EHBO bij insectenbeten (wespen, bijen, mieren en teken)

Een insectenbeet gebeurt snel, bijvoorbeeld wanneer iemand werkt in de tuin, buiten picknickt of buiten schildert. Steken van wespen, bijen, horzels, hommels en mieren kunnen zeer pijnlijk zijn, maar zijn doorgaans ongevaarlijk. Bij sommige patiënten kan echter een gevaarlijke allergische reactie optreden. Ook tekenbeten kunnen tot complicaties leiden. Bij de eerste hulp verwijdert de hulpverlener de angel en koelt de wond. Indien nodig gaat de hulpverlener met de patiënt zo snel mogelijk naar het ziekenhuis.

• Symptomen insectenbeten
• Eerste hulp bij een bijensteek
• Eerste hulp bij een wespensteek
• Eerste hulp bij een mierenbeet
• Eerste hulp bij een tekenbeet
• EHBO: Zeker niet doen
• Risicofactoren voor ernstige reacties
• Behandeling bij ernstige allergische reacties
• Complicaties van allergische reacties
• Preventie van allergische reacties

Symptomen insectenbeten

Wespen, bijen, horzels en hommels

Onmiddellijk na de steek heeft de patiënt pijn op de gebeten plek. Jeuk en roodheid op de plek, vaak met een witte omranding, zijn andere kenmerkende symptomen. Bij een allergische reactie treden zwellingen op in de keel, waarbij de patiënt eveneens een hoorbare, piepende ademhaling (stridor) of ademhalingsproblemen heeft. Braken, een snelle pols en zwelling van en huiduitslag op het gezicht en de wenkbrauwen kunnen ook optreden bij een allergische reactie op een insectenbeet.

Mieren

Mieren bijten snel wanneer ze zich bedreigd voelen. Bij de beet komt mierenzuur in de wond terecht. Normaal gesproken veroorzaken deze beten weinig complicaties naast wat pijn, roodheid en zwelling onmiddellijk na de beet. Ook hierbij kan een allergische reactie optreden. Een jeukende huiduitslag, een hoorbare en moeilijkere ademhaling, jeukende huiduitslag en een zwelling van het gezicht zijn mogelijke symptomen.

Eerste hulp bij een bijensteek

Een bij heeft een oranje uiterlijk, verliest de angel met weerhaken bij het prikken en laat een giftzakje achter in de huid. De bij sterft na de steek. Deze steek is minder ernstig dan een wespensteek. Bij een bijensteek verwijdert de hulpverlener de angel met een pincet of de vingers. Dit is door de weerhaken aan de angel niet altijd eenvoudig. Het verwijderen van het gifzakje gebeurt met een scherp mes, door het mes drukkerend en glijdend van onder de steekplaats naar boven toe te bewegen. Daarna brengt de hulpverlener antihistaminezalf (tegen allergische reacties) aan op de steekplek. Indien mogelijk houdt de patiënt het getroffen lichaamsdeel hoger dan het hart. De patiënt mag eveneens ijs dat in een doek gewikkeld is, op de steekplaats aanbrengen gedurende maximaal tien minuten. Dit vermindert namelijk aanzienlijk de pijn. Bij een allergische reactie komt histamine vrij, wat zorgt voor een verwijding van de kleinste haarvaten, waardoor de toxische stof sneller in het lichaam wordt opgenomen. Antihistaminica zorgen ervoor dat de bloedvaten zich vernauwen in plaats van verwijden.

Eerste hulp bij een wespensteek

Een wesp heeft een gele kleur, prikt mogelijk meermaals en is agressiever dan een bij. Een wespensteek is potentieel gevaarlijk, want hierdoor kan zeer snel een allergische reactie ontstaan (astma-aanval). Bij deze anafylactische shock (ernstige allergische reactie) plaatst de hulpverlener meteen een ijsblokje in de mond om glottisoedeem (zwelling van de stemspleet) te vertragen. Hij bezoekt daarna onmiddellijk een arts.

