Wespensteek: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie

Wespensteken komen vaak voor, vooral in de (late) zomer. Vrouwelijke wespen gebruiken hun angel om aan te vallen en zich te verdedigen en steken mogelijk meermaals. De gele en zwarte insecten zitten vol met gif zodat hun steken aanzienlijke pijn en irritatie veroorzaken. Over het algemeen veroorzaken de steken geen ernstige symptomen, tenzij de persoon allergisch is voor het wespengif. Medische hulp is in deze situaties altijd nodig. Er zijn verschillende thuisbehandelingen voor de milde zwelling, roodheid en pijn die veel optreden na een wespensteek. Ook medische behandelingen zijn soms nodig, vooral bij ernstige allergische reacties. Meestal is de prognose uitstekend bij niet-allergische patiënten, al komen soms wel complicaties tot stand. Dankzij diverse preventieve maatregelen is het mogelijk om wespen en wespennesten zo veel mogelijk te voorkomen.

• Wespen versus bijen
• Bijen en hommels
• Wespen
• Oorzaken en risicofactoren van wespensteken
• Op afstand van een wespennest
• Vlakbij een wespennest
• Symptomen: Pijn door gif
• Milde allergische reacties
• Ernstige allergische reacties
• Het gif van wespen
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van steek door wesp
• Preventie van wespensteek
• Op afstand van een wespennest
• Vlakbij een wespennest
• Wespenvallen plaatsen
• Wespen en wespennesten in huis vermijden
• Complicaties

Wespen versus bijen

Het is een veel voorkomende misvatting dat wespen agressiever zijn dan bijen.

Bijen en hommels

Honingbijen en hommels zijn herbivoren die gezegend zijn met lange tongen, zodat ze alles wat ze nodig hebben van bloemen kunnen verkrijgen: stuifmeel voor eiwitten en nectar voor koolhydraten. Ze storen mensen zelden. Angels van bijen zijn voorzien van weerhaken en zijn altijd aanwezig in de wonde. Bijen veroorzaken bij een steek tot slot milde pijn in tegenstelling tot wespen die meer pijn veroorzaken.

Wespen

Wespen zijn alleseters met korte tongen. Net als bijen hebben ze zoete koolhydraten nodig als energiebron, maar de nectar in de meeste bloemen is voor hen ontoegankelijk. Wespen halen hun eiwitten in tegenstelling tot bijen uit vlees, voornamelijk in de vorm van insecten, spinnen en andere geleedpotigen. Het vangen van hun prooi vereist vaardigheid en zeven van de tien keer missen ze hun prooi. Wespen nemen bijgevolg de gemakkelijke mogelijke optie. Wespen hebben een extreem gevoelige reuk- en smaakzin, zodat zelfs het kleinste spoor van voedsel op de huid aantrekkelijk is, bovenop de aantrekkingskracht van de eigen menselijke geur (vleesgeur). Wespen hebben een angel, maar in tegenstelling tot bijen, valt deze niet af nadat een persoon eenmaal is gestoken. De angels zijn niet scherp en blijven niet in de wonde achter. Omdat de meeste wespen roofdieren zijn en kleinere insecten aanvallen, gebruiken ze hun angel om het gif vrij te geven en hun slachtoffers te verlammen. Wespen steken tot slot mogelijk meerdere keren en gaan niet dood in tegenstelling tot bijen.

Oorzaken en risicofactoren van wespensteken

Op afstand van een wespennest

Een wesp zoekt normaal gesproken op enige afstand van het nest naar voedsel. Wespensteken komen tot stand wanneer mensen de wesp fysiek aanvallen of wanneer mensen bewegen als ze op of in de kledij kruipen en mensen bewegen. Felgekleurde kledij en parfums trekken wespen aan.

Vlakbij een wespennest

Verder krijgen mensen mogelijk te maken met een steek van een wesp wanneer ze zich toevallig binnen drie meter van het nest bevinden. De wespen steken dan om hun nest te verdedigen. Wespen laten een chemische stof (feromoon) vrij die de andere wespen uit het nest alarmeert voor dreigend gevaar in de buurt en daarom kunnen ze de persoon allemaal gaan aanvallen. De felste aanvallen gebeuren op donkerkleurige, schokkerig bewegende objecten dichtbij het nest. Wespen leren de herkenningspunten nabij hun kolonie te herkennen, maar verdedigen deze slechts tot ongeveer drie meter.

Symptomen: Pijn door gif

Wespensteken zijn erg pijnlijk. In de eerste paar minuten na de steek heeft de patiënt erg sterkte pijn. Na circa tien à vijftien minuten is het normaal om veel scherpe pijn en een brandend gevoel te voelen, maar de pijn neemt wel af. De wespensteken laten rode vlekken en een milde zwelling achter op de steekplaats. Soms treedt ook jeuk op.

Milde allergische reacties

Milde allergische reacties van de wespensteek die niet gevaarlijk zijn voor de gezondheid zijn extreme zwelling en roodheid die langer dan twee dagen aanhoudt, braken en misselijkheid.

Ernstige allergische reacties

Anafylaxie is een zeer ernstige allergische reactie op het gif van de wespensteek. Het kan zeer gevaarlijk zijn voor mensen die weten dat ze allergisch zijn. Medische hulp is nodig bij een allergische reactie op een insectensteek.

