Problemen door constipatie: Risico’s van obstipatie

Patiënten met obstipatie kunnen langdurig op het toilet zitten wanneer ze stoelgang proberen te maken. Ze voelen zich vaak opgeblazen, verkrampt en erg ongemakkelijk. Obstipatie is echter niet alleen een probleem van de darmen. Het kan ook de algemene gezondheid en lichamelijke functies aantasten. Af en toe constipatie ervaren is normaal en kan het gevolg zijn van een ziekte of een reactie op voeding. Wanneer een patiënt echter chronische constipatie of ernstige symptomen ervaart door obstipatie, is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts onderzoekt en behandelt de oorzaak van deze problemen en geeft tips om obstipatie te voorkomen.

• Wat is constipatie?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Gevolgen van obstipatie in het rectale gebied
• Aambeien
• Anale kloofjes
• Rectale prolaps
• Spierscheuren
• Hoofdpijn
• Huidproblemen door obstipatie
• Maag- en darmklachten door obstipatie
• Misselijkheid
• Opgeblazen gevoel en gas
• Veranderingen in eetlust
• Problemen met ontlasting door obstipatie
• Fecale impactie
• Fecale incontinentie
• Losse ontlasting
• Verzwakt immuunsysteem
• Uitdroging door constipatie
• Urine-incontinentie door obstipatie
• Vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is constipatie?

Constipatie is een veelvoorkomende aandoening die wordt gekarakteriseerd door langdurige of moeilijk te passeren ontlasting. Het kan variëren van een incidenteel probleem tot een chronische aandoening die het dagelijks functioneren beïnvloedt. Bij constipatie ervaren patiënten vaak de behoefte om vaker te persen zonder dat de ontlasting gemakkelijk komt.

Definitie van constipatie
Constipatie wordt vaak gedefinieerd als minder dan drie stoelgangmomenten per week. Dit kan gepaard gaan met harde, droge ontlasting, wat het moeilijk maakt om deze uit te scheiden. Constipatie kan zowel acute als chronische vormen hebben, afhankelijk van de duur en de ernst van de symptomen.

Symptomen van constipatie
Patiënten met constipatie ervaren vaak een opgeblazen gevoel, buikpijn, vermoeidheid en het gevoel dat de darmen niet volledig zijn geleegd. Sommige mensen hebben het gevoel dat ze niet in staat zijn om hun ontlasting onder controle te houden of dat er obstakels zijn in de darmen.

Soorten constipatie
Constipatie kan worden ingedeeld in verschillende typen, zoals functionele constipatie, obstructieve constipatie, of constipatie als gevolg van een andere medische aandoening. Bij functionele constipatie werken de darmen niet goed, terwijl obstructieve constipatie te maken heeft met fysieke blokkades in de darmen.

Epidemiologie

Constipatie komt wereldwijd voor en treft een aanzienlijk percentage van de bevolking. De prevalentie varieert op basis van leeftijd, geslacht, en culturele factoren.

Prevalentie van constipatie
Constipatie is een veelvoorkomend probleem, met ongeveer 10% tot 20% van de volwassenen wereldwijd die regelmatig last hebben van constipatie. Dit probleem komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en het komt ook vaker voor bij ouderen.

Leeftijd en geslacht
Bij kinderen en ouderen komt constipatie vaker voor, vooral wanneer ze een inactieve levensstijl hebben of afhankelijk zijn van medicatie. Vrouwen, vooral tijdens de zwangerschap, ervaren vaker constipatie dan mannen, vanwege hormonale veranderingen die de darmbewegingen beïnvloeden.

Culturele verschillen
De prevalentie van constipatie varieert ook tussen verschillende landen en culturen, afhankelijk van factoren zoals dieet, levensstijl, en de toegang tot gezondheidszorg. In westerse landen, waar het dieet vaak laag in vezels is, komt constipatie vaker voor.

Mechanisme

Het mechanisme achter constipatie is vaak te wijten aan een verstoorde werking van de darmen, die leidt tot een vertraagde voortgang van de ontlasting. Dit kan verschillende oorzaken hebben, van verminderde darmbewegingen tot fysiologische blokkades.

