaken zijn ongecontroleerde diabetes mellitus, primaire polydipsie (overmatig drinken), centrale diabetes insipidus en nefrogene diabetes insipidus. Polyurie kan leiden tot urinaire urgentie en frequentie, maar veroorzaakt niet altijd incontinentie.

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan urine-incontinentie bij zowel mannen als vrouwen, zoals:

• Bijwerkingen van medicatie zoals bloeddrukmedicijnen, spierverslappers, kalmerende middelen en sommige hartmedicijnen
• Inname van cafeïne
• Leeftijd: Naarmate mensen ouder worden, neemt de sterkte van de blaasspieren af, wat het risico op incontinentie verhoogt.
• Roken

Kinderen

Urine-incontinentie komt minder vaak voor na de leeftijd van vijf jaar: ongeveer 10% van de vijfjarigen, 5% van de tienjarigen en 1% van de achttienjarigen ervaren episodes van incontinentie. Het komt twee keer zo vaak voor bij meisjes als bij jongens.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Het verzamelen van informatie over het plaspatroon en urineverlies is cruciaal voor de arts om het type incontinentie te bepalen. De arts zal ook andere risicofactoren onderzoeken, zoals overbelasting, drugsgebruik, recente operaties en eventuele ziekten.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zoekt de arts naar tekenen van aandoeningen die incontinentie kunnen veroorzaken, zoals tumoren die de urinewegen blokkeren, fecale impactie en mogelijke neurologische afwijkingen zoals slechte reflexen of verminderde gevoeligheid.

Diagnostisch onderzoek
De arts kan diverse onderzoeken uitvoeren om de oorzaak van urine-incontinentie vast te stellen, zoals:

• Bloedonderzoek
• Cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas met een dunne buis met camera)
• Echografie
• Stresstest (de patiënt ontspant en hoest krachtig terwijl de arts let op urineverlies)
• Urineonderzoek
• Urodynamisch onderzoek (meerdere technieken meten de druk in de blaas en de urinestroom)

Het bijhouden van een plasdagboek door de patiënt kan ook nuttig zijn voor het vastleggen van plaspatronen, tijdstippen en hoeveelheden urine.

Behandeling van ongewild verlies van urine

De behandelingsopties variëren op basis van het type incontinentie, de leeftijd, algemene gezondheid en mentale toestand van de patiënt. Mogelijke behandelingen zijn onder andere:

• Absorberende producten (incontinentiekussens, onderkleding, beschermd ondergoed, luiers, etc.)
• Bekkenbodemtherapie
• Blaastraining
• Cognitieve gedragstherapie
• Beperkingen op de consumptie van cafeïne en alcohol
• Botoxinjecties in de blaasspier
• Gebruik van een Foley-katheter of een andere urinekatheter
• Chirurgie
• Een waakzaam beleid
• Gewichtsverlies bij obesitas
• Medicijnen
• Medische apparaten
• Sacrale zenuwstimulatie
• Stoppen met roken
• Vaginale hulpmiddelen
• Zwaar tillen vermijden

Complicaties bij onvrijwillig lekken van urine

Problemen met blaascontrole kunnen leiden tot een verhoogde kans op andere gezondheidsproblemen zoals obesitas en diabetes mellitus. Moeilijkheden met blaascontrole kunnen ook bijdragen aan depressie en een verminderde fysieke activiteit. Huidcomplicaties kunnen optreden, waaronder huidzweren, huidinfecties en huiduitslag door voortdurende blootstelling aan vocht. Dit kan leiden tot slechte wondgenezing en schimmelinfecties aan de huid. Het gebruik van een urinekatheter op lange termijn kan ook leiden tot urineweginfecties. Sociale isolatie en een verminderde kwaliteit van leven zijn andere mogelijke complicaties voor patiënten met ongewild urineverlies.

Preventie van urine-incontinentie

Er zijn verschillende preventieve maatregelen die kunnen helpen om urine-incontinentie te voorkomen of de symptomen te verlichten:

• Regelmatige lichaamsbeweging om de bekkenbodemspieren te versterken en een gezond gewicht te behouden
• Een evenwichtig voedingspatroon om constipatie te voorkomen, wat druk op de blaas kan uitoefenen
• Vermijden van overmatige cafeïne- en alcoholconsumptie, die de blaas kunnen irriteren
• Roken vermijden, omdat het roken van tabak het risico op incontinentie kan verhogen
• Beheren van chronische aandoeningen zoals diabetes en hypertensie, die bij kunnen dragen aan blaasproblemen
• Zorgdragen voor een goede hydratatie en regelmatig plassen om de blaas gezond te houden

Praktische tips voor het omgaan met urine-incontinentie

Urine-incontinentie is het onvrijwillig verlies van urine, wat kan variëren van lichte tot ernstige incontinentie. Het omgaan met deze aandoening vereist zowel medische behandeling als aanpassingen in de dagelijkse routine.

Kleding en hulpmiddelen

Het dragen van absorberende inlegkruisjes of incontinentieondergoed kan helpen om ongemak te verminderen en te voorkomen dat urine op kleding terechtkomt. Er zijn ook hulpmiddelen zoals urinaal en speciale matrashoezen die het mogelijk maken om comfortabel te slapen zonder het risico van lekkage. Het kiezen van ademende, comfortabele kleding is eveneens belangrijk.

Bladderschema en oefeningen

Bladderschema’s kunnen helpen om de controle over de blaas te verbeteren. Dit houdt in dat je op vaste tijden probeert te urineren, zelfs als je geen aandrang voelt, om de blaastraining te bevorderen. Bekkenbodemoefeningen, zoals Kegel-oefeningen, kunnen de spieren versterken die de blaas ondersteunen en zo helpen om de incontinentie onder controle te krijgen.

