EHBO bij snijwonden en steekwonden

Snij- en steekwonden zijn veelvoorkomende verwondingen waarbij doorgaans alleen de huid of slijmvliezen beschadigd zijn. Hoewel deze wonden vaak relatief mild zijn, is het belangrijk om de ernst van de verwondingen goed in te schatten en gepaste maatregelen te nemen. Wanneer de handen of het gezicht zijn getroffen, of bij diepere wonden zoals die door glasscherven of messen, is het raadzaam om medische hulp in te schakelen. De eerste hulp hangt af van de ernst van de wond, waarbij het stelpen van de bloeding vaak de eerste stap is.

• Snijwonden
• Steekwonden
• Eerste hulp bij steekwonden
• EHBO: Zeker niet doen
• Preventie van infecties en nazorg
• Praktische tips voor EHBO bij snijwonden en steekwonden
• Blijf kalm en beoordeel de situatie
• Stop het bloeden door druk uit te oefenen
• Reinig de wond voorzichtig
• Gebruik een steriel verband of pleister
• Gebruik een verband om beweging te beperken bij grotere wonden
• Zorg voor pijnverlichting indien nodig
• Controleer op tekenen van infectie
• Wanneer naar de dokter gaan?
• Houd rekening met tetanusvaccinatie
• Let op wondgenezing en vermijd krabben of drukken op de wond
• Verzorg je lichaam goed om het herstel te bevorderen
• Wees alert op emotionele reacties op de verwonding

Snijwonden

Snijwonden ontstaan door een scherp, snijdend voorwerp zoals een glasscherf of mes. Ondiepe snijwonden hebben meestal een goede prognose en genezen vaak zonder complicaties. De pijn bij snijwonden is vaak scherp en kortstondig. De randen van de wond zijn meestal glad en kunnen iets van elkaar verwijderd zijn, afhankelijk van de grootte van de wond en de betrokken lichaamsdelen. De mate van bloedverlies varieert afhankelijk van de aard van het beschadigde bloedvat. In de meeste gevallen stopt de bloeding vanzelf, maar grotere of diepere snijwonden vereisen mogelijk medische zorg.

Steekwonden

Steekwonden worden veroorzaakt door puntige voorwerpen zoals een doorn, een splinter, een breinaald, een naald, een nagel of een spijker. Deze wonden zijn vaak diep, met een kleine huidopening, wat kan leiden tot ernstig letsel, ook al lijkt de wond klein. De exacte diepte van de steekwond is moeilijk in te schatten zonder verder onderzoek. Bij vingerwonden en andere lichaamsdelen met beperkte weefselruimte is de kans op snelle besmetting groot. De randen van de wond sluiten vaak snel door de veerkracht van de weefsels, wat het risico op infectie verhoogt. Soms blijft het voorwerp in de wond achter, wat extra risico's zoals infectie of verdere weefselschade met zich meebrengt.

Eerste hulp bij steekwonden

Doorn of splinter
Bij een doorn of splinter ziet men vaak een zwart puntje of een lijn onder de huid. De huid rondom kan rood en gezwollen zijn. De wond moet grondig worden gereinigd met warm water om vuil en bacteriën te verwijderen. Vervolgens moet de huid worden gedesinfecteerd met een antiseptisch middel. Als de splinter diep zit, kan een steriele naald worden gebruikt om de splinter naar de oppervlakte te brengen. Steriliseer de naald door deze in een vlam te houden of met alcohol te reinigen. Haal de splinter voorzichtig met een pincet naar boven. Laat de wond even nabloeden en desinfecteer opnieuw met Betadine jodium. Dek de wond af met een schone pleister. Indien het verwijderen van de splinter niet lukt of als de wond ontstoken lijkt, raadpleeg een arts.

Naald
Als een naald volledig in de huid of een ander lichaamsdeel is doorgedrongen, mag de hulpverlener deze niet zelf verwijderen. Markeer de locatie van de naald met een cirkel of ander herkenningsteken. Dek de wond af met een steriel, niet-drukkend verband en raadpleeg onmiddellijk een arts. Zorg dat de patiënt het aangedane lichaamsdeel zo min mogelijk beweegt om verdere schade te voorkomen.