Vertraagde darmmotiliteit
Een van de belangrijkste oorzaken van constipatie is vertraagde darmmotiliteit, waarbij de spieren in de darmwand niet effectief samentrekken om de ontlasting voort te bewegen. Dit kan leiden tot langdurige ophoping van ontlasting en het moeilijk passeren ervan.

Obstructie van de darmen
In sommige gevallen wordt constipatie veroorzaakt door een fysieke blokkade in de darmen, zoals een tumor, littekenweefsel of een striktuur (vernauwing). Deze blokkades kunnen de normale darmbewegingen verstoren en de doorgang van ontlasting belemmeren.

Neurologische en hormonale invloeden
Neurologische aandoeningen (zoals de ziekte van Parkinson) en hormonale veranderingen (zoals bij hypothyreoïdie) kunnen de darmfunctie beïnvloeden, wat leidt tot constipatie.

Oorzaken

Constipatie kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, die van invloed kunnen zijn op de darmfunctie en de stoelgang. Deze oorzaken kunnen variëren van levensstijlkeuzes tot onderliggende medische aandoeningen.

Dieet en voedingspatroon
Een van de belangrijkste oorzaken van constipatie is een voedingspatroon dat arm is aan vezels. Vezels zijn essentieel voor het bevorderen van de darmbewegingen, dus een gebrek eraan kan leiden tot vertraagde stoelgang. Het drinken van onvoldoende water kan ook bijdragen aan de ophoping van harde ontlasting.

Medicatiegebruik
Veel medicijnen kunnen constipatie veroorzaken, zoals pijnstillers (met name opioïden), antidepressiva, ijzersupplementen, en bepaalde bloeddrukmedicijnen. Deze medicijnen kunnen de darmbewegingen vertragen of de stoelgang bemoeilijken.

Lichamelijke inactiviteit
Fysieke inactiviteit is een bekende oorzaak van constipatie. Bij een zittende levensstijl kunnen de spieren die de darmen ondersteunen, zwakker worden, wat de voortgang van ontlasting vertraagt. Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen de darmfunctie te verbeteren.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van constipatie kunnen verhogen. Deze factoren kunnen zowel fysieke als externe invloeden omvatten.

Leeftijd
Ouderen hebben een verhoogd risico op constipatie, vooral als gevolg van een langzamere darmmotiliteit, verminderd vezelinname, of de effecten van chronische ziekten.

Geslacht
Vrouwen hebben vaker last van constipatie dan mannen, vooral tijdens de zwangerschap of in de menopauze, wanneer hormonale veranderingen de darmfunctie kunnen beïnvloeden.

Chronische ziekten
Patiënten met chronische ziekten, zoals diabetes, hypothyreoïdie of neurologische aandoeningen (zoals de ziekte van Parkinson), hebben een verhoogd risico op constipatie door de invloed van deze ziekten op de darmfunctie.

Risicogroepen

Bepaalde risicogroepen zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van constipatie. Deze groepen kunnen specifieke medische aandoeningen hebben of factoren die hun darmfunctie beïnvloeden.

Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen ervaren vaak constipatie als gevolg van hormonale veranderingen die de darmmotiliteit vertragen. De groeiende baarmoeder kan ook druk uitoefenen op de darmen, wat de voortgang van ontlasting bemoeilijkt.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op constipatie door verminderde darmbewegingen, medicatiegebruik en een minder actief dieet en levensstijl.

Patiënten met een zittende levensstijl
Patiënten die weinig lichaamsbeweging krijgen, bijvoorbeeld door lichamelijke beperkingen of een inactieve levensstijl, hebben meer kans op constipatie. Lichaamsbeweging stimuleert de darmbewegingen en bevordert een gezonde stoelgang.

Geassocieerde symptomen

Constipatie kan gepaard gaan met verschillende symptomen die het dagelijks functioneren kunnen beïnvloeden. Deze symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig.

