Winderigheid: Oorzaken en behandeling van laten van winden

Een wind (flatus, darmgas) laten zorgt voor sociale verlegenheid. De meeste mensen laten gemiddeld tien tot twintig keer per dag een wind. Gebeurt het laten van scheten vaker, dan is sprake van overmatige flatulentie. Bij winderigheid gebeurt een opbouw van gas in het spijsverteringsstelsel. Vaak is het laten van winden te wijten aan het eten van bepaalde voedingsmiddelen, maar ook enkele aandoeningen en het gebruik van medicijnen brengen overmatige winderigheid met zich mee. Buiten het vervelend gevoel verschijnen soms nog andere klachten en dan vooral bij het inhouden van een scheet, zoals een opgeblazen gevoel en darmkrampen. In de meeste gevallen helpen wijzigingen in de voedings- en levensstijl, maar soms is een medische behandeling vereist.

• Onderdelen van een wind
• Oorzaken flatulentie
• Voeding en drank
• Darmaandoeningen
• Bijwerking van medicijnen
• Medische onderzoeken en behandelingen
• Andere factoren
• Symptomen bij het laten van scheten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bij het overmatig laten van winden
• Prognose van winderigheid

Onderdelen van een wind

De primaire onderdelen van een gasophoping in de darm zijn vijf geurloze gassen: stikstof, waterstof, kooldioxide, methaan en zuurstof. De kenmerkende stinkende geur (stinkende winden) is te wijten aan sporengassen zoals skatole-, indool- en zwavelhoudende verbindingen. Het brandbare karakter van een flatus is het gevolg van waterstof en methaan. De verhoudingen van deze gassen zijn grotendeels afhankelijk van de bacteriën die in de menselijke dikke darm leven. De bacteriën verteren of gisten voedsel dat niet door het maagdarmkanaal geabsorbeerd is voordat het de dikke darm bereikt. Naar schatting 30-150 gram van dit onverteerde voedsel komt dagelijks aan in het colon (dikke darm) in de vorm van koolhydraten, al is dit afhankelijk van de voeding en de werking van het spijsverteringskanaal.

Oorzaken flatulentie

Bij winderigheid (flatulentie) gaat lucht, die zich In de darmen bevindt, via het rectum naar buiten. Een wind (flatus) vormt zich normaal gesproken in de darm wanneer het lichaam voedsel verteert. Het inslikken van lucht (via voedsel, water of speeksel), het afbreken van onverteerde voedingsmiddelen, lactose-intolerantie (symptomen bij het consumeren van melk en zuivelproducten) en malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen) leiden mogelijk tot opgehoopte darmgassen. Bij de opbouw van darmgassen in de darm, gaat het lichaam deze gassen willen elimineren. Dit doet het via de mond (overmatig boeren) of anders door de anus. Flatulentie is mogelijk het gevolg van normale lichamelijke processen, of komt door een aandoening die het spijsverteringsstelsel aantast. Soms is ook sprake van een bijwerking van medicatie of een medische procedure.

Voeding en drank

Bepaalde voedingsmiddelen veroorzaken mogelijk winderigheid, al is het niet altijd zo dat één voedingsproduct altijd bij iedereen flatulentie veroorzaakt. De meeste voedingsmiddelen met koolhydraten leiden tot flatulentie, terwijl het eten van voeding met eiwitten en vetten resulteert in weinig scheten. Volgende voedingsmiddelen staan om er om bekend om flatussen te veroorzaken:

• aardappelen
• abrikozen
• appels
• artisjokken
• asperges
• bavarois
• bier
• bloemkool
• bonen
• broccoli
• cashewnoten
• donker bier
• eieren
• erwten
• frisdranken (vooral koolzuurhoudende dranken)
• gist in gebakken producten, zoals brood
• groene paprika
• hard snoep
• haver
• kauwgom
• komkommer
• kool
• lightproducten: Lightproducten zijn vaak gezoet met sorbitol en/of fructose. De darm is niet in staat om deze af te breken waardoor deze onverteerd in de dikke darm belanden. De darmbacteriën vergisten de fructose en sorbitol hetgeen resulteert in de vrijlating van gas.
• linzen
• maïs
• melk en andere zuivelproducten
• meloenen
• noedels
• onrijp en gedroogd fruit
• pasta
• pastinaak
• peren
• perziken
• prei
• pruimen
• radijsjes
• rode wijn
• rozijnen
• sjalotten
• slagroom
• spruitjes
• tarwe
• uien
• volle granen
• wortelen

