Fecale impactie: Vastzittende droge en harde brok ontlasting

Een fecale impactie is een grote brok droge, harde ontlasting die vast blijft zitten in de endeldarm. Meestal krijgen patiënten met chronische constipatie die veel laxeermiddelen gebruiken, te maken met deze vervelende aandoening. De harde brok stoelgang gaat gepaard met urine- en ontlastingsproblemen en diverse andere symptomen zoals buikpijn, rugpijn en hoofdpijn. Vaak is een behandeling nodig omdat fecale impactie anders leidt tot ernstige complicaties. De arts verwijdert hiervoor vaak handmatig de harde brok ontlasting in combinatie met het gebruik van een klysma. Na het verwijderen van de fecale impactie zijn de vooruitzichten voor de patiënt doorgaans goed. Dankzij enkele maatregelen is deze darmaandoening te voorkomen.

• Oorzaken van droge en harde stoelgang
• Risicofactoren vastzittende brok ontlasting
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling fecale impactie
• Prognose aandoening
• Complicaties darmaandoening
• Preventie fecale impactie

Oorzaken van droge en harde stoelgang

Bij constipatie maakt de patiënt niet zo gemakkelijk of zo vaak ontlasting aan als normaal. Een droge en harde ontlasting is hiervan het gevolg. Dit maakt het lastiger om uiteindelijk te passeren via de endeldarm. Fecale impactie komt vaak voor bij patiënten die chronisch lijden aan constipatie en te vaak laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie) gebruiken. Het probleem komt nog sneller tot stand wanneer hij plotseling stopt met het gebruik van de laxeermiddelen. De spieren van de darmen vergeten namelijk hoe de beweging van de ontlasting verloopt.

Risicofactoren vastzittende brok ontlasting

Volgende risicofactoren zijn bekend voor chronische constipatie en fecale impactie.

• ademhalingsproblemen
• de ziekte van Chagas
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen aan darm)
• een depressie
• een hartaandoening
• een neurologische aandoening die schade toebrengt aan de zenuwen die naar de darmspieren gaan.
• een psychologische aandoening
• een schildklieraandoening
• een verminderde mobiliteit
• niet bewegen en de tijd veelal doorbrengen op een stoel of in bed
• ouderen met darmproblemen
• problemen met de bloedsomloop
• veranderingen in de voeding
• zwakke buikspieren
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen die de doorgang van de ontlasting door de darmen vertragen:
• anticholinergica: geneesmiddelen die spierbewegingen remmen; tasten de interactie tussen zenuwen en spieren van de darmen aan
• geneesmiddelen voor de behandeling van diarree (bij een te frequente inname)
• narcotische pijnstillers, zoals methadon en codeïne

Symptomen

De patiënt urineert vaker of juist minder vaak dan normaal, of hij is helemaal niet in staat om te urineren. Ook ontlastingsproblemen komen voor bij fecale impactie, zoals persen om zo proberen ontlasting te maken, lekkage van vloeistof (vooral bij het hoesten) of plotselinge episodes van waterige diarree bij chronische constipatie en kleine, semi-gevormde ontlasting. Bij het persen om de ontlasting te laten passeren, treedt een snelle hartslag (tachycardie) op of voelt de patiënt zich licht in het hoofd. Buikkrampen en een opgeblazen gevoel, een anale bloeding en lage rugpijn zijn daarnaast andere kenmerken van een vastzittende harde en droge brok stoelgang. Misselijkheid, braken, hoofdpijn en uitdroging (dehydratie) zijn andere kenmerken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt de maagstreek en de endeldarm. Bij een digitaal rectaal onderzoek bemerkt hij een harde massa van ontlasting in de endeldarm. Omdat de patiënt doorgaans verward en/of geagiteerd is, identificeert de arts vaak nog een hoge bloeddruk (hypertensie) of juist een lage bloeddruk (hypotensie), een snelle hartslag (tachycardie), zweten en koorts bij de patiënt.

Diagnostisch onderzoek
Een röntgenfoto van de buik of borstkas (thoraxfoto) is nodig om de fecale impactie op beeld vast te leggen. Hiervoor krijgt de patiënt eerst een bariumklysma waarbij de arts via een buis in de anus de vloeistof barium inbrengt. Soms is een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) nodig als de patiënt een recente wijziging in het ontlastingspatroon heeft gehad. Dankzij dit onderzoek valt rectumkanker (endeldarmkanker) of dikkedarmkanker uit te sluiten. Ook zet de arts hiervoor mogelijk een sigmoïdoscopie in (inwendig kijkonderzoek van het laatste deel van de dikke darm). In sommige gevallen is een elektrocardiografie (hartfilmpje) nodig. De arts voert tevens een bloedonderzoek uit om tekenen van een ziekte op te sporen of om te kijken of om de effectiviteit van een behandeling te testen.

Behandeling fecale impactie

Ontlasting verwijderen

De arts verwijdert bij fecale impactie eerst en vooral de harde brok ontlasting. Daarna neemt hij maatregelen om toekomstige fecale verstoppingen te voorkomen. Vaak gebruikt de arts een warm klysma met mineralenolie om de ontlasting te verzachten en deze gemakkelijker te laten passeren (smeermiddel). Klysma’s alleen zijn echter veelal onvoldoende om een grote, uitgeharde brok ontlasting te verwijderen. Daarom moet de arts deze massa handmatig breken en verwijderen. Hiervoor gaat hij met één of twee vingers in het rectum (endeldarm) en breekt hij de massa in kleinere stukken zodat deze in staat is om te passeren. Dit proces gebeurt voorzichtig en in kleine stappen om schade aan het rectum te voorkomen. De arts plaatst tussendoor nog zetpillen in de endeldarm om de ontlasting nog meer op te wekken. Chirurgie is zelden nodig voor de behandeling van de darmaandoening. Bij een te uitgebreid colon (megacolon) of een volledige verstopping van de darm is een snelle uitname van de vastzittende droge en harde brok stoelgang vereist.

Adviezen

Verder krijgt de patiënt informatie over de voeding, het darmpatroon, het gebruik van laxeermiddelen, medicijnen en medische problemen. Hij krijgt door de arts ook regelmatig een grondig onderzoek van de darmen.

Prognose aandoening

Als de arts in staat is om de harde brok ontlasting te verwijderen, is het resultaat goed.

Complicaties darmaandoening

Complicaties van fecale impactie zijn scheuren (verzwering) van het rectale weefsel, dood weefsel (necrose) of rectale weefselschade.

Preventie fecale impactie

Via enkele preventieve maatregelen valt fecale impactie te vermijden.

• Dagelijks vezelsupplementen nemen helpt bij het maken van een regelmatig stoelgangsschema.
• Dagelijks voldoende drinken
• Een regelmatig badkamerbezoek op dezelfde tijd elke dag; stoelgang maken bij het ontwaken of een halfuur na het eten is hierbij aangewezen. Hierdoor “controleert” de patiënt de stoelgang
• Klysma's, laxeermiddelen of constipatiemedicijnen gebruiken zoals voorgeschreven.
• Stoelgang maken wanneer de aandrang aanwezig is en een badkamerbezoek niet uitstellen
• Voedingsmiddelen eten die rijk zijn aan vezels
• Voldoende beweging om de darmpassage te vergemakkelijken
• Voldoende drinken