Eerste hulp bij een mierenbeet

De hulpverlener legt de patiënt in een comfortabele houding, waarbij hij het getroffen lichaamsdeel in een iets hogere positie plaatst. Het verlichten van de pijn gebeurt met behulp van een ijskompres dat de hulpverlener gedurende maximaal tien minuten op de bijtplek plaatst. Het ijs is hierbij in een natte doek gewikkeld. De hulpverlener mag het ijskompres tien minuten of iets langer per uur gebruiken als de patiënt dit prettig vindt.

Eerste hulp bij een tekenbeet

Teken zijn kleine parasieten die leven van bloedzuigen. Ze zijn voornamelijk in de natuur te vinden. Ze hebben bloed nodig om zich te ontwikkelen en voort te planten, en daarom bijten ze soms mensen. Ze kunnen verschillende tekenziekten overbrengen, onder meer de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door een tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten). Tekenbeten zijn in tegenstelling tot veel insectenbeten niet pijnlijk. Het verwijderen van tekenbeten gebeurt met behulp van een tekentang.

EHBO: Zeker niet doen

De hulpverlener mag nooit de angel uit de huid trekken. Ook in de bult knijpen is niet toegestaan. Daarnaast mag de hulpverlener niet met een naald in de bult peuteren. Het gif uitzuigen met de mond is tot slot niet aan te raden. In plaats daarvan hanteert de hulpverlener een uitzuigpompje.

Risicofactoren voor ernstige reacties

Er zijn bepaalde risicofactoren die de kans op ernstige allergische reacties bij insectenbeten kunnen verhogen:

• Personen met een eerdere ernstige allergische reactie op een insectenbeet hebben een verhoogd risico.
• Mensen met een familiegeschiedenis van allergieën of astma kunnen vatbaarder zijn.
• Kinderen en ouderen kunnen een verhoogd risico hebben op complicaties door een insectenbeet.
• Personen met een verzwakt immuunsysteem door een ziekte of medicatie kunnen ook meer risico lopen.

Behandeling bij ernstige allergische reacties

Voor de behandeling van ernstige allergische reacties zijn de volgende stappen cruciaal:

• Adrenaline: Het toedienen van adrenaline via een auto-injector kan levensreddend zijn bij anafylaxie.
• Medische behandeling: Na de toediening van adrenaline is onmiddellijke medische evaluatie en behandeling noodzakelijk, vaak met intraveneuze corticosteroïden en antihistaminica.
• Monitoring: Patiënten die een ernstige allergische reactie hebben doorgemaakt, moeten enige tijd worden gemonitord in een medische setting om herhaling van symptomen te voorkomen.

Complicaties van allergische reacties

Complicaties van allergische reacties op insectenbeten kunnen variëren van mild tot ernstig:

• Anafylaxie: Dit is een ernstige en mogelijk levensbedreigende allergische reactie die onmiddellijke medische aandacht vereist.
• Secundaire infecties: Als de beetplek niet goed wordt behandeld, kunnen bacteriële infecties optreden.
• Langdurige huidreacties: Bij sommige mensen kunnen langdurige huidproblemen zoals hyperpigmentatie of littekens ontstaan na een insectenbeet.
• Chronische ademhalingsproblemen: Bij ernstige allergische reacties kan blijvende schade aan de luchtwegen optreden.

Preventie van allergische reacties

Om allergische reacties op insectenbeten te voorkomen, kan het nuttig zijn om bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen:

• Vermijd het dragen van felle kleuren en parfums die insecten kunnen aantrekken.
• Draag beschermende kleding zoals lange mouwen en lange broeken wanneer je in gebieden bent waar veel insecten aanwezig zijn.
• Gebruik insectenwerende middelen die DEET of andere effectieve ingrediënten bevatten.
• Houd voedsel en zoetigheden goed afgedekt tijdens buitenactiviteiten om te voorkomen dat insecten worden aangetrokken.
• Wees voorzichtig bij het omgaan met nestjes of kolonies van insecten.

Lees verder

• Wespensteek: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Bijensteek: Symptomen en behandeling van bijensteken
• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Dazenbeten: Beet door paardenvliegen met pijn aan huid
• Allergische reactie op insectensteek: Symptomen & preventie