Bacteriële overgroei in dunne darm: Darmproblemen

Bacteriële overgroei in de dunne darm (SIBO) is een aandoening waarbij een abnormaal grote hoeveelheid bacteriën aanwezig is in de dunne darm. Dit verstoort de normale bacteriebalans en kan leiden tot diverse darmgerelateerde symptomen zoals diarree en een opgeblazen gevoel. De behandeling bestaat uit antibiotica en de aanpak van de onderliggende oorzaken van de bacteriële overgroei.

• Anatomie van de darmen en de relatie tot bacteriële overgroei in de dunne darm
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken bacteriële overgroei in de dunne darm
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Darmproblemen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica en/of probiotica
• Prognose ziekte
• Complicaties grote aantallen bacteriën in dunne darm
• Preventie van bacteriële overgroei in de dunne darm

Anatomie van de darmen en de relatie tot bacteriële overgroei in de dunne darm

Anatomie van het spijsverteringskanaal

Het spijsverteringskanaal begint bij de mond en eindigt bij de anus, met een belangrijke rol voor de dunne en dikke darm in de vertering en opname van voedingsstoffen. De dunne darm, die bestaat uit de twaalfvingerige darm (duodenum), de nuchtere darm (jejunum) en de kronkeldarm (ileum), is het belangrijkste deel van het spijsverteringskanaal voor de opname van voedingsstoffen. De lengte en complexe structuur met darmvlokken en microvilli zorgen voor een groot oppervlak voor efficiënte absorptie. Dit gespecialiseerde oppervlak is echter ook kwetsbaar voor een onbalans in de darmflora.

Functie en balans van darmbacteriën

Normaal gesproken bevat de dunne darm relatief weinig bacteriën in vergelijking met de dikke darm. In de dikke darm komen diverse soorten bacteriën voor die helpen bij de vertering van voedselresten en het produceren van vitamines. In de dunne darm blijft de bacteriële populatie beperkt door factoren zoals de peristaltiek, die bacteriën naar de dikke darm transporteert, en de aanwezigheid van spijsverteringsenzymen en maagzuur, die bacteriegroei remmen. Deze balans kan echter verstoord raken, waardoor bacteriële overgroei in de dunne darm optreedt, wat leidt tot symptomen zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en diarree.

Wat is bacteriële overgroei in de dunne darm?

Bacteriële overgroei in de dunne darm, ook bekend als SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), is een aandoening waarbij een abnormaal hoge hoeveelheid bacteriën zich in de dunne darm ophoopt. Deze overgroei verstoort de normale spijsvertering en opname van voedingsstoffen. Bacteriën die normaal gesproken alleen in de dikke darm aanwezig zijn, migreren naar de dunne darm en beginnen daar koolhydraten en vetten af te breken, wat leidt tot gasvorming en ontsteking. Deze aandoening kan leiden tot ernstige voedingsdeficiënties en gastro-intestinale symptomen, vooral als het niet wordt behandeld.

Epidemiologie

Prevalentie van SIBO

De prevalentie van bacteriële overgroei in de dunne darm varieert sterk, afhankelijk van de populatie. SIBO komt vaker voor bij patiënten met andere gastro-intestinale aandoeningen, zoals prikkelbaredarmsyndroom (PDS), chronische pancreatitis, en bij ouderen. Onder de algemene bevolking wordt geschat dat SIBO ongeveer 6-15% van de mensen treft, maar dit percentage kan oplopen tot 30-70% bij patiënten met onderliggende aandoeningen.

Geografische en demografische variaties

Epidemiologische studies laten zien dat SIBO vaker voorkomt in landen waar gastro-intestinale aandoeningen en spijsverteringsstoornissen hoog zijn. SIBO is vaak geassocieerd met andere medische aandoeningen zoals diabetes, leverziekten en immuundeficiënties. Vrouwen lijken een iets hogere prevalentie te hebben van SIBO, mogelijk door hormonale factoren die de darmfunctie en motiliteit beïnvloeden.

Mechanisme

Migratie van bacteriën en darmmotiliteit

SIBO ontstaat meestal door een verminderde peristaltiek, de bewegingen van de darmen die voedsel en bacteriën door het spijsverteringskanaal verplaatsen. Wanneer deze bewegingen verstoord zijn, kunnen bacteriën die normaal in de dikke darm verblijven, de dunne darm koloniseren. Het gevolg is een ophoping van bacteriën die normaal gesproken geen grote aantallen in de dunne darm hebben.

