Jeukende huid (pruritus): Oorzaken van jeukend huidgebied

Jeuk (pruritus) op de huid is een vervelend gevoel dat heel het lichaam treft of enkel optreedt in een bepaald gebied. Soms verschijnt ook een huiduitslag in het jeukende gebied. Een milde tot matig jeukende huid is te wijten aan een huidaandoening, een allergie, een insectenbeet, een schimmelinfectie, een chronische aandoening, medicatiegebruik, hormonale veranderingen, psychologische problemen en zenuwproblemen. Vaak gaat een patiënt aan het jeukende huidgebied krabben, hetgeen de klachten verergert. Het behandelen van de onderliggende oorzaak van de jeuk is belangrijk, maar daarnaast zijn ook oplossingen voorhanden voor het verlichten van de jeuk. Jeuk verdwijnt tot slot na een behandeling of spontaan, komt en gaat of is chronisch van aard.

• De basis van jeuk
• Oorzaken van jeukende huid
• Allergieën en huidreacties
• Hormonale veranderingen
• Huidaandoeningen
• Infectie
• Medicatie
• Medische behandelingen
• Parasieten en insecten
• Psychologische problemen
• Systemische aandoeningen
• Zenuwproblemen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen bij jeuk aan huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huid die jeukt
• Zelfzorg en huishoudmiddeltjes
• Professionele behandeling
• Complicaties van jeukend huidgebied of jeukende huidgebieden

De basis van jeuk

Jeuk treedt op wanneer zenuwvezels in de huid via zenuwen een boodschap naar de hersenen sturen. Jeuk en pijn zijn nauw verwante gewaarwordingen, omdat dezelfde zenuwen beide signalen naar de hersenen overbrengen. Over het algemeen is pruritus te wijten aan een probleem met de huid of een andere onderliggende ziekte van het lichaam (systemische ziekte). Een onderliggende oorzaak leidt tot jeuk. Krabben leidt vaak tot nog meer jeuk, waardoor de patiënt weer gaat krabben. Dit staat bekend als de krab-jeuk-cyclus.

Oorzaken van jeukende huid

Allergieën en huidreacties

Een huid die jeukt is soms het resultaat van allergieën en huidreacties, zoals:

• contact met bepaalde metalen, zoals nikkel
• contact met de sappen van bepaalde planten of stekende planten
• een allergie voor bepaalde voedingsmiddelen of soorten medicatie (bijvoorbeeld aspirine en een opioïden)
• kleurstoffen of coatings op stoffen
• schoonheidsmiddelen
• warmte-uitslag: een jeukende huiduitslag die optreedt bij warme, vochtige weersomstandigheden
• zonnebrand: huidschade veroorzaakt door blootstelling aan ultraviolette (UV) stralen

Hormonale veranderingen

Bij vrouwen is huidjeuk soms het resultaat van hormonale veranderingen.

Menopauze
Jeuk is een veel voorkomend symptoom van de menopauze. Hormonale veranderingen zoals een verlaagd oestrogeengehalte zijn verantwoordelijk te voor de jeuk.

Zwangerschap
Zwangere vrouwen kampen vaak met een jeukende huid die meestal verdwijnt na de geboorte. Tijdens de zwangerschap ontwikkelt een vrouw mogelijk een aantal huidaandoeningen die een jeukende huid veroorzaken zoals:

• prurigo gestationis: een huiduitslag die verschijnt als rode, jeukende stippen en vooral de armen, benen en romp aantast
• zwangerschapscholestase: een zeldzame aandoening die de lever tijdens de zwangerschap aantast en jeuk veroorzaakt zonder een huiduitslag te veroorzaken
• zwangerschapsjeuk: een veel voorkomende huidaandoening tijdens de zwangerschap die jeukende, rode, verhoogde bulten veroorzaakt op de dijen en de buik

Zwangere vrouwen ervaren soms ook eczeem en psoriasis.

