Niet-alcoholische vette leverziekte: Ophoping vet in lever

De lever is een deel van het spijsverteringsstelsel dat nodig is om voedsel af te breken, energie op te slaan en afvalproducten (waaronder gifstoffen) uit het lichaam te verwijderen. Een niet-alcoholische vette leverziekte is een leveraandoening waarbij een overmatige opbouw van vet in de lever tot stand komt. Vaak is obesitas geassocieerd met de leverziekte, maar ook andere risicofactoren zijn bekend. In het begin treden weinig symptomen op, maar de ziekte evolueert mogelijk verder waardoor leverschade ontstaat. Het is belangrijk om een gezonde levensstijl te hanteren en de risicofactoren aan te pakken, zodat de lever zich weer (gedeeltelijk) kan herstellen. De vooruitzichten van een niet-alcoholische vette leverziekte zijn tot slot goed, maar bij een aantal patiënten ontstaat wel leverschade met bijbehorende symptomen.

• Synoniemen van niet-alcoholische vette leverziekte
• Epidemiologie van leveraandoening
• Aparte ziekte
• Oorzaken van ophoping van vet in de lever
• Risicofactoren: Obesitas
• Symptomen
• Weinig of milde leverproblemen
• Ernstigere leverproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van leververvetting
• Preventie

Synoniemen van niet-alcoholische vette leverziekte

Synoniemen voor een niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD) zijn:

• leververvetting
• niet-alcoholische vetlever
• niet-alcoholische vette lever

Epidemiologie van leveraandoening

Ongeveer 10 tot 46 procent van de bevolking heeft leververvetting maar geen ontsteking in of schade aan de lever. Tussen 3 en 12 procent van de bevolking lijdt aan niet-alcoholische steatohepatitis. Een niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD) is de meest voorkomende oorzaak van leverziekte in westerse landen. NAFLD komt voorts vaker voor bij personen met een Spaanse, Indiaanse of Aziatische afkomst dan bij personen met een Europese of Afrikaanse achtergrond. De leveraandoening komt het meest voor bij patiënten van middelbare of oudere leeftijd, hoewel ook kinderen en jongeren aangetast zijn.

Aparte ziekte

Een vette lever komt ook tot uiting bij een aantal zwangere vrouwen, en cirrose kan mogelijk voortkomen uit een aan alcohol gerelateerde leverziekte. Toch beschouwen artsen een niet-alcoholische vette leverziekte als een afzonderlijke diagnose. De behandeling is ook anders.

Oorzaken van ophoping van vet in de lever

Bij een niet-alcoholische vette leverziekte is er een overmatige hoeveelheid vet in de lever aanwezig. De lever maakt te veel vet aan of kan dit anders niet goed verwerken. De exacte oorzaak is onbekend, maar diverse risicofactoren dragen wel bij aan de niet-alcoholische vette lever.

Risicofactoren: Obesitas

Risicofactoren voor een niet-alcoholische vette leverziekte zijn:

• de blootstelling aan sommige toxines (gifstoffen)
• diabetes mellitus (suikerziekte) type 2
• een oudere leeftijd
• een te traag werkende hypofyse, hetgeen leidt tot hypopituïtarisme (gebrek aan hormonen veroorzaakt door de hypofyse)
• een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed
• genetische factoren
• het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) en tamoxifen voor de behandeling van kanker (soort chemotherapeuticum)
• het metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaataandoeningen)
• het polycysteus ovarium syndroom (hormonale veranderingen)
• hoge bloedvetten of triglyceriden
• hypertensie (een hoge bloeddruk)
• infecties, zoals hepatitis (leverontsteking)
• obesitas (vooral met diep buikvet) (grootste risicofactor)
• roken
• slaapapneu
• snel gewichtsverlies

De leveraandoening wordt door artsen beschouwd als de levercomponent van het metabool syndroom. Insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline) komt bij iedereen voor. Daarnaast is de leverziekte gekoppeld aan een cardiovasculaire ziekte en een chronische nierziekte.

Symptomen

Weinig of milde leverproblemen

De meeste patiënten zijn asymptomatisch in de vroege stadia van de ziekte. Soms is een vergroting van de lever (hepatomegalie) aanwezig. Andere symptomen zijn vermoeidheid, spierzwakte, een gebrek aan energie, gewichtsverlies, een lage eetlust, misselijkheid, ongemak en mogelijke zwelling in de bovenbuik.

Ernstigere leverproblemen

Voortdurende schade aan de lever leidt echter bij sommige patiënten tot niet-alcoholische steatohepatitis (NASH). Deze leverziekte ontwikkelt zich mogelijk tot cirrose of littekens en een slechtere leverfunctie.