Buikpijn en ongemak
Een veelvoorkomend symptoom van constipatie is buikpijn, vooral wanneer de ontlasting hard is of moeilijk door de darmen beweegt. Dit kan gepaard gaan met een opgeblazen gevoel en ongemak in de buik.

Vermoeidheid
Patiënten met constipatie kunnen zich vermoeid voelen, wat kan worden veroorzaakt door de langdurige ongemakken en de stress die gepaard gaan met het niet kunnen legen van de darmen.

Misselijkheid
Constipatie kan soms leiden tot misselijkheid, vooral bij ernstige gevallen waarbij de ontlasting zich ophoopt in de darmen en de spijsvertering verstoort.

Alarmsymptomen

Bij constipatie kunnen bepaalde symptomen wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Bloed in de ontlasting
Bloed in de ontlasting kan wijzen op een bloeding in het maag-darmkanaal, zoals een aambeien of een intestinale bloeding. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie.

Onverklaarbaar gewichtsverlies
Onverklaarbaar gewichtsverlies in combinatie met constipatie kan wijzen op een ernstige aandoening, zoals darmkanker, die verdere onderzoeken vereist.

Aanhoudende buikpijn
Ernstige of aanhoudende buikpijn, vooral wanneer dit gepaard gaat met constipatie, kan een teken zijn van een obstructie of andere ernstige aandoening in de darmen.

Gevolgen van obstipatie in het rectale gebied

Aambeien

Een geconstipeerde patiënt heeft een hoger risico op het ontwikkelen van aambeien. Door de extra druk en het opspannen van het rectale gebied zwellen de aders abnormaal op. Aambeien kunnen zich intern (in het onderste rectum) of extern (nabij de anusopening) ontwikkelen. Bloed stroomt onder de huid en vormt pijnlijke knobbeltjes. Aambeien kunnen ook anale jeuk veroorzaken. Deze ongemakkelijke aandoening is te behandelen met een op de huid aangebrachte zalf. Mogelijk schrijft de arts ook een ontlastingverzachter voor om de constipatie te helpen behandelen. Verder zijn er ook enkele andere procedures beschikbaar voor het behandelen van aambeien.

Anale kloofjes

Het persen en de druk van constipatie kunnen kloofjes in de huid rond het rectale gebied veroorzaken. Dit leidt tot rectale bloedingen en pijn tijdens de stoelgang. Het bloed dat door deze kloven stroomt, is meestal felrood. De patiënt kan ook jeuk ervaren. Anale kloven genezen binnen één tot twee weken als constipatie en spanning worden behandeld.

Rectale prolaps

Rectale prolaps (endeldarmverzakking) is een minder vaak voorkomende, maar ernstige bijwerking van chronische constipatie. Rectale prolaps treedt op wanneer het rectum zich binnenstebuiten keert en uitsteekt door de anus. Symptomen van endeldarmverzakking omvatten pijn in de onderbuik, mogelijke bloedingen en een zichtbare uitstulping van het rectum door de anus. De behandeling van rectale prolaps hangt af van de ernst. In een vroeg stadium kan de endeldarm zich vanzelf terugtrekken zonder operatie, maar in ernstige gevallen is een operatie noodzakelijk.

Spierscheuren

Het duwen en persen op het toilet kan leiden tot spierscheuren van de sluitspier, die de stoelgang regelt. Dit draagt in de loop van de tijd bij aan ontstekingen, pijn en bloedingen.

Hoofdpijn

De pijn, het ongemak, de zorgen en de druk van verstopping veroorzaken veel stress en angst. Deze gevoelens kunnen leiden tot spanningshoofdpijn. Daarnaast is een veelvoorkomende oorzaak van constipatie uitdroging. Hoofdpijn is één van de symptomen van uitdroging. Meer water drinken kan dit soort hoofdpijn voorkomen.