Misvattingen rond urine-incontinentie

Urine-incontinentie is een aandoening die veel mensen in stilte lijden, omdat er veel misvattingen rond het onderwerp bestaan. Deze misvattingen kunnen leiden tot schaamte, een gebrek aan behandeling en het uitstellen van het zoeken naar de juiste zorg. Hier worden de meest voorkomende misvattingen rond urine-incontinentie besproken.

Urine-incontinentie komt alleen voor bij oudere mensen

Een van de grootste misvattingen is dat urine-incontinentie alleen een probleem is voor ouderen. Hoewel het inderdaad vaker voorkomt naarmate mensen ouder worden, kan urine-incontinentie ook jongere volwassenen treffen. Verschillende factoren kunnen bijdragen aan urine-incontinentie, zoals zwangerschap, bevalling, medische aandoeningen zoals diabetes mellitus of darmenproblemen, of zelfs een zwakke bekkenbodem. Het is dus belangrijk om te begrijpen dat deze aandoening niet exclusief is voor oudere volwassenen.

Urine-incontinentie wordt altijd veroorzaakt door een te zwakke blaas

Veel mensen denken dat urine-incontinentie altijd het gevolg is van een zwakke blaas. Hoewel dit in sommige gevallen waar kan zijn, is het niet altijd de oorzaak. Urine-incontinentie kan bijvoorbeeld ook het gevolg zijn van een te actieve blaas, waarbij de spieren van de blaas samentrekken zonder dat er voldoende urine is om uit te stoten. Ook andere oorzaken, zoals maagproblemen of hersenenletsel, kunnen bijdragen aan deze aandoening.

Urine-incontinentie is een onvermijdelijk onderdeel van veroudering

Een andere misvatting is dat urine-incontinentie een onvermijdelijk onderdeel van het verouderingsproces is. Dit is niet waar. Hoewel de kans op urine-incontinentie toeneemt met de leeftijd, kunnen veel mensen met de juiste behandeling hun symptomen beheersen of zelfs helemaal verhelpen. De behandeling kan variëren van het aanpassen van levensstijl en voeding, tot het gebruik van medicijnen zoals medicatie en in sommige gevallen zelfs chirurgische ingrepen.

Urine-incontinentie is altijd te wijten aan een medische aandoening

Hoewel medische aandoeningen zoals mentale gezondheidstoornissen, een verstoorde blaasfunctie of een infectie bijdragen aan urine-incontinentie, is het niet altijd het geval. Soms kunnen tijdelijke factoren, zoals overmatig drinken of stress, bijdragen aan urine-incontinentie. In andere gevallen kan het te maken hebben met een verminderde spiercontrole of een hormonale onbalans, bijvoorbeeld na de zwangerschap. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak van de incontinentie te achterhalen om de juiste behandeling te bepalen.

Urine-incontinentie kan niet worden behandeld

Veel mensen denken dat er geen effectieve behandeling is voor urine-incontinentie, wat niet waar is. Er zijn verschillende behandelingsopties, afhankelijk van de oorzaak van de aandoening. In veel gevallen kunnen patiënten baat hebben bij bekkenbodemoefeningen, het aanpassen van hun evenwichtig voedingspatroon, medicatie of andere therapieën, zoals het gebruik van blaastrainingsprogramma's. In ernstigere gevallen kan een operatie nodig zijn, maar de meeste gevallen kunnen met niet-chirurgische methoden goed worden behandeld.

Urine-incontinentie is altijd het gevolg van overgewicht

Hoewel overgewicht een risicofactor kan zijn voor urine-incontinentie, is het niet de enige oorzaak. Het dragen van extra gewicht kan druk uitoefenen op de blaas en de bekkenbodem, maar er zijn ook andere factoren, zoals hormonale veranderingen, zwangerschap, en zelfs genetische aanleg, die een rol spelen. De behandeling van urine-incontinentie moet altijd gericht zijn op het aanpakken van de specifieke oorzaken, wat kan variëren van het aanpassen van het lichaamsgewicht tot het gebruik van medicatie en andere therapieën.

Urine-incontinentie heeft altijd te maken met een infectie

Een andere misvatting is dat urine-incontinentie altijd te maken heeft met een infectie, zoals een urineweginfectie (UWI). Hoewel infecties inderdaad kunnen leiden tot tijdelijke incontinentie, is dit niet altijd het geval. Urine-incontinentie kan ook het gevolg zijn van andere oorzaken, zoals zenuwproblemen, een verzwakte bekkenbodem of stress-gerelateerde incontinentie. Het is belangrijk om een arts te raadplegen om de juiste oorzaak van de incontinentie vast te stellen en te behandelen.

Urine-incontinentie is een privéprobleem en moet niet gedeeld worden

Veel mensen voelen zich geïsoleerd of beschamen zich over hun urine-incontinentie en willen er niet over praten. Dit leidt ertoe dat veel mensen geen hulp zoeken of geen behandeling beginnen, wat hun kwaliteit van leven aanzienlijk kan beïnvloeden. Het is belangrijk te begrijpen dat urine-incontinentie een behandelbare aandoening is die veel vaker voorkomt dan men denkt. Het zoeken naar medische hulp is de eerste stap naar verbetering, en het bespreekbaar maken van de aandoening kan helpen om de schaamte te verminderen en de behandeling te versnellen.

Lees verder

• Urine-incontinentie (ongewild urineverlies) bij mannen
• Bedplassen (onvrijwillig plassen tijdens slaap): Oorzaken
• Stressincontinentie: Lekkage van urine door beweging
• Overloopincontinentie: Oorzaken van verlies van urine
• Functionele incontinentie: Toilet niet kunnen bereiken