Volgende symptomen komen voor bij cirrose of littekens of een slecht werkende lever:

• diarree
• een jeukende huid
• een teerachtige ontlasting
• een vergrote milt (splenomegalie)
• geelzucht
• gemakkelijk bloedingen en blauwe plekken
• gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen)
• misselijkheid en braken
• rode handpalmen
• vergrote bloedvaten net onder het huidoppervlak (teleangiëctasieën)
• vermoeidheid
• verwardheid, concentratieproblemen, geheugenverlies en hallucinaties
• zwakte
• zwelling en pijn in de buik (ascites)

Diagnose en onderzoeken

De meeste patiënten met eenvoudige leververvetting weten meestal niet dat ze hieraan lijden. De arts diagnosticeert dit vaak per toeval omdat hij de patiënt test op een andere aandoening. Een bloedonderzoek onthult aanwijzingen voor de leveraandoening doordat de leverenzymwaarden verhoogd zijn.

De diagnose van leververvetting gebeurt meestal via beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, een CT-scan of een MRI-scan.

Een leverbiopsie maakt de staging van de ziekte mogelijk, hetgeen inhoudt dat het stadium en de ernst van de leverziekte hiermee op te sporen zijn. Ook is een biopsie soms vereist om andere leverproblemen uit te sluiten. De histologische veranderingen zijn vergelijkbaar met deze van leverschade veroorzaakt door alcohol. De histologische wijzigingen variëren van eenvoudige vetveranderingen tot vet en ontsteking (steatohepatitis, NASH) en fibrose (littekenvorming in de lever).

Een elastografie (stijfheid van de lever opmeten) is inzetbaar om de mate van fibrose te evalueren.

Behandeling

Een specifieke behandeling voor een niet-alcoholische vetlever is niet voorhanden. Gewichtsverlies, een strikte controle van hypertensie, diabetes en lipideniveaus zijn belangrijke behandelingsopties voor een niet-alcoholische vette leverziekte. Het consumeren van een gezonde en gevarieerde voeding met veel groenten en fruit, maar met weinig zout, suiker en verzadigde transvetten, is nodig om de ziekte te voorkomen of zelfs om te keren.

Patiënten met elke soort leveraandoening mogen geen of slechts beperkte hoeveelheden alcohol drinken. Thiazolidinedionen, medicijnen die de insulineresistentie verbeteren, zijn mogelijk inzetbaar. Hiermee is een histologische verbetering gedocumenteerd. Een levertransplantatie is voorbehouden voor patiënten met cirrose in het laatste stadium.

Prognose

Een leververvetting veroorzaakt bij de meeste patiënten meestal geen ernstige problemen. De lever herstelt zich mogelijk (gedeeltelijk) door het hanteren van een gezondere levensstijl. Vooral bij kleine leverschade is het lichaam in staat om de leverproblemen zelf op te lossen. De leverziekte keert mogelijk wel terug, zelfs na een levertransplantatie. Regelmatige controle door de arts is geïndiceerd.

Complicaties van leververvetting

In 1% van de gevallen leidt de leveraandoening mogelijk tot levercirrose. Bij dit leverprobleem ontstaat onherstelbare leverschade doordat normaal leverweefsel vervangen is door littekenweefsel. De lever werkt hierdoor niet meer goed, wat leidt tot leverfalen. Ook is de kans op een hepatocellulair carcinoom (vorm van leverkanker) hoger bij patiënten met een niet-alcoholische vetleverziekte. Voorts hebben patiënten met een niet-alcoholische vette leverziekte meer kans op het ontwikkelen van diabetes mellitus en hartaandoeningen.

Preventie

De preventie van een niet-alcoholische vette leverziekte richt zich vooral op het verminderen van de risicofactoren. Belangrijke maatregelen zijn:

• het behouden van een gezond gewicht door middel van dieet en lichaamsbeweging
• het beheersen van diabetes mellitus en hoge bloeddruk
• het verlagen van cholesterol- en triglycerideniveaus
• het vermijden van overmatige alcoholconsumptie
• het stoppen met roken
• regelmatige controle en follow-up door een arts, vooral bij risicogroepen

Door deze preventieve maatregelen kan de kans op het ontwikkelen van een niet-alcoholische vette leverziekte aanzienlijk worden verminderd en kan de gezondheid van de lever worden beschermd.

Lees verder

• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie
• Niet-alcoholische leververvetting: Opbouw van vet in lever
• Acute leververvetting tijdens de zwangerschap