Probiotica: Indicatie en bijwerkingen van 'goede' bacteriën

Het lichaam herbergt zowel ‘goede’ als ‘slechte’ bacteriën. Probiotica zijn de ‘goede’ levende bacteriën en gisten die gunstig zijn voor de gezondheid van de darmen. Ze zijn beschikbaar in supplementvorm en sommige voedingsmiddelen, zoals yoghurt. Artsen kunnen probiotica aanbevelen voor de behandeling van darm- en spijsverteringsproblemen, maar probiotica bieden nog tal van andere gezondheidsvoordelen. Over het algemeen zijn probiotica geassocieerd met zeer weinig bijwerkingen. Het is echter belangrijk om voorzichtig te zijn bij het gebruik van probiotica, aangezien er geen volledige wetenschappelijke consensus bestaat over de effectiviteit van deze 'levende bacteriën' (anno juni).

• Probiotische voedingsmiddelen
• Onbalans van bacteriën
• Soorten probiotica
• Bifidobacterium
• Lactobacillus
• Saccharomyces boulardii
• Andere probiotica
• Indicaties voor het gebruik van 'goede' bacteriën
• Wetenschappelijk bewijs
• Allergieën
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Diarree
• Gewichtsverlies
• Hartgezondheid
• Huid
• Immuunsysteem en infecties
• Niet-alcoholische leververvetting
• Psychische aandoeningen
• Mogelijke gezondheidsvoordelen
• Gebruik van supplementen
• Bijwerkingen en waarschuwingen

Probiotische voedingsmiddelen

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan probiotica zijn onder andere:

• gemberbier
• kefir
• kimchi
• kokoskefir
• kombucha
• kvass
• miso
• natto
• rauwe koemelk
• tempeh
• yoghurt
• zure augurken
• zuurkool

Onbalans van bacteriën

Een onbalans van bacteriën ontstaat wanneer er te veel slechte bacteriën zijn en niet genoeg goede bacteriën. Dit kan door de volgende omstandigheden worden veroorzaakt:

• Alcohol (behalve rode wijn)
• een gebrek aan lichaamsbeweging
• emotionele stress
• overmatig gebruik van voorgeschreven antibiotica
• inflammatoire gluten
• medicijnen
• roken
• slechte slaapgewoonten
• suiker

Wanneer mensen 'goede' bacteriën verliezen, kunnen probiotica nuttig zijn om deze te vervangen. Door probiotica te gebruiken, blijft de balans tussen 'goede' en 'slechte' bacteriën behouden, wat essentieel is voor een goed functionerend lichaam.

Soorten probiotica

Er zijn veel verschillende soorten bacteriën die als probiotica worden beschouwd, elk met hun eigen specifieke voordelen.

Bifidobacterium

Deze bacterie komt voor in sommige zuivelproducten en kan symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom en andere aandoeningen verlichten. Bekende stammen van Bifidobacterium zijn:

• Bifidobacterium bifidum
• Bifidobacterium breve
• Bifidobacterium infantis
• Bifidobacterium lactis
• Bifidobacterium longum

Lactobacillus

Lactobacillus is het meest voorkomende probioticum en komt vooral voor in yoghurt en andere gefermenteerde voedingsmiddelen. Diverse soorten van Lactobacillus kunnen diarree verlichten en zijn nuttig voor mensen die geen lactose of suiker uit melk kunnen verteren. Bekende stammen zijn:

• Lactobacillus acidophilus
• Lactobacillus brevis
• Lactobacillus bulgaricus
• Lactobacillus casei
• Lactobacillus fermentum
• Lactobacillus gasseri
• Lactobacillus paracasei
• Lactobacillus plantarum
• Lactobacillus reuteri
• Lactobacillus rhamnosus
• Lactobacillus salivarius

Saccharomyces boulardii

Deze gist, die voorkomt in sommige probiotische supplementen, helpt bij het bestrijden van diarree en kan andere spijsverteringsproblemen verlichten.

Andere probiotica

Naast de eerder genoemde bacteriën, zijn ook de volgende probiotica te vinden in supplementen:

• Bacillus clausii
• Bacillus coagulans
• Bacillus subtilis
• Enterococcus faecium
• Lactococcus lactis
• Pediococcus acidilactici
• Streptococcus thermophilus

Indicaties voor het gebruik van 'goede' bacteriën

Allergieën

Baby's met een onevenwichtige darmflora hebben in de eerste twee jaar van hun leven een verhoogd risico op allergieën. Probiotica kunnen voedselallergieën verminderen door een chronische ontsteking in de darmen te verminderen en de immuunrespons te reguleren, zowel bij volwassenen als bij kinderen.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Personen met diabetes mellitus kunnen baat hebben bij probiotica, aangezien deze de insulinegevoeligheid kunnen verbeteren en de auto-immuunrespons bij suikerziekte kunnen verminderen. Grotere studies zijn echter nog nodig (oktober 2020). Het combineren van probiotica met prebiotica kan ook nuttig zijn voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel, vooral bij verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie).

