Probiotica: Indicatie en bijwerkingen van 'goede' bacteriën

Het lichaam bevat zowel ‘goede’ als ‘slechte’ bacteriën. Probiotica zijn goede, levende bacteriën en gisten die goed zijn voor de gezondheid van de darm. Probiotica zijn beschikbaar in supplementen en sommige voedingsmiddelen, zoals yoghurt. Artsen adviseren patiënten mogelijk om probiotica in te nemen voor de behandeling van darm- en spijsverteringsproblemen, maar probiotica bieden nog tal van andere gezondheidsvoordelen. Over het algemeen zijn probiotica geassocieerd met zeer weinig bijwerkingen. Voorzichtigheid is nog wel geboden bij het nemen van probiotica daar wetenschappelijke eensgezindheid over de effectiviteit van deze 'levende bacteriën' anno juni ontbreekt.

• Probiotische voedingsmiddelen
• Onbalans van bacteriën
• Soorten probiotica
• Bifidobacterium
• Lactobacillus
• Saccharomyces boulardii
• Andere probiotica
• Indicatie van gebruik van 'goede' bacteriën
• Wetenschappelijk bewijs
• Allergieën
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Diarree
• Gewichtsverlies
• Hartgezondheid
• Huid
• Immuunsysteem en infecties
• Niet-alcoholische leververvetting
• Psychische aandoeningen
• Mogelijke gezondheidsvoordelen
• Gebruik van supplementen
• Bijwerkingen en waarschuwingen

Probiotische voedingsmiddelen

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan probiotica zijn onder andere:

• gemberbier
• kefir
• kimchi
• kokoskefir
• kombucha
• kvass
• miso
• natto
• rauwe koemelk
• tempeh
• yoghurt
• zure augurken
• zuurkool

Onbalans van bacteriën

Een onbalans van bacteriën betekent dat er te veel slechte bacteriën zijn en niet genoeg goede bacteriën. Dit gebeurt bijvoorbeeld door volgende omstandigheden:

• alcohol (behalve rode wijn)
• een gebrek aan lichaamsbeweging
• emotionele stress
• het overmatig gebruik van voorgeschreven antibiotica
• inflammatoire gluten
• medicijnen
• roken
• slechte slaapgewoonten
• suiker

Wanneer mensen ‘goede’ bacteriën in het lichaam verliezen, zijn probiotica nuttig om deze te vervangen. Door het gebruik van probiotica blijven de ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën in balans om het lichaam op de juiste manier te laten functioneren.

Soorten probiotica

Veel soorten bacteriën bestempelen artsen als probiotica. Ze hebben allen verschillende voordelen.

Bifidobacterium

Deze bacterie is te vinden in sommige zuivelproducten. Bifidobacterium verlicht de symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom en enkele andere aandoeningen. Enkele bekende stammen zijn:

• Bifidobacterium bifidum
• Bifidobacterium breve
• Bifidobacterium infantis
• Bifidobacterium lactis
• Bifidobacterium longum.

Lactobacillus

Lactobacillus is het meest voorkomende probioticum. Deze is vooral te vinden in yoghurt en andere gefermenteerde voedingsmiddelen. Verschillende soorten verlichten diarree en zijn bruikbaar voor mensen die geen lactose, suiker in melk kunnen verteren. Bekende stammen zijn:

• Lactobacillus acidophilus
• Lactobacillus brevis
• Lactobacillus bulgaricus
• Lactobacillus casei
• Lactobacillus fermentum
• Lactobacillus gasseri
• Lactobacillus paracasei
• Lactobacillus plantarum
• Lactobacillus reuteri
• Lactobacillus rhamnosus
• Lactobacillus salivarius

Saccharomyces boulardii

Deze gist komt voor in probiotica en bestrijdt diarree en andere helpt ook bij andere spijsverteringsproblemen.

Andere probiotica

Ook volgende bacteriën zijn nog te vinden in probiotische supplementen:

• Bacillus clausii
• Bacillus coagulans
• Bacillus subtilis
• Enterococcus faecium
• Lactococcus lactis
• Pediococcus acidilactici
• Streptococcus thermophilus

Indicatie van gebruik van 'goede' bacteriën

Allergieën

Baby's met slechte darmbacteriën hebben in de eerste twee jaar van hun leven meer kans om allergieën te ontwikkelen. Probiotica verminderen voedselallergieën doordat ze een chronische ontsteking in de darmen verminderen en de immuunrespons reguleren, zowel bij volwassenen als bij kinderen.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Personen met diabetes mellitus zijn mogelijk gebaat met probiotica, daar ze de insulinegevoeligheid verbeteren en de auto-immuunrespons bij suikerziekte te verminderen. Grotere studies zijn echter nog wel nodig (oktober 2020). Het combineren van probiotica met prebiotica is eveneens nuttig voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel, vooral wanneer de bloedsuikerspiegel al verhoogd is (hyperglykemie).

Diarree

Probiotica voorkomen diarree of beperken de ernst hiervan. Diarree is een veel voorkomende bijwerking van het nemen van antibiotica. Antibiotica tast namelijk de balans van goede en slechte bacteriën in de darm in negatieve zin aan. Het gebruik van probiotica gaat gepaard met een verminderd risico op met antibiotica geassocieerde diarree. Probiotica helpt ook bij andere vormen van diarree die niet geassocieerd zijn met antibiotica zoals een inflammatoire darmaandoening, het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en constipatie) en infectieuze diarree (veroorzaakt door virussen, bacteriën of parasieten). Bepaalde stammen van probiotica verminderen tevens de duur van infectieuze diarree. De effectiviteit varieert, afhankelijk van het type en de dosis van het genomen probioticum.