Aantasting van de slijmvliezen

Door de overmatige aanwezigheid van bacteriën kunnen de slijmvliezen van de dunne darm geïrriteerd raken. De bacteriën breken voedingsstoffen af tot gassen en zuren, wat leidt tot ontsteking en mogelijk beschadiging van het darmoppervlak. Dit proces kan de opname van voedingsstoffen verminderen en symptomen verergeren, zoals buikpijn, opgeblazen gevoel en diarree.

Oorzaken bacteriële overgroei in de dunne darm

De dunne darm is een deel van het spijsverteringsstelsel dat de maag met de dikke darm (colon) verbindt. Hier wordt voedsel verteerd en geabsorbeerd. De dunne darm bestaat uit drie delen: de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm en de kronkeldarm. Normaal bevat de dunne darm slechts een klein aantal bacteriën, terwijl de dikke darm veel meer bacteriën herbergt. Bij bacteriële overgroei in de dunne darm (SIBO) bevinden zich echter abnormaal grote aantallen bacteriën in de dunne darm, inclusief soorten die normaal in de dikke darm voorkomen. Deze bacteriën verbruiken voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft en kunnen het darmslijmvlies beschadigen, wat de opname van voedingsstoffen verder belemmert.

Aandoeningen die kunnen leiden tot bacteriële overgroei in de dunne darm zijn onder andere:

• Aandoeningen die de beweging van de dunne darm belemmeren, zoals diabetes mellitus en sclerodermie.
• Alcoholmisbruik.
• Antibioticakuren.
• Chirurgische ingrepen die een lus in de dunne darm creëren, zoals een Billroth II-gastrectomie.
• Complicaties van ziekten of operaties die uitstulpingen of verstoppingen in de dunne darm veroorzaken, zoals ziekte van Crohn en coeliakie.
• Dunne darm diverticulitis.
• Onvoldoende werking van de alvleesklier.
• Een verzwakt immuunsysteem, zoals bij aids.
• Enkele gevallen van prikkelbaredarmsyndroom.
• Het kortedarmsyndroom.
• Leukemie.
• Levercirrose.
• Lymfoom.
• Nierfalen.

Risicofactoren

Onderliggende gastro-intestinale aandoeningen

Patiënten met aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), inflammatoire darmziekten (IBD) en chronische pancreatitis hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van SIBO. Deze aandoeningen verstoren vaak de normale darmmotiliteit en verzwakken de barrièrefunctie van de darmwand, wat de groei van bacteriën in de dunne darm bevordert.

Verminderde maagzuurproductie

Maagzuur speelt een essentiële rol bij het onderdrukken van bacteriële groei in de dunne darm. Verminderde maagzuurproductie, zoals bij patiënten die protonpompremmers gebruiken, kan leiden tot een hogere bacteriële belasting in de dunne darm.

Risicogroepen

Ouderen

Ouderen hebben een verhoogd risico op SIBO, mede door een afname van de darmmotiliteit en maagzuurproductie. De veroudering van het spijsverteringsstelsel kan leiden tot een verhoogde kans op bacteriële overgroei, wat bijdraagt aan symptomen zoals diarree, gewichtsverlies en verminderde voedingsopname.

Patiënten met immuundeficiënties

Mensen met immuundeficiënties, zoals hiv/aids-patiënten, zijn vatbaarder voor bacteriële infecties en overgroei. Een verzwakt immuunsysteem kan de balans van de darmflora verstoren, waardoor het risico op SIBO toeneemt.

Symptomen: Darmproblemen

De belangrijkste symptomen van bacteriële overgroei zijn:

• Diarree.
• Vetdiarree.
• Vettige ontlasting.
• Winderigheid.
• Opgeblazen gevoel.
• Buikpijn en krampen.
• Gewichtsverlies.
• Mild B12-tekort, dat zelden ernstig genoeg is om neurologische problemen te veroorzaken.

Naarmate de ziekte vordert, kunnen ondervoeding en vitaminetekorten optreden door het onvermogen van het lichaam om voedingsstoffen op te nemen.

Alarmsymptomen

Chronische buikpijn en opgeblazen gevoel

Chronische buikpijn, vooral in combinatie met een opgeblazen gevoel en overmatige gasvorming, is een mogelijk alarmsymptoom van SIBO. Deze symptomen wijzen vaak op een verhoogde bacteriële belasting in de dunne darm en kunnen wijzen op complicaties zoals ontsteking of darmobstructie.

Gewichtsverlies en voedingsdeficiënties

Onverklaarbaar gewichtsverlies en tekorten aan voedingsstoffen zoals vitamine B12 en ijzer zijn alarmsymptomen die wijzen op een ernstige vorm van SIBO. Deze symptomen geven aan dat de absorptie van voedingsstoffen is aangetast door bacteriële overgroei, wat op lange termijn leidt tot gezondheidsproblemen zoals bloedarmoede en neurologische klachten.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van bacteriële overgroei wordt bevestigd door de waterstofademtest. Andere nuttige onderzoeken zijn:

• Bloedonderzoek.
• Röntgenfoto van de dunne darm.
• Biopsie of cultuur van de dunne darm.
• Endoscopie.

Differentiële diagnose

De arts kan bacteriële overgroei verwarren met aandoeningen zoals:

• Afferente loopsyndroom.
• Amoebiasis.
• Chronische pancreatitis.
• Coeliakie.
• Colitis ulcerosa.
• Cryptosporidiose.
• Cyclospora.
• Cystoisosporiasis.
• Cytomegalovirus.
• Darmmotiliteitaandoeningen.
• Giardiasis.
• Intestinale carcinoïde tumor.
• Intestinale diverticulosis.
• Intestinale fistels.
• Lactose-intolerantie.
• Malabsorptie.
• Microsporidiosis.
• Pneumatosis cystoides intestinalis.
• Prikkelbaredarmsyndroom.
• Tropische spruw.
• Vipomen.
• Ziekte van Whipple.

Behandeling via antibiotica en/of probiotica

Indien mogelijk corrigeert de arts de onderliggende aandoening (bijvoorbeeld door het verwijderen van een vernauwing). Als dit niet mogelijk is, krijgt de patiënt één of meer antibioticakuren. De keuze en duur van de medicijnen zijn afhankelijk van de gezondheid van de patiënt en de symptomen. In sommige gevallen versnellen geneesmiddelen de darmbeweeglijkheid. Een koolhydraatarm dieet kan ook nuttig zijn. Sommige artsen schrijven probiotica voor, anderen combineren antibiotica met probiotica. Voldoende vocht en voeding zijn essentieel, en ernstig uitgedroogde patiënten kunnen intraveneus vocht en voeding krijgen.

Prognose ziekte

De prognose hangt af van de effectiviteit van de behandeling van de onderliggende oorzaak. De reactie op antibiotica kan variëren, maar de meeste patiënten reageren goed. Terugval komt echter vaak voor.

Complicaties grote aantallen bacteriën in dunne darm

Complicaties van bacteriële overgroei kunnen onder andere zijn:

• Ondervoeding.
• Leverziekte.
• Osteomalacie.
• Osteoporose.
• Overmatig bloeden door vitaminegebrek.
• Uitdroging.

Preventie van bacteriële overgroei in de dunne darm

Dieet en voeding

Een goed evenwichtig voedingspatroon met voldoende vezels kan helpen bij het voorkomen van bacteriële overgroei. Het vermijden van overmatig gebruik van antibiotica en het beperken van alcoholconsumptie kunnen ook bijdragen aan een gezonde darmflora.

Probiotica en prebiotica

Het regelmatig innemen van probiotica en prebiotica kan helpen bij het handhaven van een gezonde bacteriële balans in de darmen en het voorkomen van bacteriële overgroei.

Regelmatige medische controles

Voor mensen met een verhoogd risico op bacteriële overgroei, zoals patiënten met diabetes of andere chronische aandoeningen, zijn regelmatige medische controles belangrijk om vroegtijdige tekenen van de aandoening op te sporen en te behandelen.

Goede hygiëne en levensstijl

Een goede persoonlijke hygiëne, inclusief handen wassen en het vermijden van besmet voedsel en water, kan helpen bij het voorkomen van infecties die kunnen leiden tot bacteriële overgroei.