Diarree

Probiotica kunnen diarree voorkomen of de ernst ervan verminderen. Diarree is een veelvoorkomende bijwerking van antibiotica, die de balans van goede en slechte bacteriën in de darmen verstoort. Probiotica kunnen het risico op antibiotica-geassocieerde diarree verlagen. Ze zijn ook effectief bij andere vormen van diarree, zoals bij inflammatoire darmaandoeningen, het prikkelbaredarmsyndroom (met symptomen van diarree en constipatie), en infectieuze diarree (veroorzaakt door virussen, bacteriën of parasieten). Sommige probiotische stammen kunnen ook de duur van infectieuze diarree verkorten. De effectiviteit varieert echter afhankelijk van het type en de dosis van de probiotica.

Gewichtsverlies

Bepaalde probiotica kunnen helpen bij gewichtsverlies door verschillende mechanismen. Sommige probiotica kunnen de opname van voedingsvet in de darm voorkomen, waardoor vet via de ontlasting wordt uitgescheiden in plaats van opgeslagen in het lichaam. Ze bevorderen ook een langer ‘vol’ gevoel en kunnen de calorieverbranding verhogen, gedeeltelijk door een verhoogde waarde van bepaalde hormonen zoals GLP-1. Bovendien kunnen specifieke probiotische stammen, zoals Lactobacillus rhamnosus en Lactobacillus gasseri, direct bijdragen aan gewichtsverlies. Daarentegen kunnen sommige andere stammen, zoals Lactobacillus acidophilus, een gewichtstoename veroorzaken.

Hartgezondheid

Probiotica kunnen bijdragen aan een gezond hart door het LDL-cholesterol (het ‘slechte’ cholesterol) en de bloeddruk te verlagen. Gal, een vloeistof die vaak uit cholesterol bestaat, helpt bij de spijsvertering. Bepaalde melkzuurproducerende bacteriën kunnen cholesterol verlagen door gal in de darm af te breken, waardoor het niet meer in het bloed wordt opgenomen. Het consumeren van probiotica kan ook de bloeddruk verlagen.

Huid

Sommige probiotische stammen kunnen vermoedelijk de ernst van eczeem (een chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) bij kinderen en baby's verminderen. Ze kunnen ook de symptomen van acne (een huidaandoening met ontsteking van talgklieren) verbeteren.

Immuunsysteem en infecties

Probiotica kunnen het immuunsysteem versterken en de groei van schadelijke darmbacteriën remmen. Ze bevorderen de productie van natuurlijke antilichamen en stimuleren immuuncellen zoals IgA-producerende cellen, T-lymfocyten en natuurlijke killercellen. Het gebruik van probiotica kan ook de kans op en de duur van luchtweginfecties verminderen. De probiotische Lactobacillus crispatus kan bovendien de kans op urineweginfecties bij vrouwen met 50% verminderen.

Niet-alcoholische leververvetting

Niet-alcoholische leververvetting wordt gekenmerkt door een vetophoping in de lever, wat kan leiden tot cirrose (leverlittekens). Levercirrose kan bij sommige personen resulteren in leverfalen of overlijden. Het gebruik van probiotica kan mogelijk enkele belangrijke symptomen bij personen met deze ziekte verbeteren.

Psychische aandoeningen

Probiotische supplementen kunnen mogelijk bepaalde psychische aandoeningen verbeteren. Stammen van Bifidobacterium en Lactobacillus kunnen bijvoorbeeld angst, depressie, autismespectrumstoornis, obsessief-compulsieve stoornis (obsessies en dwanghandelingen) en dementie verbeteren. Een wetenschappelijke samenvatting gepubliceerd in oktober 2020 onderzocht het gebruik van probiotica bij angststoornissen en concludeerde dat probiotica de symptomen van angst bij mensen niet significant verbeteren. Verdere studies naar probiotische behandelingen voor klinisch relevante angst zijn gerechtvaardigd.

Mogelijke gezondheidsvoordelen

Probiotica kunnen mogelijk nog meer voordelen bieden, zoals:

• Het behandelen van reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Het verbeteren van de mondgezondheid door het voorkomen van tandbederf (gaatjes in de tanden)
• Het voorkomen van blaaskanker en dikkedarmkanker
• Het voorkomen van terugkerende urineweginfecties bij vrouwen
• Het voorkomen van nierstenen

Gebruik van supplementen

Probiotica zijn geen medicijnen, waardoor producenten niet verplicht zijn om te bewijzen dat de supplementen veilig of effectief zijn. Het is altijd verstandig om een arts te raadplegen voordat je probiotica gaat gebruiken. Probiotische voedingsmiddelen en supplementen zijn over het algemeen veilig voor de meeste mensen.

Bijwerkingen en waarschuwingen

Mensen met een zwak immuunsysteem of andere ernstige gezondheidsproblemen moeten mogelijk voorzichtig zijn met het gebruik van probiotica. Het is daarom verstandig om eerst met een arts te overleggen. Bij sommige mensen kunnen milde bijwerkingen optreden, zoals maagklachten, diarree, boeren en een opgeblazen gevoel gedurende de eerste dagen van gebruik. Soms kunnen probiotica ook allergische reacties veroorzaken. Een zeer zeldzame bijwerking bij patiënten met kanker is sepsis (bloedvergiftiging). Bij ernstige klachten is het belangrijk om het gebruik van de supplementen te staken en dit met een arts te bespreken.

Lees verder

• Yoghurt: Types & voordelen voor gezondheid van zuivelproduct
• Prebiotica: Werking, voordelen en nadelen voor gezondheid