Gewichtsverlies

Bepaalde probiotica zijn inzetbaar om gewicht te verliezen. Dit doen ze via diverse mechanismen. Sommige probiotica voorkomen bijvoorbeeld de opname van voedingsvet in de darm. Mensen verliezen dan het vet via de ontlasting in plaats van dat het in het lichaam wordt opgeslagen. Probiotica zorgen bovendien voor een langer ‘vol’ gevoel. Dankzij probiotica is het ook mogelijk om meer calorieën te verbranden. Dit is gedeeltelijk het gevolg van een verhoogde waarde van bepaalde hormonen, zoals GLP-1. Daarnaast is het mogelijk om ook direct af te vallen door het gebruik van bepaalde probiotica, zoals Lactobacillus rhamnosus en Lactobacillus gasseri. Sommige andere probioticastammen, zoals Lactobacillus acidophilus, veroorzaken echter een gewichtstoename.

Hartgezondheid

Probiotica zorgen voor een gezond hart door het LDL-cholesterol (‘slechte cholesterol) en de bloeddruk te verlagen. Gal is een van nature voorkomende vloeistof die vaak gemaakt is van cholesterol. Gal helpt de spijsvertering. Bepaalde melkzuurproducerende bacteriën verlagen de cholesterol door gal in de darm af te breken. Door gal af te breken, wordt gal niet meer opgenomen in de darm en komt het dus niet meer als cholesterol in het bloed terecht. Probiotica consumeren verlaagt eveneens de bloeddruk.

Huid

Bepaalde probiotische stammen verminderen vermoedelijk de ernst van eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) bij kinderen en baby's. Ook verbeteren de symptomen van acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren) door het nemen van probiotica.

Immuunsysteem en infecties

Probiotica versterken het immuunsysteem en remmen de groei van schadelijke darmbacteriën. Verder bevorderen probiotica de productie van natuurlijke antilichamen in het lichaam. Ze stimuleren bovendien immuuncellen zoals de IgA-producerende cellen, T-lymfocyten en natuurlijke killercellen. Het nemen van probiotica vermindert eveneens de kans op en de duur van een luchtweginfectie. De probiotische Lactobacillus crispatus verlaagt tot slot de kans op het krijgen van een urineweginfectie bij vrouwen met 50%.

Niet-alcoholische leververvetting

Niet-alcoholische leververvetting kenmerkt zich door een vetophoping in de lever die leidt tot cirrose (littekens in lever). Levercirrose resulteert bij sommige personen in leverfalen of een overlijden. Het gebruik van probiotica verbetert mogelijk een aantal belangrijke symptomen voor personen met de ziekte.

Psychische aandoeningen

Probiotische supplementen verbeteren mogelijk bepaalde psychische stoornissen. Bifidobacterium en Lactobacillus-stammen verbeteren namelijk angst, een depressie, autismespectrumstornis, een obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen) en dementie. In oktober 2020 verscheen een wetenschappelijke samenvatting waarbij wetenschappers diverse databanken onderzocht hebben op het gebruik van probiotica bij angststoornissen. Hieruit blijkt dat probiotica de symptomen van angst bij de mens niet significant verbeteren. De auteurs melden verder nog dat nader onderzoek naar een probiotische behandeling voor klinisch relevante angst gerechtvaardigd is.

Mogelijke gezondheidsvoordelen

Probiotica bieden mogelijk nog meer voordelen voor:

• het behandelen van reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• het verbeteren van de mondgezondheid door het voorkomen van tandbederf (gaatjes in de tanden)
• het voorkomen van blaaskanker en dikkedarmkanker
• het voorkomen van een terugkerende urineweginfectie bij vrouwen
• het voorkomen van nierstenen

Gebruik van supplementen

Probiotica zijn geen medicijnen dus de producenten hoeven niet aan te tonen dat de supplementen of producten veilig of effectief zijn. Het is altijd nuttig om de arts te raadplegen alvorens probiotica te nemen. Probiotische voedingsmiddelen en supplementen zijn veilig voor de meeste mensen.

Bijwerkingen en waarschuwingen

Sommige mensen met een zwak immuunsysteem of andere ernstige gezondheidsproblemen mogen niet altijd probiotica nemen; vandaar dat het steeds verstandig is om eerst met een arts te overleggen. In sommige gevallen ontstaan milde bijwerkingen: maagklachten, diarree, boeren en een opgeblazen gevoel gedurende de eerste dagen nadat de persoon gestart is met het nemen van de probiotica. Verder veroorzaken de supplementen soms ook allergische reacties. Een zeer zeldzame bijwerking van probiotica bij patiënten met kanker is sepsis (bloedvergiftiging). Mensen moeten stoppen met het gebruik van de supplementen met ernstige klachten en steeds met een arts deze problemen bespreken.

Lees verder

• Yoghurt: Types & voordelen voor gezondheid van zuivelproduct
• Prebiotica: Werking, voordelen en nadelen voor gezondheid