Symptomen van anafylaxie zijn:

• ademhalingsproblemen
• angst
• bewustzijnsverlies
• braken
• buikkrampen
• diarree
• duizeligheid
• een gezwollen gezicht of een gezwollen mond
• een plotselinge daling van de bloeddruk
• een verandering in de pols
• een verhoogde hartslag (tachycardie)
• jeuk
• maagkrampen
• misselijkheid
• netelroos

Het gif van wespen

Het gif van een wesp is alkalisch. Wespen gebruiken hun gif om zich te beschermen en ook om kleinere insecten aan te vallen die ze gebruiken als voedsel. Het gif stuurt een signaal naar het lichaam dat de schade in feite groter is dan het is. Het gif is echter ongevaarlijk en geeft geen ziekten door. Maar voor allergische personen is wespengif wel potentieel gevaarlijk. Daarom is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te roepen bij een wespenallergie.

Behandeling

Zelfzorg

Hieronder staan enkele eenvoudige natuurlijke huismiddeltjes om toe te passen op het gebied:

• aloë, lavendel en tea tree oliën
• appelciderazijn
• azijn
• bakpoeder
• citroensap
• honing
• ijskompres
• knoflook
• komkommer
• ui
• verse citroenen
• zout

Verder is het belangrijk om het gebied te koelen zodat de zwelling afneemt. Een eventuele angel in de huid verwijdert de persoon met een creditcard of met een vingernagel. Milde allergische reacties zijn te behandelen met vrij verkrijgbare medicijnen, pijnstillers en antihistaminicacrèmes voor het gezwollen gebied.

Professionele medische zorg

De patiënt die weet dat hij allergisch reageert op een wespensteek, injecteert zichzelf met een EpiPen (adrenaline), maar medische hulp is ook dan nog steeds nodig.

Prognose van steek door wesp

Een wespensteek houdt mogelijk tot één week aan voordat dit helemaal weggaat. De eerste pijn neemt in een paar dagen af. Het gebied blijft rood en een beetje opgezwollen, maar alles vervaagt.

Preventie van wespensteek

Op afstand van een wespennest

Als een wesp op het lichaam aanwezig is, is het belangrijk om deze niet weg te slaan of weg te borstelen, want dan gaat de wesp steken. Stil blijven staan en de wesp de tijd geven om zelf weg te vliegen, is de beste preventie voor een wespensteek. Een wesp die gevangen is in kleding is moeilijker om mee om te gaan, omdat elke lichte beweging van de kleding tegen de wesp kan drukken. Ook in deze omstandigheden is het belangrijk om heel stil te blijven staan en de wesp zelf weg te laten vliegen.

Vlakbij een wespennest

Als een persoon een witte, gele of een andere vale kleur draagt, is de kans op meerdere steken vlakbij een wespennest aanzienlijk lager. Langzaam en soepel uit de straal van drie meter weg van het nest bewegen in plaats van wild te fladderen vermindert de kans op verdere steken. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is ongeveer 70% van de wespennesten ondergronds te vinden, dus het is een goed idee om wit te dragen tijdens het tuinieren. Sommige soorten hangen hun nesten op in bomen en struiken, dus mensen moeten voorzichtig zijn en alles goed controleren voordat ze gaan snoeien. Aan nesten op zolders doen mensen het best niets. Elk nest is eenjarig en de kolonie sterft uit voor de winter. Andere wespen gebruiken de ruimte niet meer. Daarnaast vormen deze wespennesten een uitstekende isolatie voor het dak. Het is altijd mogelijk om een professionele verdelger te contacteren indien een wespennest storend is of op andere plaatsen in huis aanwezig is.

Wespenvallen plaatsen

Wespenvallen zijn een goed idee. De traditionele jampot met een gat in het deksel werkt uitstekend. Hiervoor vult de persoon de pot tot halverwege met water of bier en een lokstof zoals jam of gemberstroop (wespen houden hiervan). Verder voegt de persoon een paar druppels afwasmiddel toe zodat de wespen onmiddellijk verdrinken. Op deze manier vermindert het aantal wespen. Hoe meer vallen geplaatst worden, hoe beter.

Wespen en wespennesten in huis vermijden

Via diverse eenvoudige stappen is het mogelijk om wespen op afstand te houden:

• altijd keukendeuren sluiten, vooral tijdens het koken, om de beestjes niet naar de geur te lokken
• altijd meteen gemorst voedsel opruimen want de insecten voelen zich aangetrokken tot items met veel suiker en koolhydraten
• altijd waakzaam zijn voor de tekens van een nest, vooral wanneer reeds eerder een nest aanwezig geweest is op het eigendom
• fel gekleurd meubilair vermijden
• steeds het huis grondig schoonmaken; vooral de moeilijk bereikbare plaatsen, die vaak een broedplaats zijn voor wespen

Complicaties

Tien à vijftien wespensteken per kilogram zijn extreem gevaarlijk en leiden mogelijk tot de dood. Bij meerdere steken is onmiddellijk medische hulp nodig of anders moet de persoon aandacht besteden aan de doorboorde zones, omdat hij mogelijk een allergie ontwikkelt of een ernstige reactie krijgt, zelfs als hij niet allergisch is.

Volgende andere complicaties zijn mogelijk:

• bloedcirculatieproblemen
• een herseninfarct (direct na een anafylactische shock)
• encefalitis (hersenontsteking)
• motorische afasie
• parkinsonisme (ziekte van Parkinson en bijkomende symptomen)
• pupilverwijding
• serumziekte (aandoening met huiduitslag, koorts, gewrichtspijn en spierpijn)
• spierzwakte
• vasculitis (ontsteking van de bloedvaten door ziekte of medicatie)
• wespensteek die enkele weken tot enkele maanden zichtbaar blijft

Lees verder

• Bijensteek: Symptomen en behandeling van bijensteken
• EHBO bij insectenbeten (wespen, bijen, mieren en teken)
• Dazenbeten: Beet door paardenvliegen met pijn aan huid
• Allergische reactie op insectensteek: Symptomen & preventie
• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen