Fecale impactie: Vastzittende droge en harde brok ontlasting

Een fecale impactie is een grote massa droge, harde ontlasting die vast komt te zitten in de endeldarm. Deze aandoening komt vaak voor bij patiënten met chronische constipatie die veel laxeermiddelen gebruiken. De harde ontlasting kan gepaard gaan met problemen met urineren en ontlasten, evenals andere symptomen zoals buikpijn, rugpijn en hoofdpijn. Meestal is een behandeling nodig om ernstige complicaties te voorkomen. De arts verwijdert vaak handmatig de harde ontlasting en gebruikt daarbij soms een klysma. Na het verwijderen van de fecale impactie zijn de vooruitzichten voor de patiënt doorgaans goed. Er zijn ook enkele preventieve maatregelen om deze darmaandoening te voorkomen.

• Oorzaken van droge en harde stoelgang
• Risicofactoren voor fecale impactie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van fecale impactie
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van de darmaandoening
• Preventie van fecale impactie

Oorzaken van droge en harde stoelgang

Bij constipatie produceert de patiënt minder vaak of met meer moeite ontlasting dan normaal. Dit leidt tot droge en harde ontlasting, die moeilijker door de endeldarm kan passeren. Fecale impactie komt vaak voor bij patiënten die chronisch lijden aan constipatie en regelmatig laxeermiddelen (geneesmiddelen tegen obstipatie) gebruiken. Het probleem kan verergeren wanneer de patiënt plotseling stopt met het gebruik van laxeermiddelen, omdat de darmspieren dan kunnen vergeten hoe ze de ontlasting moeten verplaatsen.

Risicofactoren voor fecale impactie

De volgende risicofactoren zijn bekend voor chronische constipatie en fecale impactie:

• ademhalingsproblemen
• de ziekte van Chagas
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen in de darm)
• depressie
• hartaandoeningen
• neurologische aandoeningen die schade toebrengen aan de zenuwen die naar de darmspieren gaan
• psychologische aandoeningen
• schildklieraandoeningen
• verminderde mobiliteit (weinig beweging, veel tijd zittend of liggend doorbrengen)
• ouderen met darmproblemen
• problemen met de bloedsomloop
• veranderingen in voeding
• zwakke buikspieren
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen die de doorgang van de ontlasting door de darmen vertragen:
• anticholinergica: geneesmiddelen die spierbewegingen remmen en de interactie tussen zenuwen en spieren van de darmen beïnvloeden
• geneesmiddelen voor de behandeling van diarree (bij overmatige inname)
• narcotische pijnstillers, zoals methadon en codeïne

Symptomen

Patiënten met fecale impactie kunnen veranderingen in hun urineren ervaren, zoals vaker of juist minder vaak urineren, of zelfs volledig onvermogen om te urineren. Ontlastingsproblemen kunnen ook optreden, zoals het moeite hebben met persen om ontlasting te produceren, lekkage van vloeistof (vooral bij hoesten), of episodes van waterige diarree bij chronische constipatie. Kleine, semi-gevormde ontlasting kan eveneens voorkomen. Bij het persen kunnen symptomen zoals een snelle hartslag (tachycardie) of een licht gevoel in het hoofd optreden. Andere kenmerken van fecale impactie zijn buikkrampen, een opgeblazen gevoel, anale bloedingen, en lage rugpijn. Daarnaast kunnen misselijkheid, braken, hoofdpijn en uitdroging (dehydratie) optreden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit van de maagstreek en de endeldarm. Bij een digitaal rectaal onderzoek wordt vaak een harde massa ontlasting in de endeldarm vastgesteld. Patiënten kunnen verward en/of geagiteerd zijn, en vaak worden ook een hoge bloeddruk (hypertensie) of juist een lage bloeddruk (hypotensie), een snelle hartslag (tachycardie), zweten en koorts opgemerkt.

Diagnostisch onderzoek

Een röntgenfoto van de buik of borstkas (thoraxfoto) kan nodig zijn om de fecale impactie zichtbaar te maken. Hierbij krijgt de patiënt een bariumklysma, waarbij barium via een buis in de anus wordt ingebracht. Soms is een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) noodzakelijk als er recente veranderingen in het ontlastingspatroon zijn. Dit onderzoek kan helpen om rectumkanker (endeldarmkanker) of dikkedarmkanker uit te sluiten. Ook kan een sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste deel van de dikke darm) worden uitgevoerd. In sommige gevallen is een elektrocardiografie (hartfilmpje) nodig. Daarnaast wordt mogelijk een bloedonderzoek uitgevoerd om eventuele ziekten op te sporen of de effectiviteit van een behandeling te evalueren.

Behandeling van fecale impactie

Ontlasting verwijderen

Bij fecale impactie verwijdert de arts in eerste instantie de harde massa ontlasting. Vervolgens neemt de arts maatregelen om toekomstige fecale impacties te voorkomen. Vaak wordt een warm klysma met mineralenolie gebruikt om de ontlasting te verzachten en de passage te vergemakkelijken (smeermiddel). Klysma’s alleen zijn vaak niet voldoende om een grote, uitgeharde massa ontlasting te verwijderen. De arts moet deze massa daarom handmatig breken en verwijderen. Dit gebeurt met één of twee vingers in het rectum (endeldarm), waarbij de massa in kleinere stukken wordt gebroken zodat deze kan passeren. Dit proces gebeurt voorzichtig en in kleine stappen om schade aan het rectum te voorkomen. Soms plaatst de arts ook zetpillen in de endeldarm om de ontlasting verder te stimuleren. Chirurgie is zelden nodig voor deze aandoening. Echter, bij een uitgebreid colon (megacolon) of een volledige darmverstopping kan een snelle verwijdering van de vastzittende ontlasting vereist zijn.

Adviezen

De patiënt ontvangt advies over voeding, het ontlastingspatroon, het gebruik van laxeermiddelen, medicatie en eventuele medische problemen. Regelmatige controle van de darmen door de arts kan ook noodzakelijk zijn.

Prognose van de aandoening

Als de arts erin slaagt om de harde ontlasting te verwijderen, zijn de vooruitzichten meestal goed.

Complicaties van de darmaandoening

Verstopping met harde ontlasting kan leiden tot ernstige complicaties als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Mogelijke complicaties zijn:

• Scheuren (fissuren) in het rectale weefsel: De harde ontlasting kan tijdens de defecatie leiden tot scheurtjes in de anus en het rectum. Deze fissuren kunnen pijn, bloedingen en krampen veroorzaken.
• Necrose van rectale weefsels: In ernstige gevallen van fecale impactie kan de druk van de harde ontlasting de bloedtoevoer naar het rectale weefsel afsnijden. Dit kan leiden tot afsterven van weefsel (necrose), wat een ernstige aandoening is die een medische behandeling vereist.
• Rectale weefselschade: Langdurige fecale impactie kan leiden tot chronische ontsteking en beschadiging van de rectale darmwand. Dit kan resulteren in pijn, ongemak en incontinentie.
• Andere complicaties: In zeldzame gevallen kan fecale impactie leiden tot andere complicaties zoals:
• Urineretentie: De harde ontlasting kan druk uitoefenen op de blaas, waardoor het moeilijk wordt om te plassen.
• Darmperforatie: In extreme gevallen kan de harde ontlasting de darmwand perforeren, wat leidt tot een levensbedreigende infectie.

Preventie van fecale impactie

Fecale impactie kan worden voorkomen door enkele preventieve maatregelen te volgen:

• Dagelijks vezelsupplementen innemen helpt bij het opzetten van een regelmatig stoelgangsschema.
• Dagelijks voldoende drinken.
• Een regelmatig badkamerbezoek op dezelfde tijd elke dag; het is aan te raden om de stoelgang te maken bij het ontwaken of een halfuur na het eten om de stoelgang te reguleren.
• Klysma's, laxeermiddelen of constipatiemedicijnen gebruiken zoals voorgeschreven.
• De stoelgang maken wanneer de aandrang aanwezig is en een badkamerbezoek niet uitstellen.
• Voedingsmiddelen eten die rijk zijn aan vezels.
• Voldoende beweging om de darmpassage te vergemakkelijken.
• Dagelijks voldoende drinken.