Huidaandoeningen

Huidaandoeningen die jeuk veroorzaken zijn:

• atopische dermatitis
• contactdermatitis: een aandoening waarbij de huid ontstoken raakt
• eczeem: een chronische aandoening waarbij de huid droog, rood, schilferig en jeukend is
• een droge huid
• folliculitis: een huidaandoening veroorzaakt door ontstoken haarzakjes
• lichen planus: een jeukende, niet-infectieuze huiduitslag van onbekende oorzaak
• netelroos (urticaria): huidaandoening veroorzaakt door een allergeen (uitlokkende stof van allergische reactie), zoals voedsel of latex. Netelroos veroorzaakt een verhoogde, rode jeukende huiduitslag
• prurigo: kleine blaren (met vocht gevulde zwellingen) die erg jeuken
• psoriasis: een niet-infectieuze huidaandoening met rode, schilferige, korstige plekken van de huid en zilverachtige schubben
• roos: een veel voorkomende, niet-besmettelijke huidaandoening die de hoofdhuid aantast

Infectie

Een infectie veroorzaakt ook jeuk op de huid:

• waterpokken of een andere virale infectie
• een schimmelinfectie, zoals voetschimmel, liesschimmel, ringworm, candidiasis, …

Schimmelinfecties veroorzaken jeuk in een bepaald lichaamsdeel. In onbehandelde gevallen of gevallen die niet goed reageren op de behandeling, ontstaat mogelijk jeuk aan het hele lichaam.

Medicatie

Sommige medicijnen veroorzaken een huid die jeukt. Niet altijd verschijnt hierbij ook een huiduitslag of irritatie. Ervaart een patiënt vervelende jeuk die duidelijk het gevolg is van het nemen van een geneesmiddel, dan bespreekt hij dit met de arts zelf en stopt hij niet zelf met het medicijn. Bepaalde medicijnen leiden sneller tot een jeukende huid:

• ACE-remmers
• antibiotica
• antischimmelmiddelen
• bepaalde medicijnen voor de behandeling van hartritmestoornissen
• bepaalde medicijnen voor de behandeling van jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten)
• bepaalde statines (medicijnen voor de behandeling voor een hoog cholesterolgehalte)
• diuretica (plaspillen)
• Hydroxyethylcellulose (gebruikt tijdens chirurgie)
• oestrogenen
• opioïden

Medische behandelingen

Sommige patiënten ervaren een jeukend huidgebied of jeukende huidgebieden na de behandeling van andere ziekten. Nierdialyse, chemotherapie en radiotherapie hebben een jeukende huid als bijwerking.

Parasieten en insecten

Diverse parasieten en insecten veroorzaken mogelijk een jeukende huid:

• hoofdluizen, schaamluizen of luizen
• infecties
• insectenbeten en -steken, zoals bijen, wespen, muggen, vlooien en bedwantsen
• schurft: de schurftmijt nestelt zich in de huid

Psychologische problemen

Soms vindt de arts geen lichamelijke oorzaak van het jeukend huidgebied. Sommige psychische problemen geven patiënten de drang om zichzelf te krabben. Patiënten voelen bijvoorbeeld iets kruipen op de huid. Een huiduitslag is niet aanwezig, maar door het krabben ontstaat mogelijk wel huidschade. Dwangmatig krabben wijst mogelijk op:

• angst
• een depressie
• een obsessief-compulsieve stoornis
• een psychose
• trichotillomanie (terugkerende drang om lichaamsharen uit te trekken)

Systemische aandoeningen

Systemische aandoeningen tasten het hele lichaam aan. Jeuk is soms een symptoom van systemische aandoeningen, zoals:

• chronisch nierfalen
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een Hodgkin-lymfoom: kanker van het lymfestelsel
• een overactieve schildklier of een te trage schildklier
• leukemie (vorm van bloedkanker)
• levergerelateerde aandoeningen, zoals primaire biliaire cirrose, leverkanker, pancreaskanker en hepatitis (leverontsteking)
• sommige soorten kanker, zoals borstkanker, longkanker en prostaatkanker

Zenuwproblemen

Het zenuwstelsel veroorzaakt mogelijk ook huidjeuk, bijvoorbeeld bij:

• een beroerte
• een hersentumor
• gordelroos
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• zenuwschade

Geassocieerde symptomen

De symptomen die gepaard gaan met een jeukende huid zijn verschillend per patiënt en hangen af van de onderliggende oorzaak. De jeuk veroorzaakt soms merkbare veranderingen in het uiterlijk van de huid, maar dit is niet altijd het geval. Tekenen van huidontsteking, waaronder zwelling en roodheid, komen soms tot stand. Verder vormen zich soms bultjes, vlekken of blaren op de huid. De huid is voorts mogelijk droog of gebarsten (gebarsten huid), waardoor het uiterlijk doet denken aan de huidaandoening eczeem. Op de huid verschijnt bovendien een leerachtige of schilferige textuur. Tot slot ontstaat soms korstvorming, een verkleuring of langdurige schade aan de huid als gevolg van een infectie of andere complicaties.