Darmaandoeningen

Windjes laten vloeit vooral voort uit darmziekten zoals:

• amoebiasis (darminfectie door parasiet met braken en buikpijn)
• bacteriële overgroei in dunne darm (darmproblemen)
• blinde lis-syndroom (darmaandoening met symptomen aan buik)
• coeliakie (maag- en darmproblemen door eten van gluten)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• darmkrampen (krampen in darm)
• divertikelaandoeningen (diverticulose en acute diverticulitis: kleine, uitpuilende zakjes die zich op de binnenwand van de darm vormen)
• giardia (infectie van dunne darm met diarree en buikkrampen)
• korte darmsyndroom (slecht voedingsstoffen opnemen)
• mijnwormziekte (infectie darm en longen met jeuk en anemie)
• obstipatie: Bij een verstopte darm blijft het opgehoopte gas achter de verstopping aanwezig; een te hoge druk van deze gassen doet dit gas ontsnappen uit het lichaam via een luide wind.
• prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• reizigersdiarree (acute diarree en koorts bij reizigers)
• tropische spruw (darmaandoening in tropische gebieden)
• voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel)
• ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen aan darm)

Bijwerking van medicijnen

Volgende geneesmiddelen hebben als bijwerking winderigheid:

• antacida (soort maagzuurremmers)
• anthelmintica (worm dodende medicijnen)
• antimycotica (medicatie tegen schimmels)
• codeïne
• laxeermiddelen (geneesmiddelen bij constipatie)
• sommige medicijnen voor de behandeling van diabetes mellitus (suikerziekte)
• spasmolytica (krampstillende medicatie bij spastische darmen)
• zuiveringszout

Medische onderzoeken en behandelingen

Bij enkele medische onderzoeken is het normaal dat een patiënt meer winderig is, omdat meer lucht in het lichaam is ingebracht, zoals een enteroscopie (inwendig onderzoek dunne darm met endoscoop). Dit is echter een tijdelijk en onschuldig symptoom. Het laten van scheten komt verder nog voor na een darmoperatie.

Andere factoren

Een zwangerschap (hormonale veranderingen waardoor de spijsvertering vertraagt), een recente bevalling (door opgerekte spieren en zenuwen in de anus tijdens de bevalling), een tekort aan enzymen (lactasedeficiëntie), het verouderen en stress en angst (onbewust meer lucht inslikken door een versnelde ademhaling) zijn andere bekende risicofactoren voor het ontstaan van winderigheid.

Symptomen bij het laten van scheten

Sociale verlegenheid
Het laten van een wind gaat niet altijd gepaard met klachten of problemen. Gezonde winden brengen geen geur met zich mee. Gebeurt dit wel, dan is dit afkomstig van bacteriën in de dikke darm die kleine hoeveelheden gassen vrijgeven die zwavel bevatten. Het laten van een wind gaat voorts al dan niet gepaard met geluid. Het eventuele geluid is afkomstig van de anus, die trilt door de kracht van de wind (des te meer ontsnapt gas, des te harder dit geluid is). Winden zorgen voor sociale verlegenheid. Wanneer echter mensen een wind inhouden, hetgeen bij zo’n 70% van de bevolking gebeurt, leidt dit tot misselijkheid, een opgeblazen gevoel, krampachtige pijn en/of darmklachten in de buik.