Huidproblemen door obstipatie

Door de ophoping van stoffen in de dikke darm door constipatie kunnen huidproblemen zoals acne ontstaan. Dit gebeurt wanneer gifstoffen en afvalstoffen via de dikke darm opnieuw in de bloedbaan worden opgenomen in plaats van te worden uitgescheiden. Vanuit de bloedbaan kunnen deze toxines via de huid worden uitgescheiden. Verder kunnen huidklachten door obstipatie ook sneller ontstaan door een verstoorde darmflora. Een gezonde huid begint met andere woorden in de darmen.

Maag- en darmklachten door obstipatie

Misselijkheid

In sommige gevallen voelen patiënten zich misselijk of moeten ze zelfs braken als gevolg van obstipatie. De symptomen kunnen verminderen door het consumeren van soepen, thee, toast of gember.

Opgeblazen gevoel en gas

Een opgeblazen gevoel en gas zijn de meest voorkomende klachten van patiënten met obstipatie. Door constipatie beginnen bacteriën in het darmkanaal gas te vormen, wat leidt tot een toename van het passeren van gas.

Veranderingen in eetlust

Patiënten met verstopping hebben meestal minder honger omdat ze een opgeblazen gevoel hebben. Constipatie blokkeert het bovenste deel van het maagdarmkanaal, waardoor patiënten zich sneller vol voelen of helemaal geen hongergevoel hebben.

Problemen met ontlasting door obstipatie

Fecale impactie

Langdurige constipatie verhoogt het risico op fecale impactie, een gevaarlijke aandoening waarbij de ontlasting hard wordt en zich ophoopt in de dikke darm of het rectum. Wanneer fecale impactie onbehandeld blijft, kan dit leiden tot andere spijsverteringsproblemen. Fecale impactie veroorzaakt hevige buikpijn, een opgeblazen gevoel, braken en misselijkheid. Als fecale impactie ernstig is, moet de arts de ontlasting mogelijk fysiek verwijderen. Ook medicijnen, klysma’s en zetpillen kunnen worden ingezet.

Fecale incontinentie

Fecale incontinentie is het onvrijwillig vrijkomen van ontlasting en het verlies van controle over de stoelgang. Dit kan een bijwerking zijn van ernstige obstipatie doordat patiënten constant persen. Dit veroorzaakt zwakte van de rectale spieren en mogelijk zenuwbeschadiging. Een fysieke blokkering veroorzaakt door droge, harde ontlasting (fecale impactie) zorgt ervoor dat de spieren zich uitrekken en waterige ontlasting dieper in het spijsverteringskanaal sijpelt rond de verharde ontlastingsmassa. De arts schrijft laxeermiddelen voor of behandelt de patiënt voor de fecale impactie die de fecale incontinentie veroorzaakt. Patiënten met verzwakte spieren kunnen baat hebben bij darmtraining en bekkenbodemoefeningen.

Losse ontlasting

Constipatie blokkeert ontlasting, maar door deze obstructie probeert losse ontlasting daar omheen te geraken. Mogelijk ziet de patiënt daardoor losse ontlasting in het toilet, maar is hij nog steeds verstopt.

Verzwakt immuunsysteem

De darmflora speelt een belangrijke rol in de immuunrespons van het lichaam, waaronder de verwijdering van celresten, virussen, bacteriën en kankercellen. Constipatie wordt vaak geassocieerd met een verstoorde darmflora. De toxische opbouw en ontsteking die gepaard gaat met constipatie, tast het immuunsysteem aan en maakt patiënten kwetsbaar voor infecties zoals urineweginfecties.

Uitdroging door constipatie

Wanneer een patiënt lijdt aan uitdroging, kan dit constipatie veroorzaken en omgekeerd. Symptomen van uitdroging zijn onder andere hoofdpijn, duizeligheid en periodes van zweten.

Urine-incontinentie door obstipatie

De dikke darm bevindt zich dicht bij de blaas. Bij een patiënt met verstopping kan dit extra druk op de blaas veroorzaken, wat het risico op lekkende urine (urine-incontinentie) en blaasinfecties verhoogt.