Mes of dolk
Wanneer het voorwerp niet meer in de wond zit
Bij oppervlakkige steekwonden veroorzaakt door een mes of dolk kan de bloeding worden gestopt door een steriel gaasje of opgevouwen schone doek op de wond te drukken. Houd het getroffen lichaamsdeel zo hoog mogelijk om de bloeding te verminderen. Reinig de wond voorzichtig met lauwwarm water en zeep, of met een desinfecterend middel. Werk van de wond af om bacteriën niet in de wond te brengen. Dek de wond af met een steriel verband of een wondpleister.

Wanneer het voorwerp nog in de wond zit
Als een mes, dolk of ander voorwerp nog in de wond aanwezig is, mag dit niet worden verwijderd. Het voorwerp kan helpen om bloedverlies te beperken. Stabiliseer het voorwerp door een steriel verband rondom aan te brengen. Plaats een extra verband om verdere druk op de wond te verdelen. Laat de patiënt rusten en zoek onmiddellijk medische hulp.

EHBO: Zeker niet doen

Bij steekwonden waarbij het voorwerp nog in de wond zit, mag het voorwerp niet worden verwijderd, omdat dit het bloeden kan verergeren. De patiënt mag niet rechtop staan of rondlopen, omdat dit kan leiden tot flauwvallen en meer schade aan de wond (flauwvallen). Gebruik geen watten of pluizend materiaal om de wond te reinigen, en vermijd het gebruik van een onhygiënisch pincet of scherpe voorwerpen om een splinter of ander object te verwijderen.

Preventie van infecties en nazorg

Infectiepreventie en een goede nazorg zijn cruciaal bij de behandeling van snij- en steekwonden. Reinig de wond grondig en desinfecteer om bacteriële infecties te voorkomen. Controleer regelmatig op tekenen van infectie, zoals roodheid, zwelling, pijn, of pusvorming. Bij diepe wonden of wonden door vuile voorwerpen kan een tetanusvaccinatie noodzakelijk zijn; raadpleeg een arts om te controleren of de patiënt voldoende beschermd is. Volg de nazorginstructies van een arts op om een optimale wondgenezing te bevorderen.

Praktische tips voor EHBO bij snijwonden en steekwonden

Blijf kalm en beoordeel de situatie

Het is belangrijk om rustig te blijven en de ernst van de snijwond of steekwond te beoordelen. Bekijk of de wond diep is, of er veel bloed vloeit en of er mogelijk iets in de wond is achtergebleven, zoals een glas of een stuk metaal. Als het een klein wondje is, kun je het meestal zelf behandelen, maar bij grote of diepe wonden is het belangrijk om zo snel mogelijk medische hulp in te schakelen.

Stop het bloeden door druk uit te oefenen

Bij zowel snij- als steekwonden is de eerste stap het stoppen van het bloeden. Leg een schoon verband of een schone doek op de wond en druk zachtjes maar stevig. Dit helpt de bloedvaten te sluiten en voorkomt dat er te veel bloed verloren gaat. Houd druk op de wond totdat het bloeden stopt, en vermijd het verwijderen van het verband om heropening van de wond te voorkomen.

Reinig de wond voorzichtig

Als de bloeding is gestopt, is het tijd om de wond voorzichtig te reinigen. Gebruik lauw water om vuil of stof van de wond te spoelen. Vermijd het gebruik van zeep direct op de wond, omdat dit irritatie kan veroorzaken. Bij diepe wonden of wonden die besmet kunnen zijn, is het raadzaam om een antiseptische oplossing of -spray te gebruiken om de wond schoon te maken.