Alarmsymptomen bij jeuk aan huid

Veelal verlicht de jeuk vrij snel. Het is echter belangrijk om naar de arts te gaan als de jeuk niet verbetert, ernstig is, steeds komt en gaat of geassocieerd is met ademhalingsproblemen, een huidontsteking (dermatitis) of geelzucht. Ook wanneer de kwaliteit van leven aangetast is, is het verstandig om een arts te bezoeken. Jeuk aan het hele lichaam zonder bekende oorzaak is eveneens een alarmteken dat mogelijk wijst op een ernstige aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Patiënten met symptomen van jeuk, vooral gegeneraliseerde jeuk, raadplegen best hun arts voor het vaststellen van de juiste oorzaak en het verkrijgen van een geschikt behandelplan. De arts voert testen uit om de oorzaak van de jeuk te bepalen, zoals:

• een biopsie: De arts verdooft het gebied en neemt een weefselmonster (biopsie) voor verdere analyse
• een bloedonderzoek: Dit onthult de oorzaak een onderliggende ziekte, zoals diabetes mellitus, een schildklieraandoening of een nierziekte
• een huidafkrabsel: Het getroffen gedeelte van de huid schraapt de arts weg om een monster te verkrijgen. Dit laat hij analyseren om een diagnose van een huidaandoening te stellen.
• een ontlastingsonderzoek: Dit onthult de aanwezigheid van eventuele parasieten in het lichaam.
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto): Dit onderzoek detecteert een lymfoom (kanker van lymfocyten).
• een vaginale afscheiding of penisafscheiding: De arts heeft dit nodig wanneer hij vermoedt dat de patiënt lijdt aan een schimmelinfectie. Hij gebruikt een klein plastic staafje met een katoenen bal aan één uiteinde om het monster te verkrijgen.

Behandeling van huid die jeukt

Zelfzorg en huishoudmiddeltjes

Enkele leefstijlveranderingen en huishoudmiddeltjes verlichten de jeuk

• Calaminelotion toepassen op het getroffen gebied
• een koud kompres toepassen
• een mild wasmiddel gebruiken
• geen geparfumeerde zeep, douchegel of deodoranten gebruiken; ongeparfumeerde lotions of waterige crèmes zijn verkrijgbaar bij de apotheker
• geen kleding dragen die de huid irriteert, zoals wol en sommige synthetische stoffen; indien mogelijk katoen dragen
• geen kleding dragen die de huid irriteert, zoals wol of synthetische stoffen
• geen nauwsluitende kleding dragen
• in koud water baden
• koel of lauw water gebruiken (geen warm of heet water)
• koel, licht en los beddengoed gebruiken
• ongeparfumeerde producten voor persoonlijke hygiëne gebruiken
• ongeparfumeerde vochtinbrengende lotions en verzachtende middelen na het baden of douchen gebruiken om een te droge huid te voorkomen

Professionele behandeling

In veel gevallen verlicht de huidjeuk door de onderliggende oorzaak te behandelen. Eventueel schrijft de arts medicijnen voor zoals antihistaminica voor voor de behandeling van een allergische reactie. Ze doorbreken tevens de krascyclus. Ok zet de arts mogelijk steroïdecrèmes in om de ontsteking te verlichten. Sommige antidepressiva zoals paroxetine of sertraline verlichten eveneens de jeuk verlichten. Als de jeuk aanwezig is in harige gebieden, zoals de hoofdhuid (jeukende hoofdhuid), schrijft de arts medicinale lotions voor die specifiek zijn voorzien voor deze gebieden. Fototherapie (behandeling via licht) is tot slot ook inzetbaar voor het verlichten van de jeuk. Vooral bij chronische huidaandoeningen is fototherapie nuttig.

Complicaties van jeukend huidgebied of jeukende huidgebieden

Jeuk op de huid tast de levenskwaliteit aan. Langdurige jeuk en krabben verergeren de intensiteit van de jeuk, wat mogelijk leidt tot een huidletsel, een huidinfectie of littekens.

Lees verder

• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Jeukende huid na het douchen: Oorzaken van jeuk na douche
• Jeukende neus: Oorzaken van jeuk aan de neus (kriebelneus)
• Jeukende voeten: Oorzaak van jeuk aan de voet