Vermoeidheid

Obstipatie houdt sterk verband met vermoeidheid. Een verstoorde darmflora vermindert de opname van voedingsstoffen die nodig zijn voor energie en normale fysiologische functies. Door constipatie blijven hormonen en giftige stoffen in de dikke darm aanwezig terwijl ze normaal zouden worden uitgescheiden. Een verminderde ontgifting van toxische stoffen zorgt ervoor dat deze stoffen de bloedbaan kunnen binnendringen. Dit resulteert in minder energie en vermoeidheid. Regelmatige lichaamsbeweging en een gezonde vezelrijke voeding kunnen helpen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van constipatie wordt meestal gesteld op basis van klinische symptomen en medische geschiedenis. Bijkomende onderzoeken kunnen nodig zijn om de onderliggende oorzaak van de constipatie vast te stellen.

Fysiek onderzoek
Een arts zal vaak een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te controleren op tekenen van constipatie, zoals een opgeblazen gevoel of tenderiteit bij druk op de buik.

Beeldvorming en tests
In sommige gevallen kan beeldvorming, zoals röntgenfoto's of een colonoscopie, nodig zijn om de oorzaak van de constipatie te achterhalen, vooral als er sprake is van een blokkade of andere ernstige aandoening.

Behandeling

De behandeling van constipatie varieert afhankelijk van de oorzaak en ernst van de aandoening. Meestal wordt eerst geprobeerd met niet-medicamenteuze opties, zoals aanpassingen in het voedingspatroon en het verhogen van de lichaamsbeweging.

Veranderingen in het voedingspatroon
Het verhogen van de vezelinname door groenten, fruit en volle granen kan helpen de stoelgang te verbeteren. Het drinken van voldoende water is ook essentieel voor het verlichten van constipatie.

Medicijnen
In sommige gevallen kunnen laxeermiddelen of andere medicijnen nodig zijn om de stoelgang te bevorderen. Deze moeten echter met zorg worden gebruikt om afhankelijkheid te voorkomen.

Therapie
Bij ernstige gevallen van constipatie, vooral als deze gepaard gaat met angst of stress, kan psychotherapie of andere vormen van therapie nuttig zijn.

Prognose

De prognose voor patiënten met constipatie hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In de meeste gevallen is constipatie goed te behandelen met veranderingen in de levensstijl en medicatie.

Chronische constipatie
Bij chronische constipatie kan het langer duren voordat een verbetering merkbaar is, en sommige patiënten kunnen blijven worstelen met periodieke episodes.

Verbetering met therapie
Veel patiënten ervaren aanzienlijke verlichting van hun symptomen door therapieën zoals gedragsveranderingen, het verbeteren van het voedingspatroon, en in sommige gevallen medicamenteuze behandeling.

Complicaties

Als constipatie niet goed wordt beheerd, kunnen er verschillende complicaties optreden die het welzijn van de patiënt kunnen beïnvloeden.

Aambeien
Langdurige constipatie kan leiden tot aambeien, die pijn, zwelling en bloedingen veroorzaken bij het persen.

Impactie
Impactie is een ernstigere complicatie van constipatie, waarbij de ontlasting vast komt te zitten in de darmen, waardoor het bijna onmogelijk wordt om het uit te scheiden zonder medische interventie.

Darmperforatie
In zeldzame gevallen kan langdurige constipatie leiden tot darmperforatie, wat een levensbedreigende situatie is die onmiddellijke chirurgie vereist.

Preventie

Constipatie kan in veel gevallen worden voorkomen door gezonde gewoonten en een goed voedingspatroon.

Evenwichtig voedingspatroon
Het eten van voldoende vezels uit fruit, groenten en volle granen kan helpen constipatie te voorkomen. Het drinken van veel water is ook essentieel voor een goede darmfunctie.

Regelmatige lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging bevordert een gezonde darmbeweging en kan helpen om constipatie te voorkomen.

Beheer van stress
Stress kan bijdragen aan constipatie, dus technieken zoals meditatie of ademhalingsoefeningen kunnen nuttig zijn om dit risico te verlagen.