Gebruik een steriel verband of pleister

Na het reinigen van de wond, bedek deze met een steriel verband of pleister om infectie te voorkomen. Zorg ervoor dat het verband goed aansluit zonder de bloedsomloop af te knellen. Vervang het verband regelmatig en controleer of de wond niet geïrriteerd of geïnfecteerd raakt. Bij grotere wonden kan het noodzakelijk zijn om de wond te verbinden met meerdere lagen gaas of verband.

Gebruik een verband om beweging te beperken bij grotere wonden

Bij diepe of grote snij- of steekwonden, kan het nodig zijn om de wond goed te stabiliseren door deze in te dekken met een verband dat de beweging beperkt. Dit helpt voorkomen dat de wond verder openscheurt en bevordert een sneller herstel. Probeer de wond goed te bedekken, zodat de huid kan genezen zonder onnodige druk of frictie.

Zorg voor pijnverlichting indien nodig

Een snij- of steekwond kan behoorlijk pijnlijk zijn. Bij lichte pijn kun je overwegen een pijnstiller zoals paracetamol in te nemen. Vermijd aspirine, omdat dit het bloed kan verdunnen en de bloeding kan verergeren. Bij hevige pijn, vooral bij diepe wonden, is het verstandig om medische hulp in te schakelen voor een adequatere pijnbehandeling.

Controleer op tekenen van infectie

Na de eerste zorg is het essentieel om de wond regelmatig te controleren op tekenen van infectie. Let op symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn, warmte rond de wond, of etterige afscheiding. Als je één of meerdere van deze symptomen opmerkt, raadpleeg dan een arts, omdat dit kan duiden op een infectie die behandeld moet worden met antibiotica.

Wanneer naar de dokter gaan?

Niet alle snij- of steekwonden kunnen thuis behandeld worden. Ga naar de dokter of spoedeisende hulp als de wond diep is, veel bloed verliest, of als je vermoedt dat er iets in de wond is achtergebleven. Bij een steekwond is het extra belangrijk om te controleren of er geen interne schade is, bijvoorbeeld aan organen of bloedvaten. Bij ernstig bloedverlies, het onvermogen om de bloeding te stoppen, of als er tekenen van shock optreden (zoals duizeligheid, verwardheid of bleekheid), moet je onmiddellijk medische hulp zoeken.

Houd rekening met tetanusvaccinatie

Als je een diepe snij- of steekwond hebt, vooral als deze wordt veroorzaakt door een roestig object of vuil, kan het nodig zijn om een tetanusvaccinatie te krijgen. Tetanus is een ernstige infectie die kan ontstaan door het binnendringen van bacteriën in de wond. Als je niet zeker weet wanneer je laatste vaccinatie was, is het verstandig om dit te bespreken met een arts.

Let op wondgenezing en vermijd krabben of drukken op de wond

Tijdens het genezingsproces is het belangrijk om de wond rustig te laten genezen zonder deze verder te verstoren. Vermijd het krabben aan de wond of het uitoefenen van onnodige druk. Als de wond begint te jeuken, kun je proberen de huid eromheen in te smeren met een kalmerende crème, maar laat de wond zelf intact.

Verzorg je lichaam goed om het herstel te bevorderen

Je algemene gezondheid speelt een grote rol in het genezingsproces van snij- en steekwonden. Zorg ervoor dat je goed gehydrateerd blijft, voldoende rust krijgt, en een gezond voedingspatroon volgt. Eet voeding die rijk is aan vitamines en mineralen, zoals vitamine C en zink, die de wondgenezing bevorderen. Het vermijden van roken en het verminderen van alcoholgebruik kan ook bijdragen aan een sneller herstel.

Wees alert op emotionele reacties op de verwonding

Sommige mensen kunnen emotioneel of angstig reageren op een verwonding, vooral als deze het gevolg is van een trauma of ongeluk. Het is belangrijk om ook emotionele zorg te bieden, vooral als de verwonding hevige pijn of ongerustheid veroorzaakt. Het kan nuttig zijn om steun te zoeken bij vrienden, familie of een therapeut als de verwonding invloed heeft op je geestelijke welzijn.

Lees verder

• Splinter: Typen en verwijdering van splinters uit huid