Alarmtekens
Wanneer echter volgende symptomen optreden, is het raadzaam om een arts te raadplegen:

• altijd een vieze geur bij de flatus
• bloed in de ontlasting
• braken
• buikpijn, een opgeblazen gevoel en een opgezette buik, vooral in het rechter onderste deel van de buik
• chronische winderigheid
• constipatie
• diarree
• een gewijzigd stoelgangspatroon
• ernstige darmkrampen
• fecale incontinentie
• gewrichtspijn
• koorts
• koude rillingen
• misselijkheid
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• spierpijn
• verergerende symptomen

Diagnose en onderzoeken

Gemiddeld genomen laten mensen tien tot twintig keer per dag een wind. Bij meer winden is sprake van overmatige flatulentie. De diagnose van overmatige of chronische flatulentie gebeurt meestal door een arts na het doorlopen van de medische geschiedenis van de patiënt en een lichamelijk onderzoek van de patiënt. De arts wil uiteraard ook weten welk voedingspatroon de patiënt heeft; hiervoor is een eet- en drinkdagboek in combinatie met het noteren van een aantal windjes per dag nuttig. In de meeste gevallen zijn bijkomende onderzoeken niet nodig, maar soms is het toch verstandig om de hoeveelheid waterstof in de adem van de patiënt te testen nadat de patiënt vermoedelijke voedingsmiddelen heeft gegeten. Een andere mogelijke test is het laten analyseren van een flatus op het gasgehalte. Andere zeldzame oorzaken van overmatige winderigheid onderzoekt de arts door middel van een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm), röntgenfoto’s en/of een CT-scan.

Behandeling bij het overmatig laten van winden

Zelfzorg
Overmatige winderigheid valt te verminderen of voorkomen met verschillende methoden, zoals:

• het aanpassen van de eetgewoonten
• het eten van kleinere maaltijden en deze langzamer consumeren, gezonde en evenwichtige voeding consumeren, goed kauwen en niet schrokken
• het gebruik van vrij verkrijgbare medicijnen tegen winderigheid
• het stoppen met roken (hierdoor gaan mensen meer lucht slikken)
• het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen
• het vermijden van drinken door een rietje
• het vermijden van kauwgom en koolzuurhoudende dranken
• het vermijden van stress en het verminderen van angst (deze veroorzaken mogelijk ook winderigheid)
• het vermijden van zuivelproducten bij lactose-intolerantie (en vervangen door bijvoorbeeld sojadranken)
• meer lichaamsbeweging uitoefenen

Volgende voedingsmiddelen verminderen winderigheid:

• ananas
• Canadese geelwortel
• citroenmelisse
• dille
• echinacea
• gember
• kamille
• kaneel
• kardemon
• klis
• komijn
• koriander
• kurkuma
• lijnzaad
• marjolein
• olijfblad
• pepermunt
• probiotica (yoghurtjes van bijvoorbeeld Yakult, Optima, Activia, …)
• rozemarijn
• ruwe honing (niet voor zuigelingen en kinderen jonger dan één jaar)
• sappen gemaakt van kool, spinazie, komkommers en andere groenten
• tijm
• venkel
• water
• yoghurt

Ook bepaalde voedingssupplementen verminderen flatulentie.

Verder is speciaal ondergoed beschikbaar dat vrijgegeven gas absorbeert. Dit vermindert de effecten van stinkende scheten.

Professionele medische zorg
Het is belangrijk om bij alarmsymptomen, medicatiegebruik en/of een onderliggende ziekte contact op te nemen met een arts. Geactiveerde houtskooltabletten zijn verkrijgbaar bij apotheken. Houtskool absorbeert gas in de darm, en vermindert de symptomen van flatulentie. Het is echter belangrijk om het gebruik van houtskoolmedicijnen met een arts te bespreken omdat houtskool ook een deel van de actieve ingrediënten van sommige medicijnen kan opnemen. Daarnaast is houtskool niet bij iedereen aanbevolen. Verder zijn andere vrij verkrijgbare middelen die dimeticon of simeticon bevatten op de markt beschikbaar. Deze geneesmiddelen verhinderen de productie van gasbellen in de maag en darmen die omgeven zijn door slijmen. Heeft de patiënt een bacteriële infectie die leidt tot overmatige winderigheid, dan zet de arts antibiotica in. Bij meer ernstige oorzaken van overmatige flatulentie is andere medicatie of een medische procedure vereist.

Prognose van winderigheid

De meeste mensen die hun voedings- en levensstijl veranderen, zijn in staat om overmatige flatulentie te verminderen of voorkomen en hebben een goede prognose.

Lees verder

• Stinkende winden: Oorzaken van scheten met vieze geur